Józef Życiński

Urodził się 1 września 1948 w Nowej Wsi^[1]. Brat księdza profesora Wojciecha Życińskiego, salezjanina^[2]. W latach 1962–1966 kształcił się w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie złożył egzamin dojrzałości^[1].

W latach 1966–1972 odbywał studia filozoficzno-teologiczne na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie (uwieńczone magisterium-licencjatem z teologii) oraz zdobywał formację kapłańską w Wyższym Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie^[1][3]. Na diakona wyświęcił go 19 czerwca 1971 Franciszek Musiel, biskupa pomocniczy częstochowski^[4], natomiast święceń prezbiteratu udzielił mu 21 maja 1972 w katedrze św. Rodziny w Częstochowie miejscowy biskup diecezjalny Stefan Bareła^[1].

Od 1974 kontynuował studia na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie^[1], uzyskując w 1976 doktorat z teologii na podstawie dysertacji Zagadnienia filozoficznych implikacji fizykalnych ujęć stanu szczególnego modeli kosmologicznych. Na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie otrzymał w 1977 magisterium z filozofii chrześcijańskiej^[5], a w 1978 po przedłożeniu pracy Filozoficzne aspekty kosmologicznej osobliwości początkowej doktorat z filozofii^[3][5]. Odbył studia na Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie oraz na Katolickim Uniwersytecie w Louvain^[3].

W 1980 na podstawie rozprawy Prostota i dyskonfirmowalność jako kryteria heurystyczne w kosmologii relatywistycznej uzyskał na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie habilitację w zakresie filozofii nauki^[1][5]. W 1981 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1988 profesora zwyczajnego filozofii^[6][7].

W latach 1972–1973 pracował jako wikariusz w parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Wieluniu, a w latach 1973–1974 w parafii św. Marii Magdaleny w Gidlach^[1]. W 1974 pełnił posługę kapelana sióstr duchaczek w Krakowie^[5].

Był członkiem kolegium konsultorów diecezji częstochowskiej^[1].

W latach 1974–1978 pełnił funkcję prefekta, a w latach 1979–1983 prefekta studiów w Wyższym Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie^[3]. W seminarium prowadził wykłady m.in. z filozofii przyrody i filozofii nauki^[8]. Wykładał również historię filozofii w Instytucie Teologicznym w Częstochowie^[1].

W latach 1974–1978 był kolejno asystentem, adiunktem i starszym asystentem na Papieskim Wydziale Teologicznym^[5] (od 1981 Papieskiej Akademii Teologicznej^[1]). W 1980 założył Katedrę Logiki i Metodologii Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie, którą kierował do 1997^[5]. W latach 1982–1985 sprawował urząd prodziekana, zaś w latach 1988–1990 dziekana Wydziału Filozoficznego tejże uczelni^[1]. W 1988 został profesorem Papieskiej Akademii Teologicznej^[3]. Był członkiem Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych, działającego na tej uczelni^[9].

Od 1998 do 2011 pełnił funkcję kierownika Katedry Relacji między Nauką a Wiarą na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[10][5].

Prowadził gościnne wykłady w kraju i za granicą. Brał udział w krajowych i zagranicznych sympozjach na temat filozofii nauk szczegółowych (przyrodniczych i nauk o języku), filozofii Boga, a także refleksji nad człowiekiem i społeczeństwem^[5].

Jego zainteresowania naukowe dotyczyły: naturalizmu metodologicznego, teizmu ewolucjonistycznego, filozofii procesu, pola racjonalności, matematyczności przyrody, emergencji i ewolucjonizmu. Zajmował się również współczesną integracją europejską oraz stosunkiem Kościoła rzymskokatolickiego do Unii Europejskiej^[5][11].

Napisał ponad 50 książek i ok. 350 artykułów dotyczących problematyki filozofii oraz dialogu chrześcijaństwa z myślą współczesną. Publikował w krajowych i zagranicznych czasopismach specjalistycznych^[5]. Zainicjował wydawanie serii zeszytów „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” (Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie) i jej angielskiej edycji „Philosophy in Science” (Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie, Obserwatorium Watykańskie i Uniwersytet w Tucson), a także serii wydawniczej „Philosophy in Science Library” (Obserwatorium Watykańskie)^[12].

Był członkiem: Europejskiej Akademii Nauki i Sztuki w Salzburgu, Rosyjskiej Akademii Nauk Przyrodniczych w Moskwie, Komisji Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk oraz Komisji Filozoficznej Polskiej Akademii Nauk^[1][3]. Należał także do Rady Naukowej Fundacji Johna Templetona, przyznającej Nagrodę Templetona^[13].

 

 

29 września 1990 papież Jan Paweł II mianował go biskupem diecezjalnym diecezji tarnowskiej. 4 listopada 1990 otrzymał święcenia biskupie i odbył ingres do bazyliki katedralnej Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnowie. Konsekrował go kardynał Franciszek Macharski, arcybiskup metropolita krakowski, któremu asystowali Ignacy Tokarczuk, biskup diecezjalny przemyski, i Stanisław Nowak, biskup diecezjalny częstochowski^[1]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „In Spiritu et Veritate” (W Duchu i Prawdzie)^[3]. Sprawując urząd ordynariusza tarnowskiego, erygował diecezjalny Instytut Teologiczny^[14], a także założył wydawnictwo diecezji tarnowskiej Biblos i Radio Dobra Nowina^[5].

