Marta Lipińska

Ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Jadwigi w Warszawie^[1]. W 1962 została absolwentką Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie^[2]. Po ukończeniu studiów otrzymała angaż w Teatrze Współczesnym w Warszawie, gdzie zadebiutowała 22 lutego 1963 rolą Iriny w spektaklu Trzy siostry Czechowa w reżyserii Erwina Axera^[2]. Za występ w tej sztuce otrzymała nagrodę dla młodych aktorów na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach^[2]. W latach 1991–1993 występowała także w warszawskim Teatrze Scena Prezentacje.

Podczas studiów rozpoczęła współpracę z Polskim Radiem. Najpierw występowała jako tytułowa bohaterka cyklicznej audycji Ewa i księżyc^[2]. W latach 1973–2002 występowała jako naiwna pani Eliza, beznadziejnie zakochana w panu Sułku (Krzysztof Kowalewski), w cyklu słuchowisk Jacka Janczarskiego Kocham pana, panie Sułku emitowanym w Programie III Polskiego Radia^[2].

Jeszcze jako studentka szkoły teatralnej debiutowała w filmie rolą nieszczęśliwej ofiary pseudolekarza i hochsztaplerki udającej medium u Stanisława Różewicza w Głosie z tamtego świata (1962)^[2]. Później raz jeszcze pojawiła się u Różewicza, tym razem w filmie Piekło i niebo (1966). Dwukrotnie wystąpiła w filmach Tadeusza Konwickiego: Salto (1965) w roli intrygującej Heleny i Dolina Issy (1982) jako Tekla Dilbinowa z Surkontów. Szerokiej widowni stała się znana z ról w filmach i serialach będących adaptacjami dzieł literackich; wystąpiła m.in. jako pani Helena Stawska w serialu Lalka (1977) oraz jako znerwicowana, ale pełna wyższych aspiracji żona właściciela majątku ziemskiego w serialu i filmie kinowym Nad Niemnem (1986). Telewizyjną popularność zdobyła również dzięki rolom serialowym: Zofii, złośliwej teściowej Karola Krawczyka w sitcomie Polsatu Miodowe lata (1998–2003) oraz Michałowej, gospodyni księdza na plebanii w Wilkowyjach w serialu komediowym TVP Ranczo (2006–2009, 2011–2016)^[2]. Wystąpiła także jako matka Judyty w filmach na podstawie powieści Katarzyny Grocholi: Nigdy w życiu! (2004) i Ja wam pokażę! (2005).

Pierwszym mężem aktorki był operator filmowy Krzysztof Winiewicz^[3]. Jej drugim mężem, od 1968 roku, jest aktor i reżyser teatralny Maciej Englert. Mają córkę Annę, kostiumografkę, absolwentkę Akademii Sztuk Pięknych oraz syna Michała, który został operatorem filmowym.

• 1963: FSRiR w Katowicach – nagroda dla młodych aktorów za rolę Iriny w Trzech siostrach Czechowa, reż. Erwin Axer
• 1965: Złoty Kwiatek – nagroda studentów PW dla najlepszej aktorki roku
• 1967: Złoty Ekran za role: tytułową w Tani Aleksieja Arbuzowa i Wiery w Miesiącu na wsi Iwana Turgieniewa w Teatrze TV
• 1968: Nagroda Komitetu ds. PRiTV za osiągnięcia aktorskie w sztukach autorów rosyjskich i radzieckich prezentowanych przez Teatr TV
• 1969: Srebrna Maska – nagroda w plebiscycie czytelników „Expressu Wieczornego”
• 1969: IV miejsce w rankingu najlepszych aktorów teatru telewizyjnego „Panoramy Północy”
• 1970: Srebrna Maska – nagroda w plebiscycie czytelników „Expressu Wieczornego”
• 1987: Nagroda Prezydenta M. St. Warszawy za rolę Żony w sztuce Marka Koterskiego Życie wewnętrzne w reżyserii autora
• 1993: XXXII Rzeszowskie Spotkania Teatralne – Nagroda Publiczności za rolę Matki Laurencji w sztuce Hughe'a Whitmore’a Najlepsi z przyjaciół w reżyserii Macieja Englerta
• 1995: Nagroda Publiczności Festiwalu Sztuk Przyjemnych w Łodzi dla Najlepszej Aktorki za rolę Dotty Otley w sztuce Michael Frayna Czego nie widać, w reżyserii Macieja Englerta
• 2001: nominacja do Feliksów Warszawskich za rolę Alicji w Odwrocie Williama Nicholsona za sezon 2000/2001 w kategorii za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą
• 2001: XL Rzeszowskie Spotkania Teatralne – nagroda w plebiscycie publiczności za najlepszą rolę kobiecą (Alicja w Odwrocie Williama Nicholsona, w reż. Macieja Englerta
• 2002: Nagroda Publiczności VIII Festiwalu Sztuk Przyjemnych w Łodzi dla Najlepszej Aktorki za rolę Alicji w sztuce Williama Nicholsona Odwrót w reżyserii Macieja Englerta
• 2004: Promenada Gwiazd w Międzyzdrojach – odciśnięcie dłoni
• 2004: Nagroda Publiczności dla Najlepszej Aktorki na Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi za rolę Betty w Namiętnej kobiecie Kay Mellor w reż. Macieja Englerta
• 2005: Wielki Splendor^[6] – nagroda za wybitne role w Teatrze Polskiego Radia

• 1977: Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• 1979: Złoty Krzyż Zasługi
• 2002: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (za wybitne zasługi dla kultury polskiej)^[7]
• 2010: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[8]

• Marta Lipińska w bazie filmpolski.pl
• Marta Lipińska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Marta Lipińska w bazie IMDb (ang.)
• Marta Lipińska w bazie Filmweb
• Marta Lipińska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Marta Lipińska w bazie Akademii Polskiego Filmu