Irena Delmar-Czarnecka
Irena Delmar-Czarnecka, właśc. Irena Helena Reyzz-Rubini primo voto Głowacka[1] (ur. 8 maja 1923 w Częstochowie[2][3]) – polska śpiewaczka, aktorka, producentka, działaczka kulturalna na emigracji.
| Imię i nazwisko |
Irena Helena Reyzz-Rubini |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
8 maja 1923 |
| Pochodzenie | |
| Instrumenty | |
| Typ głosu | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Życiorys
edytujJest córką ekonomisty i prawnika Maksymiliana Reyzza-Rubiniego i pianistki Heleny z Lubicz-Majewskich. Miała dwóch braci. Juliusz Reyzz-Rubini walczył w powstaniu warszawskim w batalionie „Zośka” i zginął 5 sierpnia 1944 w czasie wyzwolenia „Gęsiówki”, a Wiktor Reyzz-Rubini był pisarzem, publicystą i dramaturgiem[4]. W 1948 występowała jako chórzystka w Operetce Warszawskiej[5].
W 1951 przybyła do Londynu, gdzie mieszkała jej ciotka, artystka Mila Kamińska, pozostając na emigracji. Początkowo pracowała jako modelka. Kształciła się w zakresie śpiewu na studiach wokalno-muzycznych w Warszawie, Mediolanie i Londynie. Przystąpiła do Brytyjskiego Związku Artystów Teatralnych i Filmowych „Equity”. Została aktorką Polskiego Teatru Dramatycznego, Teatru Polskim ZASP, Teatru Hemara, Teatru Ref-Rena, Teatru Budzyńskiego. Jako artystka sceniczna występowała w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie[6]. W 1981 została prezesem Związku Artystów Scen Polskich za Granicą (Londyn)[7]. Pełniła stanowisko dyrektora Teatru ZASP w Londynie. Przyjęła obywatelstwo brytyjskie[8].
W 1955 w Londynie została żoną pułkownika Kamila Czarneckiego (1912-2001)[9][10][11]. W Londynie Irena i Kamil Czarneccy przyjaźnili się z małżeństwem gen. Władysławem Andersem i jego żoną Ireną (generał spędził u Czarneckich ostatni dzień życia)[3]. Była inicjatorką i przewodniczącą komitetu budowy pomnika „Dla Nich”, poświęconego Żołnierzom Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i ustanowionego w 2012 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie spoczęły prochy jej męża Kamila i jego brata Mariana Czarneckiego, także pułkownika[12][13][14][15].
O życiu Ireny Delmar-Czarneckiej opowiada film dokumentalny pt. Tęskniłeś tyle lat..., autorstwa Leszka Platty z 2000[16].
Odznaczenia i wyróżnienia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (25 listopada 2014, za wybitne zasługi w działalności na rzecz środowiska polonijnego w Wielkiej Brytanii, za popularyzowanie polskiej kultury)[17][18]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1990)[19]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1982)[20]
- Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (23 listopada 1993, za wybitne zasługi w działalności kulturalnej)[21]
- Medal „Polonia Mater Nostra Est”
- Srebrny Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (13 września 2007)[22][23]
- Złota Odznaka Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii
- Złota Odznaka Lotników
- Dyplom honorowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2009, za całokształt działalności propagującej twórczość 20-lecia międzywojennego poza granicami Polski)[24]
- Laureatka „Złotego Liścia Retro 2009”[25]
- Honorowe członkostwo Związku Artystów Scen Polskich w Polsce (2005)
- Honorowe członkostwo Ogniska Polskiego w Londynie
- Srebrna odznaka honorowa Koła Lwowian w Londynie (1970)[26]
Przypisy
edytuj- ↑ England and Wales Marriage Registration Index, 1837-2005. Family Search. [dostęp 2020-07-01].
- ↑ Kolekcja Artyści Emigracyjnej Melpomeny (1939-1995). szukajwarchiwach.pl. [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b Irena Delmar-Czarnecka: Andersowie. tygodnikpowszechny.pl, 2011-01-04. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ E. U. Stepan, Na scenie życia. Irena Delmar-Czarnecka. Prezes Związku Artystów Scen Polskich za Granicą, Warszawa–Londyn 2023, s. 51–54.
- ↑ Wydarzenia i plotki. Irena ante Portas, „Stolica” 1961, nr 23, s. 9.
- ↑ Iwona Kadłuczka: Maki dla żony generała. Wspomnienia o Irenie Anders. gazeta.pl, 2010-11-29. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Piotr Gulbicki: Londyn kontra Warszawa. onet.pl, 2008-10-13. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Paszportowe sprawy. videofact.com. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Wywiad z Ireną Delmar–Czarnecką. polacywewloszech.com, 2015-08-29. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Jolanta Ciosek: Bliżej ojczyzny. dziennikpolski24.pl, 2010-09-04. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Uroczystości ku czci Mariana i Kamila Czarneckich. wolnaeuropa.pl, 2011-06-24. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Ewa Kwaśniewska: Został ślad. tydzien.co.uk, 2012-10-03. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Krzysztof Stępkowski: Uroczystości pogrzebowe oficerów 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. ordynariat.wp.mil.pl, 2011-06-24. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Pierwsza rocznica odsłonięcia pomnika „Dla nich” na Powązkach Wojskowych. bip.udskior.gov.pl, 2013-10-01. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Uroczyste odsłonięcie pomnika – obelisku „Dla Nich”. skmponz.pl, 2012-09-24. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Tęskniłeś tyle lat.... filmpolski.pl. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ M.P. z 2015 r. poz. 128
- ↑ Dopiero pierwsze 75 lat minęło.... mojawyspa.co.uk, 2015-07-21. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 54, Nr 4 z 20 grudnia 1990.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 14, Nr 3 z 31 grudnia 1982.
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 6, poz. 49.
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Najwyższe odznaczenie ministra kultury dla ZASP za Granicą. wp.pl, 2007-10-07. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Jolanta Ciosek: Bliżej ojczyzny. dziennikpolski24.pl, 2010-09-04. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Laureaci Złotego Liścia Retro 2009. spotkaniazpiosenka.org. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Odznaka honorowa Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 19-20, s. 112, Lipiec 1971. Koło Lwowian w Londynie.
Bibliografia
edytuj- Jolanta Ciosek: Bliżej ojczyzny. dziennikpolski24.pl, 2010-09-04. [dostęp 2017-06-22].
- Wywiad z Ireną Delmar–Czarnecką. polacywewloszech.com, 2015-08-29. [dostęp 2017-06-22].
- 75th Anniversary Theatrical Review, Irena Delmar-Czarnecka. ogniskopolskie.org.uk, 2015-07-19. [dostęp 2017-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-18)]. (ang.).
- Stepan Ewa Urszula, Na scenie życia. Irena Delmar-Czarnecka. Prezes Związku Artystów Scen Polskich za Granicą, Warszawa–Londyn 2023, ISBN 978-83-67682-05-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Irena Delmar-Czarnecka – profil na stronie ZASP Londyn
- Irena Delmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-08].
- Irena Delmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- Irena Delmar-Czarnecka w bazie filmpolski.pl
- Irena Delmar-Czarnecka w bazie Filmweb
- Irena Delmar-Czarnecka w bazie IMDb (ang.)