Inwałd
Inwałd – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Andrychów. Znajduje się tutaj jedno ze stanowisk Skałek Andrychowskich.
| wieś | |
 Widok ogólny Inwałdu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
3293[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-120[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KWA |
| SIMC |
0045089 |
Położenie na mapie gminy Andrychów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wadowickiego  | |
 49°51′47″N 19°23′32″E/49,863056 19,392222[1]
| |
Położenie
edytujWieś znajduje się na pograniczu Beskidu Andrychowskiego (wschodnia część Beskidu Małego) i Pogórza Śląskiego, u podnóża góry Ostry Wierch. Leży na wschód od miasta Andrychowa, przy drodze krajowej nr 52, w zlewni strumienia Stawki.
Integralne części wsi
edytuj| części wsi | Bieńkówka, Bór, Cherpakówka, Czerwona Ziemia, Dół, Dwór, Folwark, Głębowiec, Góra, Korcza, Kuwik, Lewkówka, Lubernia, Magierówka, Opusta, Podgóry, Przy Gościńcu, Rakowa, Sachetnik, W Rzeczkach, Zarębki. |
Nazwa
edytujMiejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona w 1317 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Hoyenewaldt, 1326 Helwand, 1348 Henwald, 1430 Hynwald, 1441 Himwald, 1477 Hymwald, 1529 Hinwalth, Hynwalt, Huwalth[6].
Historia
edytujW okolicy miejscowości odkryto po raz pierwszy gatunek kopalnej rośliny z okresu dolnego dewonu z rodzaju Konioria, której nadano nazwę Konioria andrychoviensis, na cześć gminy Andrychów, do której przynależy również miejscowość Inwałd. Konioria andrychoviensis, klasyfikowana jest w botanice światowej w podgrupie zosterophyllophytina, obok roślin z rodzaju Zosterophyllum, Sciadophyton, oraz Sawdonia[7].
Z 1318 roku pochodzą pierwsze historyczne wzmianki o osadzie. Mieszkańcy żyli z tkactwa (działała tu samodzielna filia andrychowskiego cechu). Około 1747 roku Franciszek Czerny-Szwarzenberg ufundował utrzymany w stylu późnego baroku kościół (zakończenie budowy: 1760 roku), wewnątrz którego znalazło się epitafium fundatora. Kościół zasłynął obrazem „Matki Bożej Inwałdzkiej z Dzieciątkiem”, któremu przypisywane były cuda. W 1860 założono szkołę parafialną przeznaczając na nią 130 złr. z funduszów na organistę i gromadzkich[8].
W 1939 roku wieś zajął Wehrmacht. 12 grudnia 1940 roku nastąpiło pierwsze wysiedlenie miejscowej ludności, które objęło 50 rodzin. Na miejsce wysiedlonych sprowadzono osadników niemieckich ze wschodu, którzy stanowili podczas wojny 84% ludności Inwałdu. 27 stycznia 1945 roku do wsi wkroczyła Armia Czerwona.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Inwałd. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9].
- Zespół sakralny pw. Narodzenia NMP oraz strefa ochronna;
- zespół dworsko-parkowy, otoczenie.
Religia
edytujNa terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Narodzenia NMP).
W latach 20. XX wieku w Inwałdzie działał zbór Badaczy Pisma Świętego[10][11].
Turystyka
edytujWe wsi znajduje się Park Miniatur „Świat Marzeń” usytuowany na powierzchni 45 000 m² (uruchomiony 28 kwietnia 2007 – oficjalnie otwarty miesiąc później). Można w nim oglądać miniatury najsławniejszych budowli architektonicznych świata – między innymi Big Bena, Krzywą Wieżę w Pizie, Łuk triumfalny, Statuę Wolności i plac Świętego Piotra. Na terenie Parku znajduje się wiele atrakcji lunaparkowych – Zielony Labirynt, Auto Scooter, Koło Młyńskie, Pirat, Egipt Horror Show, Kino 5D, Symulator. Park Miniatur pełen jest imponującej architektury ogrodowej i przepięknych kompozycji kwiatowych, wśród których funkcjonują punkty gastronomiczne i pamiątkowe.
26 sierpnia 2009 roku obok „Parku Miniatur” został otwarty „DINOLAND Park Rozrywki”. W otoczeniu realistycznych replik dinozaurów można tam zagrać w minigolfa, w Pétanque (gra w bule/boule, gra w kule, petanka) oraz spróbować swych sił w parku linowym zjeżdżając i przechodząc wśród replik dinozaurów na wysokości około 7 metrów. Na terenie parku działa restauracja oraz sklepik, gdzie można kupić artykuły związane z dinozaurami.
Bazę noclegową stanowi Park Hotel Łysoń oraz gospodarstwa agroturystyczne.
W Inwałdzie mają początek następujące szlaki turystyczne:
„Małopolski Szlak Papieski” – z Inwałdu do Kleczy Górnej.
– z Inwałdu na Groń Jana Pawła II.
Osoby związane z Inwałdem
edytujSport
edytuj- W Inwałdzie działa Ludowy Klub Sportowy „Huragan” Inwałd występujący obecnie w wadowickiej A Klasie. Stan na sezon 2019/2020.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42533
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 358 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Leszczyńska-Skrętowa 1989 ↓.
- ↑ Paleobotany -the biology and evolution of fossil plants – zosterophyllophytina – Konioria Andrychoviensis.
- ↑ Czas 1860 nr 43 (22 lutego).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Historia zborów Ziemi Andrychowskiej [online], nastrazy.pl, 15 lutego 2003 [dostęp 2015-11-08].
- ↑ Mniejszości wyznaniowe w Gminie Andrychów, „Nowiny Andrychowskie”, cdn.radioandrychow.pl, wrzesień 1997, s. 16.
Bibliografia
edytuj- Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. II, zesz. 1, hasło: „Hynwałd”. Wrocław: Ossolineum, 1989, s. 154.
Linki zewnętrzne
edytuj- Inwałd jako Hynwałd w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).
- Inwałd, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 298.
- Park Hotel Łysoń ***
- Park Miniatur „Świat Marzeń”
- DINOLANDIA Park Rozrywki w Inwałdzie
- Mini ZOO w Inwałdzie
- Oficjalna Strona Zespołu Szkół Samorządowych W Inwałdzie
- Inicjatywy mieszkańców Inwałdu. andrychow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-26)].
- Działalność Stowarzyszenia Gospodyń Wiejskich