Olgierd Tuskiewicz

Urodził się 22 grudnia 1896 w Jekaterynodarze, w rodzinie Antoniego i Elżbiety z Kernerów^[1]. Ukończył Gimnazjum Męskie im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, następnie pracował jako prywatny nauczyciel, a później jako kasjer biletowy na kolei. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę 17 grudnia 1918 r. jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego i otrzymał przydział do Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Od 9 stycznia do 2 lipca 1919 był uczniem klasy „K” Szkoły Podchorążych w Warszawie^[2][3][4]. W sierpniu, po ukończeniu szkoły, trafił do I Lotniczego Baonu Uzupełnień^[3]. 3 września 1919 został mianowany z dniem 1 września 1919 podporucznikiem w piechocie^[5]. W październiku tego roku został skierowany na II Kurs Obserwatorów Lotniczych w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych^[3][6]. W marcu 1920, po ukończeniu kursu, został przydzielony jako obserwator do 8 eskadry wywiadowczej^[3][7].

23 kwietnia 1920 r. otrzymał przydział do 21 eskadry niszczycielskiej^[8]. 27 maja, w załodze z ppor. pil. Jerzym Wieniawą-Długoszowskim, omyłkowo zaatakował polski pociąg pancerny „Iwaszkiewicz”^[9]. 3 lipca, podczas lotu z tym samym pilotem, atakował oddziały kawalerii Budionnego^[10]. W trakcie walki pilot został ciężko ranny, dzięki pomocy Tuskiewicza zdołał doprowadzić samolot na lotnisko^[11]. 15 lipca, w załodze z ppor. pil. Zdzisławem Jakubowskim, przymusowo lądował na terenach zajętych przez oddziały rosyjskie. Obu lotnikom udało się powrócić do macierzystej jednostki^[12][a]. 28 września 1920 dowódca eskadry porucznik Ludomił Rayski ponownie sporządził wniosek o odznaczenie podporucznika Tuskiewicza Orderem Virtuti Militari, w którym opisał jego loty bojowe z 3 i 15 lipca^[b]. Wniosek został poparty przez szefa lotnictwa 6 Armii majora Cedrica Fauntleroya oraz dowódcę Frontu Południowego generała porucznika Wacława Iwaszkiewicza i 21 października 1920 trafił do Adiutantury Generalnej Naczelnego Dowództwa WP^[15]. 27 lipca 1922 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski nadał mu Order Virtuti Militari V klasy^[16]. Sam zainteresowany, w wypełnionym przez siebie kwestionariuszu kawalera Orderu Virtuti Militari napisał 29 marca 1934: „byłem podawany kilkakrotnie i nie wiem za co w szczególności został mi krzyż nadany”^[1].