14 czerwca 1997 Jan Paweł II mianował go arcybiskupem metropolitą lubelskim^[1]. Ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie^[1], w trakcie którego został mu nałożony paliusz metropolitalny^[15], odbył 29 czerwca 1997^[1]. Równocześnie z urzędem ordynariusza lubelskiego sprawował urząd wielkiego kanclerza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[15]. Był organizatorem i gospodarzem trzech Kongresów Kultury Chrześcijańskiej w Lublinie, które odbyły się w latach 2000, 2004 i 2008^[5].

W ramach prac Episkopatu Polski należał do Rady Głównej (od 1996 Rady Stałej), przewodniczył Radzie ds. Apostolstwa Świeckich i Zespołowi ds. Stypendiów Naukowych i Językowych, a także zasiadał w Komisji Nauki Wiary, Komisji Duszpasterstwa, Zespole ds. Akcji Katolickiej i Zespole ds. Kontaktów z Rządem^[1][3][16]. Był członkiem Komisji Wspólnej Episkopatu Polski i Rządu, a także pełnił funkcję moderatora Krajowej Rady Katolików Świeckich. Wszedł w skład Rady Głównej II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego^[1]. Był jednym z założycieli powstałej w 1993 Katolickiej Agencji Informacyjnej, a następnie pełnił funkcję przewodniczącego jej Rady Programowej^[5].

Był członkiem Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego i Papieskiej Rady ds. Kultury^[17]. W charakterze konsultora zasiadał w Międzydykasterialnej Komisji ds. Rozmieszczenia Duchowieństwa^[3]. W latach 1999–2005 należał do Wspólnej Grupy Roboczej Kościoła Katolickiego i Światowej Rady Kościołów^[5]. W 1997 został mianowany członkiem Rady Przedsynodalnej, która przygotowywała II Zgromadzenie Specjalne Synodu Biskupów dla Europy^[1].

Działał na rzecz ekumenizmu, popierał dialog z judaizmem i islamem^[11]. Był członkiem Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau^[18].

Konsekrował biskupa pomocniczego tarnowskiego Jana Styrnę (1991), a także biskupów pomocniczych lubelskich: Mieczysława Cisłę (1998) i Artura Mizińskiego (2004). Był współkonsekratorem podczas sakr biskupa diecezjalnego płockiego Stanisława Wielgusa (1999), biskupów diecezjalnych sandomierskich: Andrzeja Dzięgi (2002) i Krzysztofa Nitkiewicza (2009), biskupa pomocniczego częstochowskiego Jana Wątroby (2000) oraz biskupa pomocniczego tarnowskiego Stanisława Budzika (2004)^[4].

W 1994 w czasie przejścia do katedry tarnowskiej, gdzie miał odprawić mszę świętą, został uderzony w skroń kamieniem^[19] przez leczącego się psychiatrycznie człowieka^[20]. W związku z tym wydarzeniem otrzymał telegram od papieża Jana Pawła II^[21]. Dowiedziawszy się, że matka napastnika jest za czyn syna napiętnowana przez sąsiadów, pojechał do miejscowej parafii, gdzie podczas mszy świętej publicznie ją uścisnął, a w kazaniu zaapelował o pojednanie z nią^[20].

Zmarł 10 lutego 2011 w Rzymie z powodu zawału serca^[22]. 19 lutego 2011 został pochowany w krypcie archikatedry lubelskiej^[23].

W 2011 prezydent RP Bronisław Komorowski z 17 lutego 2011 „za wybitne zasługi w działalności duszpasterskiej oraz osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej, za chrześcijańskie świadectwo humanizmu i tolerancji” nadał mu pośmiertnie Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski^[24].

W 2005 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[25]. W 1997 zostało mu nadane honorowe obywatelstwo Tarnowa^[26].

Otrzymał tytuł doktora honoris causa: Akademii Rolniczej w Lublinie (2004)^[27], Uniwersytetu Jagiellońskiego (2005)^[28] oraz Akademii Medycznej w Lublinie (2007)^[29].

W 2004 został laureatem Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego^[30]. Został także uhonorowany: nagrodą Fenomeny „Przekroju” (2004)^[5], Medalem Świętego Jerzego „Tygodnika Powszechnego” (2005)^[31] i tytułem człowieka roku „Gazety Wyborczej” (2007)^[32].

Wybrane książki, wg stron wydawnictw Znak, Petrus, UMCS, KUL, Gaudium i Copernicus Center Press oraz Biblioteki Narodowej:

• Strona internetowa poświęcona Józefowi Życińskiemu (arch.). [dostęp 2018-08-29].
• Nota biograficzna Józefa Życińskiego na stronie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. [dostęp 2012-07-01].
• Nota biograficzna Józefa Życińskiego na stronie diecezji tarnowskiej (arch.). [dostęp 2016-04-12].
• Józef Życiński (arch.) na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2016-12-27].
• Józef Życiński [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2010-08-31]  (ang.).
• Józef Życiński, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-08-31] .
• Józef Życiński w katalogu Biblioteki Narodowej. [dostęp 2019-04-07].
•   Michał Heller, Mini wspomnienie o Maxi człowieku – Józef Życiński, Koło Naukowe Studentów Filozofii UPJPII w Krakowie, nagrania na YouTube [dostęp 2024-10-15]:
  • Część 1, 24 września 2024.
  • Część 2, 1 października 2024.
  • Część 3, 4 października 2024.