III dynastia z Ur

III dynastia z Ur – mezopotamska dynastia założona przez Ur-Nammu z Ur, panowała nad zjednoczonym Sumerem i Akadem w latach 2113–2005 p.n.e. (chronologia średnia).

Imperium III dynastii z Ur (na zielono).

Okres rządów tej dynastii wiąże się z odrodzeniem cywilizacji sumeryjskiej po czasach semickich Akadów i najazdach koczowniczych Gutejów.

Nazwa dynastii wywodzi się z Sumeryjskiej listy królów.

Władcy III dynastii z Ur

Imię	Lata panowania
Ur-Nammu	2113–2097 p.n.e.
Szulgi	2096–2048 p.n.e.
Amar-Suen	2047–2038 p.n.e.
Szu-Suen	2037–2030 p.n.e.
Ibbi-Suen	2029–2005 p.n.e.

Historia

Komputerowa rekonstrukcja zigguratu w Ur

Odcisk pieczęci cylindrycznej z okresu Ur III ze sceną prezentacji; tłum. inskrypcji: „Ur-Nammu, potężny bohater, król Ur; Haszhamer, gubernator miasta Iszkur-Sin, jego sługa”; zbiory British Museum

W roku 2113 p.n.e. władca z Uruk - Utuhengal został obalony przez swojego gubernatora z Ur, Ur-Nammu, który następnie, głównie drogą dyplomatyczną, podporządkował sobie cały Sumer i Akad. Jego następcy stworzyli w obu krajach silną administrację i podbili ziemie leżące na wschód i północ od Sumeru (m.in. Elam). W skład państwa Trzeciej dynastii wchodziły: Babilonia, Mari, Aszur i Elam. W zarządzaniu krajem znaczącą rolę odgrywały świątynie. Ich zadaniem było między innymi czuwanie nad zasiewami i systemem irygacyjnym. Wielką rolę w gospodarce odgrywał handel oraz warsztaty rzemieślnicze. W roku 2025 p.n.e. żyjący na wschodzie Elamici odbili swoją stolicę Suzę i zaczęli atakować Sumer. Dwadzieścia jeden lat później zdobyli i splądrowali Ur, kładąc kres panowaniu trzeciej dynastii z tego miasta.

Zobacz też: Lament nad upadkiem Ur.

Sztuka i architektura

Władcy Trzeciej dynastii uświetnili swe panowanie licznymi świątyniami i pałacami. Wiele budowli powstało nie tylko w Ur, lecz także w Nippur, Eridu, Larsie, Uruk, Aszur. W tym okresie ukształtowała się forma zigguratu. Jednym z najlepiej zachowanych i zarazem najważniejszych jest ziggurat w Ur. Upowszechnił się także wtedy nowy typ budowli kultowej, polegający na ułożeniu kolejnych pomieszczeń na wspólnej osi. Był to tzw. typ „szerokiego” sanktuarium. Rzeźba zachowała się w postaci nielicznych obiektów, m.in. w Mari, które przedstawiają miejscowych władców. Jednym z przykładów reliefu jest Stela Ur-Nammu, zachowana we fragmentach.

Pieczęć cylindryczna owego okresu zaczynała być wyrobem standardowym. Głównym motywem była scena prezentacji: właściciel pieczęci jest prowadzony przez boga ku władcy.

Podsumowanie

Panowanie III dynastii z Ur było ostatnim okresem niezależności Sumeru. Wraz z jej upadkiem zakończył się okres sztuki sumeryjskiej. Jednakże osiągnięcia kultury Sumerów stały się częścią kultury nie tylko Bliskiego Wschodu, ale także częścią kultury światowej.

Bibliografia

Marek Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000.