Elwro 800 Junior
Elwro 800 Junior – komputer osobisty zgodny z ZX Spectrum przeznaczony dla szkół do nauki informatyki w Polsce. Powstał w wyniku konkursu ogłoszonego przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania w drugiej połowie lat 80. XX wieku. Zaprezentowany po raz pierwszy na Międzynarodowych Targach Poznańskich w roku 1986 i od tego też roku produkowany przez zakłady Elwro z przeznaczeniem dla szkół.
| |||
| Typ |
mikrokomputer szkolny | ||
|---|---|---|---|
| Premiera |
1986 | ||
| Procesor |
Z80 | ||
| Pamięć operacyjna |
64 kB RAM, 24 kB ROM | ||
| Nośnik danych |
stacja dyskietek 5,25”, współdzielona w sieci | ||
| System operacyjny | |||
| |||
Pomimo podobieństwa nazw nie jest zgodny z Elwro 800 opracowanym przez to samo przedsiębiorstwo.
Historia
edytujKomputer został zaprojektowany przez zespół naukowców z Instytutu Automatyki Politechniki Poznańskiej[1][2][3], wygrywając z konkurencyjnymi modelami komputerów szkolnych. Produkowany był w Zakładach Elektronicznych ELWRO we Wrocławiu na zlecenie Ministerstwa Oświaty i Wychowania, które zakładało, że komputer ma być w pełni kompatybilny z ZX Spectrum. Wykorzystywano w jego produkcji podzespoły krajowe lub z pierwszego obszaru dewizowego. Junior dysponował m.in. możliwością pracy w sieci, co stanowiło o przekroczeniu przez niego założeń ministerialnych. Produkcję komputera podjęto w rok po jego prezentacji; zamówienie Ministerstwa na rok 1987 ustalało produkcję na 3,5 tysiąca komputerów. Dystrybucją i instalacją Juniorów w szkołach, jak też szkoleniem w zakresie obsługi komputerów zajmowała się Centrala Zaopatrzenia Szkół[4]. Szacowano, że do roku 1989 Elwro będzie w stanie produkować 30 tysięcy Juniorów rocznie. W roku 1986 do szkół przekazano 4,5 tysiąca komputerów, wyposażonych w przetłumaczone wersje pakietów LOGO i Turbo Pascal[5].
Inne źródła twierdzą, że wyprodukowano ok. 14 tysięcy, z zaplanowanych 30 tysięcy. Dzięki temu uczono informatyki we wszystkich ówczesnych szkołach średnich, oraz części podstawowych. Szacuje się, że styczność z komputerem miało ok. miliona Polaków[6].
Działał pod kontrolą systemu operacyjnego CP/J – wersji sieciowej CP/M. Wbudowany interpreter języka BASIC. W jednym z trybów pracy był programowo zgodny z ZX Spectrum. Komputer ma obudowę zaadaptowaną z organków elektronicznych Elwirka.
Wyprodukowano 13 696 komputerów Elwro 800 Junior, co potwierdza raport Najwyższej Izby Kontroli z dnia 27 marca 1991 roku[7].
Elwro 804 Junior PC wyprodukowano prawdopodobnie[a] nie więcej niż 148 lub 150 sztuk[8][9][10].
Autorzy
edytujKomputer został opracowany przez zespół kierowany przez Wojciecha Cellarego[11][12] i Pawła Krysztofiaka[12], w skład którego wchodzili m.in. Jan Węglarz[13], Jarogniew Rykowski, Jerzy Brzeziński, Tadeusz Morzy, Jerzy Kręglewski, Piotr Krzyżagórski, Waldemar Wieczerzycki, Michał Kabsch, Marek Lamecki, Bronisław Bilewski – konstruktorzy z Zakładu Badań Politechniki Poznańskiej. Oprócz tego przy konstrukcji współpracowali pracownicy pionu technicznego ZE ELWRO we Wrocławiu[14].
JUNET
edytujKomputery Elwro Junior mogły pracować w sieci lokalnej (o architekturze „wspólna szyna”[15]) polskiego projektu – „JUNET” (akronim od słów Junior Network[16]), gdzie najczęściej połączone były w pierścień (istniała także wersja magistralowa)[17]. Sieć opierała się na połączeniu wszystkich komputerów przez zainstalowany w tym celu układ transmisji szeregowej, umożliwiający obsługę sygnałów wysyłanych oraz przychodzących[18]. Połączenie sieci realizowane było na 3 liniach: danych, zegara i zajętości, podłączanych przy pomocy złącz DIN[19].
