Ludwik Solski

Rodzina Sosnowskich pieczętowała się herbem Nałęcz. Ludwik Solski (Ludwik Napoleon Sosnowski) pochodził z długowiecznej rodziny. Ojciec Ludwika, Franciszek Sosnowski (1812–1902) był uczestnikiem powstania listopadowego. Dziadek, rotmistrz kawalerii za czasów insurekcji kościuszkowskiej, dożył 112 lat. Matka Ludwika, Stanisława Wojciechowska (1826–1863), pochodziła z rodu pieczętującego się herbem Lubicz, była prawnuczką barona Michała Mateusza Lewartowskiego (1747–1805). Ludwik Napoleon Sosnowski miał przyrodniego brata Kazimierza Ignacego, polonistę, pedagoga i krajoznawcę polskiego. Trzykrotnie żonaty. Druga żona, Irena Solska, była córką malarki Bronisławy Poświkowej.

Debiutował w Krakowie w 1876, następne lata spędził w teatrzykach wędrownych. Do Krakowa powrócił w 1883 i pozostał do 1900. Przez kolejne 4 lata występował w Teatrze Wielkim we Lwowie. W latach 1905–1913 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie (który od 1909 nosi imię Juliusza Słowackiego). Od 1918 do 1939 roku pracował (w tym reżyserował) w różnych teatrach Polski. Od 1944 ponownie przebywał w Krakowie.

Ludwik Solski był jednym z pionierów w realizacji repertuaru rosyjskiego na polskich scenach: Tołstoja, Czechowa, Gorkiego oraz adaptacji z Dostojewskiego^[2].

Publiczność zapamiętała go szczególnie z niemej roli Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (premiera: 12 stycznia 1898, Teatr Miejski w Krakowie). W krótkiej scenie, do dworku na przedmieściu Warszawy, w którym zebrani byli generałowie: Józef Chłopicki, Jan Zygmunt Skrzynecki, Ludwik Michał Pac i Jan Nepomucen Umiński, przybywa ordynans gen. Franciszka Żymirskiego. Ten stary żołnierz, ranny, oblepiony błotem i krwią dociera tu wprost z pola bitwy o Olszynkę Grochowską. W milczeniu podchodzi do generała, przekazuje mu raport i skrwawioną wstęgę, po czym salutuje i odchodzi. Ta krótka scena wywarła na publiczności przejmujące wrażenie^[3]. Rola Starego Wiarusa w wykonaniu Solskiego była uznawana za ikonę polskiego teatru^[4].

Solski był honorowym dyrektorem Teatru Miejskiego we Lwowie (od 1935)^[5] i w Łodzi. Tytuł ten został mu nadany przez władze Łodzi w styczniu 1937 roku^[6].

W trakcie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo całe mieszkanie Solskiego w kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 31; w mieszkaniu znajdowały się liczne dzieła sztuki, w tym obrazy Józefa Mehoffera, Juliana Fałata i Piotra Stachiewicza oraz 12 obrazów Stanisława Wyspiańskiego^[7][8].

Po upadku powstania warszawskiego Ludwik Solski miał być ewakuowany wraz ze Szpitalem Dzieciątka Jezus, gdzie przebywał. Zygmunt Augustyński, przedwojenny dziennikarz i jeden z głównych działaczy RGO, umożliwił mu wcześniejszy wyjazd ze szpitalem położonym przy ul. Mokotowskiej 55. Drogę na ul. Mokotowską artysta przebył pieszo wraz z żoną i służącą, w towarzystwie Augustyńskiego, który dzięki znajomości niemieckiego miał ich ochronić przed natarczywością patroli niemieckich. Po dotarciu na miejsce, 89-letni Solski, wdrapawszy się na samochód ciężarowy po zaimprowizowanych schodach, zwrócił się do Augustyńskiego^[9]:

Na scenie występował do końca – ostatni raz 5 czerwca 1954 jako Dyndalski w Zemście Aleksandra Fredry^[10]. Został pochowany 22 grudnia 1954 w Krypcie Zasłużonych na Skałce. W pogrzebie uczestniczyły tysiące osób. Władze państwowe reprezentowali zastępca przewodniczącego Rady Państwa Stefan Ignar, wicepremier Stanisław Łapot oraz minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski, który przemówił w imieniu Rady Państwa i Rady Ministrów^[11].

Pośmiertnie, w 1955 i 1956 opublikowano dwa tomy jego Wspomnień^[12].

Ludwik Solski wystąpił też w czterech filmach:

• 1927 Ziemia obiecana jako potentat bawełniany Hermann Bucholc
• 1930 Dusze w niewoli jako Stary Lachowicz
• 1930 Tajemnica lekarza jako stary doktor Stanley
• 1939 Geniusz sceny jako Chudogęba / Sędzia Dogbery / Harpagon / Judasz / Jowialski / Horsztyński / Fryderyk / Gospodarz / Mickiewicz / Łatka / Ojciec / Profesor Słupiński / Stary Wiarus

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1954)^[13]
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (28 grudnia 1945)^[14]
• Order Sztandaru Pracy I klasy (18 kwietnia 1951)^[15]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (13 kwietnia 1935)^[16]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[17]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 25 września 1933^[18], 13 listopada 1953^[19])
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[20]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (pośmiertnie, 21 grudnia 1954)^[21]
• Honorowa odznaka „Wilka” (1935)^[22]
• Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1908)^[23]

• Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia w dziale teatru za całokształt działalności artystycznej (1950)^[24]
• tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (marzec 1954)

Jego imię otrzymały Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie (od 1955 do września 2017) oraz teatr w Tarnowie.

•  
  Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)
•  
  Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.
•  
  Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia
•  
  Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”
•  
  Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.
•  
  Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”
•  
  Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”
•  
  Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

• Ludwik Solski w bazie IMDb (ang.)
• Ludwik Solski w bazie Filmweb
• Ludwik Solski w bazie filmpolski.pl
• Ludwik Solski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Legendy polskiego teatru. teatry.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-27)].
• Informacje o rodzinie
• Informacje o matce
• Rodzina
• Biografia

• Ludwika Solskiego wspomina Tadeusz Łomnicki
• Materiały dotyczące Ludwika Solskiego w bibliotece Polona