Kryzys gospodarczy
Kryzys gospodarczy (także: krach gospodarczy, recesja gospodarcza[1], załamanie gospodarcze, zapaść gospodarcza, depresja gospodarcza, spowolnienie gospodarcze[2]) – zjawisko ekonomiczne w gospodarce.
Przyczyn kryzysu upatruje się zależnie od wyznawanej szkoły (zwykle albo-albo):
- w czynnikach zewnętrznych, np. przez błędną politykę finansową, politykę gospodarczą, także przez niewydolność systemu finansowego. Jest to podejście charakterystyczne dla szkoły neoliberalnej,
- w samej naturze gospodarki kapitalistycznej (marksizm, keynesizm). Podkreśla się zjawisko cykliczności koniunktury, czy obniżenia popytu na dobra konsumpcyjne wskutek wyzysku (marksizm).
Przeciwieństwem kryzysu gospodarczego jest wzrost gospodarczy. W odróżnieniu od recesji kryzys to przede wszystkim zjawisko generujące skutki jakościowe, a więc takie, które trwale zmieniają reguły funkcjonowania gospodarki[3].
Objawy kryzysu
edytujW czasie trwania kryzysu dochodzi do upadłości wielu przedsiębiorstw, w wyniku czego następują zwolnienia grupowe, utrata miejsc pracy i redukcja etatów.
Ogólnie kryzys objawia się nagłym pogorszeniem stanu gospodarki.
Pierwszym sygnałem nadchodzącego kryzysu są spadki indeksów giełdowych lub krach giełdowy przeradzający się w długoterminową bessę. Jeszcze wcześniej można to zauważyć obserwując (monitorując) statystyki dotyczące zawieranych transakcji na kontraktach terminowych (tzw. futures) które pokazują, jakich tendencji należy spodziewać się w niedalekiej przyszłości[4].
Objawami kryzysu są:
- galopująca inflacja przeradzająca się w hiperinflację
- spadek produkcji
- spadek płac
- spadek zatrudnienia
- spadek dochodów
- spadek konsumpcji
- spadek inwestycji
- spadek PKB
- wzrost bezrobocia
- wzrost deficytu budżetowego
- wzrost deficytu fiskalnego
- wzrost deficytu handlowego
- trend spadkowy w podatkowych dochodach budżetowych państwa
- spadek dynamiki (zwolnienie) tempa wzrostu gospodarczego
- zwalnia też dynamika wzrostu produkcji przemysłowej
- obniża się tempo eksportu, a przedsiębiorstwa zmniejszają nakłady inwestycyjne.
Obecność kryzysu obrazują wskaźniki makroekonomiczne, czyli wielkości ekonomiczne charakteryzujące gospodarkę – np. przynajmniej dwa kwartały spadku PKB.
Cykl życia kryzysu
edytujRozwój i przebieg kryzysu z perspektywy jego dynamiki, potencjału destabilizującego, a także zasięgu geograficznego opisuje model cyklu życia kryzysu. Składa się on z pięciu etapów: 1. Kumulacja 2. Inicjacja 3. Zarażanie 4. Transmisja 5. Nowa rzeczywistość pokryzysowa[3].
Historyczne przykłady
edytujNajwiększe światowe kryzysy to: Wielki kryzys (1929–1933), kryzys naftowy (1973) oraz Kryzys finansowy (2007–2009).
W Polsce: Wielki kryzys w Polsce (1929–1935).
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kryzys gospodarczy – świat jest przerażony i wściekły. gospodarka.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-18)]..
- ↑ Czy Polsce grozi kryzys gospodarczy?
- ↑ a b Piotr Komorowski: Przebieg kryzysu gospodarczego w wymiarze cyklu życia. Warszawa: OW SGH, 2013, s. 281. ISBN 978-83-7378-821-3.
- ↑ Równowaga strachu: Czy światowej gospodarce grozi krach?