Szkolne sieci zazwyczaj składały się z[19][20]:
- zaopatrzonego w (dzieloną) stację dysków komputera centralnego (nauczycielskiego), na którym z poziomu systemu CP/J uruchomiono program zarządzający pracą siecią (JUNET)
- dzielonej drukarki Mera D-100
- od 7 do 15 komputerów klienckich (uczniowskich, z systemem CP/J ładowanym przez sieć)
Takie współdzielenie urządzeń peryferyjnych miało na celu obniżenie kosztów – ich ceny nierzadko przekraczały ceny samych komputerów[potrzebny przypis].
Sieć nie przyjęła się zbytnio ze względu na małą popularność komputerów Junior (miały je tylko niektóre szkoły) oraz wyjątkowo dużą awaryjność. Dodatkowo pracę utrudniały nieodporne na zakłócenia kable sieciowe[potrzebny przypis].
Specyfikacja
edytuj- procesor: U880D @ 3,5 MHz – odpowiednik Z80 produkowany w NRD
- pamięć:
- grafika: 256 × 192 pikseli
- tekst: 32 (64) × 24 znaków
- kolory: 16 (8 – każdy po dwa tryby jasności)
- dźwięk: 1 kanał, 10 oktaw
- porty: RGB monitor, mono monitor, joystick (mysz, pióro świetlne), port drukarki, 2 × sieć JUNET (złącze DIN), FDD
- stacja dyskietek:
- 2 × 5,25" 720 kB
- 3,5” – wbudowana, dla prototypu 804 JUNIOR PC
- oprogramowanie:
- system operacyjny: CP/J, ZX BASIC
- wbudowany język programowania: Basic
- sieć: do 15 komputerów uczniowskich + komputer nauczyciela ze stacją dyskietek
Obsługa stacji dyskietek i formatów
edytujJedną z podstawowych różnic między Elwro jest obsługa innych pojemności dyskietek.
Elwro 800-3 i większość 800-2 obsługuje (po założeniu kontrolera) dyskietki w formacie 720 kB, przy czym przy zastosowaniu odpowiednich stacji i przelotek, nie ma znaczenia czy jest to stacja 5,25" i dyskietka DD w tym rozmiarze czy dyskietka 3,5" DD 720 kB (ewentualnie 3,5 HD sformatowana w stacji 720 lub z zaklejonym otworem gęstości).
Elwro 800 i niektóre wczesne Elwro 800-2 (z racji posiadania ROM-u od 800) obsługują dyskietki w formacie 150 kB (aczkolwiek da się nagrać taką nawet na stacji 3,5" stosując pewne sztuczki)[21].
Format 720 kB w Elwro 800 Junior jest zbliżony do formatu Spectrum/PCW 720, ale zazwyczaj z dodatkowym bootsektorem (sektorem „rozruchowym”)[22].
Rozszerzenia komputera
edytujChociaż w przeciwieństwie do niektórych mikrokomputerów z epoki (np. ZX Spectrum, Atari z ECI bądź PBI), komputer nie posiadał złącza rozszerzeń[potrzebny przypis], to producent przewidywał możliwość rozbudowy o m.in. dysk twardy, grafikę wysokiej rozdzielczości czy też rozbudowane syntetyzatory dźwięku[15].
Wersje
edytujMikrokomputer produkowano w trzech wersjach Elwro 800, Elwro 800-2 oraz Elwro 800-3. Oprócz wersji istniało rozróżnienie tak zwanego wykonania
- Wyk. 01 – wersja z kontrolerem – tak zwana wersja nauczycielska
- Wyk. 02 – wersja bez kontrolera – tak zwana wersja uczniowska
Wersja Elwro 800-2 Junior różniła się m.in. tym, że nie posiadała gniazda spectrum
- 804 Junior PC – prototyp z wbudowaną stacją dyskietek 3,5"
Zobacz też
edytuj- Elwro (komputer)
- Elwro 800
- Meritum I
- Seria wydawnicza: Oprogramowanie ELWRO 800 Junior
- Kodowanie polskich znaków dla Elwro 800 Junior
- Prawec (komputer)
Uwagi
edytuj- ↑ Pierwsze egzemplarze nie miały tabliczki znamionowej.
Przypisy
edytuj- ↑ Dziennik miłośnika polskich komputerów. [dostęp 2012-03-27]. (pol.).
- ↑ Kolekcja starych komputerów. [dostęp 2012-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-27)]. (pol.).
- ↑ ELWRO 800 Junior homepage. [dostęp 2012-03-27]. (pol.).
- ↑ l, Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: "Centrala Zaopatrzenia Szkół". - Prawo.pl [online], www.prawo.pl [dostęp 2024-11-15].
