Józef Kupny

Urodził się 23 lutego 1956 w Dąbrówce Wielkiej^[2] (od 1975 w granicach Piekar Śląskich^[3]), gdzie mieszkał z rodzicami dwa lata^[4]. Następnie z rodziną przeniósł się do Chorzowa, gdzie uczęszczał do szkoły i przyjął sakrament bierzmowania w parafii św. Marii Magdaleny^[4]. W latach 1971–1975 był uczniem Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Curie-Skłodowskiej w Chorzowie, które ukończył zdaniem egzaminu dojrzałości^[2].

W 1975 został przyjęty do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Po kilku tygodniach otrzymał powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Przez 2 lata służył w specjalnej jednostce kleryckiej w Brzegu. Święcenia diakonatu otrzymał 28 lutego 1982 przez posługę biskupa diecezjalnego katowickiego Herberta Bednorza, który 31 marca 1983 w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach udzielił mu również święceń prezbiteratu^[2][5]. Magisterium z teologii uzyskał w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie na podstawie pracy Nauczanie społeczne Jana Pawła II w czasie wizyty-pielgrzymki w Polsce (2–10.06.1979)^[2].

Studia kontynuował w zakresie teologii praktycznej w Studium Pastoralnym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie – Punkcie Konsultacyjnym w Katowicach. W 1986 na podstawie rozprawy Nauczanie społeczne Jana Pawła II w Polsce uzyskał licencjat z teologii. W latach 1986–1990 odbył studia na Wydziale Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, które ukończył z magisterium z socjologii na podstawie pracy Społeczne uwarunkowanie rozwoju osoby w nauczaniu Jana Pawła II. W 1993 na podstawie dysertacji Antropologiczne podstawy nauczania społecznego Jana Pawła II uzyskał doktorat z nauk humanistycznych w zakresie filozofii i socjologii^[2].

W latach 1983–1984 pracował jako wikariusz w parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach. W 1984 rozpoczął pracę w stacji duszpasterskiej Matki Bożej Piekarskiej w Katowicach przy budowanym tam kościele. Kiedy w następnym roku przemieniono ją w parafię, został jej wikariuszem^[2].

W 2001 objął funkcję zastępcy dyrektora Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego Kurii Metropolitalnej w Katowicach. W 2001 został członkiem archidiecezjalnej rady kapłańskiej, a w 2003 kolegium konsultorów. W ramach prac II Polskiego Synodu Plenarnego współtworzył dokument Kościół wobec życia społeczno-gospodarczego^[2].

W 2003 otrzymał godność kapelana Jego Świątobliwości^[2].

W 1992 został asystentem, a w 1998 adiunktem w Katedrze Katolickiej Nauki Społecznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Był wykładowcą katolickiej nauki społecznej w filii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Stalowej Woli oraz w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej, Studium Teologicznym, Studium Katolickiej Nauki Społecznej w Katowicach. W 1993 został wykładowcą socjologii religii i socjologii parafii w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach. Prowadził również wykłady zlecone na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W sierpniu 2001 został rektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach^[2].

W 1999 wszedł w skład kolegium redakcyjnego „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych”^[2]. Został członkiem Polskiego Towarzystwa Teologicznego, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[6].

21 grudnia 2005 papież Benedykt XVI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji katowickiej i biskupem tytularnym Vanariony^[7][8]. Święcenia biskupie otrzymał 4 lutego 2006 w archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach^[9][10]. Udzielił mu ich Damian Zimoń, arcybiskup metropolita katowicki, z towarzyszeniem Wiktora Skworca, biskupa diecezjalnego tarnowskiego, i Stefana Cichego, biskupa diecezjalnego legnickiego^[9]. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „Christus dilexit nos” (Chrystus nas umiłował)^[11]. 7 lutego 2006 został ustanowiony przez arcybiskupa Damiana Zimonia wikariuszem generalnym archidiecezji. Był członkiem archidiecezjalnej rady kapłańskiej, rady duszpasterskiej i kolegium konsultorów^[2].

18 maja 2013 papież Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą wrocławskim^[12][13]. Urząd kanonicznie objął 16 czerwca 2013. Tego samego dnia odbył ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu^[14]. Objął również urząd wielkiego kanclerza Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu^[15]. Paliusz otrzymał od papieża Franciszka w bazylice św. Piotra 29 czerwca 2013^[16].

W ramach Konferencji Episkopatu Polski w 2008 został delegatem ds. Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich^[17], W 2011 przewodniczącym Rady ds. Społecznych^[18], w 2015 delegatem ds. Duszpasterstwa Ludzi Pracy^[19], w 2021 delegatem ds. Duszpasterstwa Przedsiębiorców i Pracodawców^[20], a w 2024 zastępcą przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski^[21] oraz współprzewodniczącym Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i KEP^[22]. W Radzie Stałej zasiadał z wyboru, w latach 2012–2013 jako biskup pomocniczy^[23][24], a w latach 2013–2023 jako biskup diecezjalny^[24][25], w 2024 po wyborze na zastępcę przewodniczego KEP dołączył do niej z urzędu^[26]. Ponadto został członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski w 2016 r. oraz Komisji ds. Polonii i Polaków za Granicą^[11] (od 2021 Zespołu przy Delegacie KEP ds. Duszpasterstwa^[27]). Główny autor dokumentu społecznego Episkopatu W trosce o człowieka i dobro wspólne z 2012^[2].

Konsekrował biskupów pomocniczych wrocławskich Jacka Kicińskiego (2016) i Macieja Małygę (2022), a także biskupa pomocniczego legnickiego Piotra Wawrzynka (2023)^[1].

W 2013 był przewodniczącym kapituły Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia^[28]. W 2017 ustanowił Medal Świętej Jadwigi Śląskiej^[29].

Prezydent RP Andrzej Duda nadał mu w 2016 Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[30][31]. W 2009 został przyjęty w poczet członków Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie^[32], w zakonie otrzymał rangę Komandora z Gwiazdą^[33].

W 2017 został udekorowany Złotym Medalem za Zasługi dla Policji^[34] i Złotym Medalem za Zasługi dla Pożarnictwa^[35], w 2019 Medalem Komisji Edukacji Narodowej^[36] i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[37], a w 2020 Medalem 100-lecia Powstania Policji Państwowej^[38] oraz medalem 30-lecia powstania NSZZ Policjantów^[39].

W 2014 otrzymał tytuł honorowego obywatela Chorzowa^[40]. W 2019 został wyróżniony Trzebnicką Nagrodą Henryk, przyznawaną przez Burmistrza Gminy Trzebnica^[41].

W 2018 został odznaczony Złotym Medalem Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu^[42].

W 2018 został przyjęty do konfraterni paulińskiej^[43]. W 2019 otrzymał Krzyż Niepodległości z Gwiazdą kl. I za zasługi patriotyczne i działalność na rzecz środowiska policyjnego^[44]. Został laureatem nagrody Orzeł Piastów Śląskich za rok 2019, przyznanej przez Regionalną Izbę Gospodarczą w Katowicach^[45].

• Nota biograficzna Józefa Kupnego na stronie archidiecezji wrocławskiej. [dostęp 2013-06-29].
• Józef Kupny na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2024-09-08].
• Józef Kupny [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-04-24]  (ang.).
• Józef Kupny w katalogu Biblioteki Narodowej. [dostęp 2019-06-26].