Klasztor Esfigmenu

Klasztor i jego główna cerkiew (katholikon) poświęcone zostały Wniebowstąpieniu Pańskiemu^[1]. Jego budowa szacowana jest na X albo XI wiek, jednak według klasztornej tradycji jego fundatorką była cesarzowa bizantyńska Pulcheria, co oznaczałoby, że pierwsza wspólnota monastyczna na tym miejscu działała już w V stuleciu, przed uformowaniem się republiki mnichów na Athos w jej obecnym kształcie^[1].

W średniowieczu klasztor został trzykrotnie splądrowany przez piratów, a w XIV wieku spalony^[1]. Okres jego odnowy rozpoczął się w XVII stuleciu; świetności monasteru nie przerwały zniszczenia, jakich doznał w czasie wojny o niepodległość Grecji^[1]. W 1990 w Esfigmenu żyło 42 mnichów^[1].

Zakonnicy zamieszkujący klasztor Esfigmenu pozostają od 1972 w konflikcie z Patriarchatem Konstantynopolitańskim, który jest zwierzchnikiem klasztorów Athos. Powodem sporu jest zaangażowanie patriarchów w ruch ekumeniczny i prowadzenie dialogu z Kościołem katolickim^[2]. Przedstawiciele Esfigmenu opuścili Świętą Wspólnotę Athos i ogłosili odrzucenie jurysdykcji patriarchy^[2]. Zbuntowani mnisi odmówili jednak opuszczenia zabudowań monasteru, zaś za swoje hasło przyjęli Prawosławie albo śmierć^[2]. W związku z tym 14 grudnia 2002 patriarcha Konstantynopola usunął ich z Cerkwi prawosławnej^[3]. W styczniu 2003 mnisi ponownie odmówili opuszczenia klasztoru^[4]. Pozostali w nim także po tym, gdy Najwyższy Sąd Administracyjny Grecji ponowił nakaz opuszczenia obiektów^[5]. W 2008 zakonnicy zagrozili wysadzeniem w powietrze całego klasztoru^[6].

W 2009 sąd w Salonikach uznał mnichów za winnych utrudniania kanonicznego życia monasteru Esfigmenu i skazał ich na rok więzienia w zawieszeniu^[7].

Równolegle ze wspólnotą zbuntowanych mnichów istnieje wspólnota legalna, która w oczach kanonicznych Kościołów prawosławnych jest jedynym kontynuatorem tradycji klasztoru Esfigmenu. Z powodu okupacji budynków monasterskich przez mnichów usuniętych z Kościoła, grupa ta czasowo zamieszkuje w Karies^[8].

Katholikon klasztoru, który jest użytkowany w naszych czasach, został wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XIX wieku. W latach 1811, 1818 i 1841 były w nim prowadzone prace nad dekoracją wewnętrzną (freski). Posiada dwie boczne kaplice: Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni oraz Świętych Archaniołów. Oprócz głównej cerkwi klasztor posiada piętnaście mniejszych kaplic usytuowanych w różnych miejscach kompleksu jego zabudowań^[1]. Z katholikonem sąsiaduje fiala, zaś po jego zachodniej stronie wznosi się budynek refektarza^[1].

• Klasztor Esfigmenou na oficjalnej stronie Góry Athos. mountathos.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)].
• Site of the Esphigmenou monastery
• Stance of the Church of Greece and Mt.Athos community on the dispute
• Miłosz Wiśniewski, „Prawosławie albo śmierć” – meandry konfliktu wokół monasteru Esfigmenu (2015)