- ↑ Marcin Kosman: Nie tylko Wiedźmin. Historia polskich gier komputerowych. Warszawa: Open Beta, 2015, s. 28–29. ISBN 978-83-941625-0-4.
- ↑ 5 dekad PC-ów. ELWRO 800 Junior. Elwirka – Komputer, myszka i Ty – Blog komputerowy firmy Wajkomp [online], www.blog-wajkomp.pl [dostęp 2019-07-05] (pol.).
- ↑ Polski mikrokomputer Elwro 800 Junior - Historia [online], Polskie Komputery, 21 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-24] (pol.).
- ↑ Elwro 804 Junior #000007 [online], elwro800junior.pl, 15 listopada 2016 [zarchiwizowane z adresu 2017-12-01].
- ↑ Elwro 804 Junior PC.
- ↑ 8-bit – Kolekcja starych komputerów – Vintage computers collection.
- ↑ Bartłomiej Kluska, Czekając na Juniora [online], iq.intel.pl, 3 maja 2016 [dostęp 2019-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-02].
- ↑ a b Maciej M. Sysło: The First 25 Years of Computers in Education in Poland: 1965 – 1990. W: Reflections on the History of Computers in Education. Early Use of Computers and Teaching about Computing in Schools. Arthur Tatnall, Bill Davey (red.). Berlin, Heidelberg: Springer, 2014, s. 266–290. DOI: 10.1007/978-3-642-55119-2_18. ISBN 978-3-642-55119-2.
- ↑ Damian Niemir, e-Ojciec [online], Pionier magazine, 20 marca 2010 [dostęp 2019-02-01].
- ↑ Wojciech Cellary, Jarogniew Rykowski: System operacyjny CP/J dla mikrokomputera Elwro 800 Junior. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1988. ISBN 83-204-1042-8.
- ↑ a b propozycje Elwro: Mikrokomputer ELWRO 800 Junior, [w:] Archiwum cyfrowe PTI: Archiwum WZE ELWRO / Informator dla użytkowników komputerów ELWRO - wrzesień'86, Historia Informatyki - PTI Sekcja Historyczna, wrzesień 1986, s. 3-4 [dostęp 2022-07-07] (pol.).
- ↑ Marcin Kaźmierczak, Polski mikrokomputer Elwro 800 Junior – Historia [online], Polskie Komputery, 21 grudnia 2019 [dostęp 2023-09-26] (pol.).
- ↑ Ryszard Jeziorowski, Krzysztof Kurilec, Elwro 800 Junior i sieć JUNET, „Mikroklan” (5/1988 (17)), Sigma-NOT, 1988, s. 18-20 (pol.).
- ↑ Marek Lamecki, Paweł Krysztofiak, Konstanty Szczęsny, Mikrokomputer Elwro 800 Junior. Opis techniczny. Tom 1., Zakłady Elektroniczne Elwro, styczeń 1988, s. 25 (pol.).
- ↑ a b Elwro 800 Junior [online], MCbx, 27 kwietnia 2016 [dostęp 2022-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-27].
- ↑ Zaleski Tadeusz A.. Elwro 800 Junior. „Młody Technik – Informik”, s. 21–23, I 1989. Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”. [dostęp 2012-08-29]. (pol.).
- ↑ Ogólnodostępne informacje od sprzedawcy stacji i przelotek, wypróbowane w praktyce.
- ↑ cpmtools – Elwro? – comp.os.cpm [online] [dostęp 2017-12-27].
Bibliografia
edytuj- Roman Poznański. Junior idzie do szkoły. „Bajtek”, s. 4–5, sierpień 1987. RSW „Prasa-Książka-Ruch Młodzieżowa Agencja Wydawnicza. ISSN 0860-1674.
Linki zewnętrzne
edytuj- Elwro 800 Junior – historia powstania komputera.
- Elwro 800 Junior – strona największej kolekcji komputerów Elwro 800 Junior.. elwro800junior.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)].
- Dokumentacja techniczna Elwro 800 Junior
- Wojciech Cellary, Paweł Krysztofiak, Historia polskiego komputera edukacyjnego Elwro 800 Junior, „Computerworld” (1), IDG Poland, 2016, s. 20-24 [dostęp 2019-06-06].
- Dokumentacja wyrobów ELWRO z Archiwum Państwowym we Wrocławiu, wraz ze wzorem zamówienia na udostępnienie
- Opis techniczny (m.in. ustawienia zworek do pracy w sieci) Tom 1
- Forum użytkowników Elwro
- Livestream Gramy! Elwro Junior 800-3. Pixel Retro Shop [dostęp 2019-11-26].- o komputerze, prezentacja kilku programów użytkowych (JUNET, VCALC) i gier