Po zakończeniu działań wojennych porucznik Tuskiewicz pozostał w Wojsku Polskim jako oficer zawodowy. 12 lutego 1921 r. otrzymał przydział do 14 eskadry wywiadowczej. Od 23 czerwca 1921 r. służył w 5 eskadrze wywiadowczej, w październiku 1921 r. objął stanowisko adiutanta dowódcy VII Dywizjonu Lotniczego^[10]. W latach 1922–1928, równolegle ze służbą wojskową, studiował na Uniwersytecie Poznańskim i uzyskał tytuł magistra nauk ekonomiczno-politycznych^[17]. W celu przeszkolenia na pilota odbył w 1923 r. szkolenie pilotażowe, następnie służył jako wykładowca w Bydgoskiej Szkole Pilotów. W 1924 r. pełnił służbę w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu, a następnie służył w 3 pułku lotniczym w Poznaniu. Od 5 stycznia do 20 lutego 1925 był odkomenderowany z pułku do Szkoły Pilotów w charakterze wykładowcy^[18]. W marcu 1927 r. został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa z równoczesnym przydziałem do Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisko referenta Wydziału Wyszkolenia^[19][3][20]. 19 marca 1928 prezydent RP nadał mu stopień kapitana z dniem 1 stycznia 1928 i 23. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa^[21][22]. W grudniu 1929, po ukończeniu kursu próbnego i odbyciu „przepisanego stażu liniowego” został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza dwuletniego kursu 1929/31^[23]. Z dniem 1 września 1931, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, wrócił do 3 pułku lotniczego w Poznaniu^[24] na stanowisko oficera taktycznego II Dywizjonu Liniowego, a później dowódcy 35 eskadry liniowej^[3]. W grudniu 1933 został przydzielony do 3 Grupy Aeronautycznej w Krakowie na stanowisko I oficera sztabu^[25][26]. 27 czerwca 1935 prezydent RP nadał mu stopień majora z dniem 1 stycznia 1935 i 22. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki^[27][28]. W październiku tego roku został przeniesiony na takie samo stanowisko w 1 Grupie Aeronautycznej w Warszawie. Na stopień podpułkownika został awansowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 20. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa^[28][29]. W tym samym miesiącu był dowódcą dywizjonu szkolnego 5 pułku lotniczego w Lidzie^[30]. W 1939 r. został mianowany na stanowisko dowódcy lotnictwa armijnego Armii „Karpaty”^[31]. Na tym stanowisku walczył podczas kampanii wrześniowej, kwatera jego sztabu mieściła się we Lwowie^[32].

Po zakończeniu działań wojennych przedostał się do Rumunii, gdzie był internowany przez jedenaście miesięcy. Udało mu się uciec z obozu i przedostać do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P-0013^[33]. Został przydzielony do Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych, a w 1941 r. został attaché lotniczym przy polskiej ambasadzie w Moskwie. Przyczynił się do odnalezienia i ewakuacji polskich lotników, którzy znaleźli się w ZSRR po 17 września 1939 r. Powrócił do Wielkiej Brytanii i został przydzielony jako pilot do 304 dywizjonu bombowego^[34].

Po utworzeniu w Wielkiej Brytanii Wyższej Szkoły Lotniczej objął stanowisko jej komendanta, które sprawował do końca jej istnienia. Po zakończeniu II wojny światowej był Szefem Biura Historycznego przy Inspektoracie Lotniczym Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji w 1948 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Waszyngtonie. Początkowo pracował fizycznie, w późniejszym czasie uzyskał stanowisko tłumacza w Bibliotece Kongresu. Zmarł 16 lutego 1969^[35][36]. Został pochowany na MT Olivet Cemetery w Waszyngtonie^[37].

Był żonaty^[38]. Jak sam podał w marcu 1934, nie miał dzieci^[38].

Był autorem książek^[39]:

• Przyszłość lotnictwa, 1925,
• Nawigacja powietrzna, 1932,
• Przesilenie zbożowe w Polsce, 1934,
• Wojna lotnicza na Zachodzie, 1942,
• Lotnictwo w kampanii wrześniowej, 1947,
• Polskie Siły Powietrzne na obczyźnie, 1947.

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 8088 – 27 lipca 1922^{[16][1][40][41]}
• Krzyż Walecznych^[42][20][43]
• Medal Lotniczy czterokrotnie^[44]
• Srebrny Krzyż Zasługi – 1934 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”^[45][42]
• Polowa Odznaka Obserwatora nr 43 – 11 listopada 1928 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”^{[46][42][20][47]}
• Odznaka Obserwatora – 20 października 1920^[48]
• Odznaka Pilota nr 663 – 22 sierpnia 1924^[49]
• łotewska Odznaka Lotnicza – 19 marca 1932^[50]

18 września 1933 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”^[51].

• Tuskiewicz Olgierd. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.18-1190 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-21].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, MarianM. Romeyko (red.), Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 .
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
• Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Andrzej Olejko: Lotnictwo Armii „Karpaty”. Chmielów: Pandora, 2009. ISBN 978-83-61674-01-6. OCLC 751342434.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.