Bielmo (botanika)

Bielmo (endosperm) – di- lub tri- lub pentaploidalna (2n, 3n, 5n zależnie od rodziny lub w wyniku endomitoz w dojrzałym bielmie – wielokrotność tych wartości) tkanka miękiszowa w nasionach roślin okrytonasiennych powstająca w trakcie procesu podwójnego zapłodnienia po połączeniu jednego z jąder plemnikowych z wtórnym jądrem woreczka zalążkowego (typowa sytuacja – wtedy bielmo jest triploidalne). Cytoplazmę pierwszej komórki bielma stanowi pozostałość woreczka zalążkowego po utworzeniu i oddzieleniu się błonami komórki jajowej, synergid i antypod. U roślin jednoliściennych bielmo jest głównym źródłem substancji pokarmowych w dojrzałym nasieniu. U roślin dwuliściennych bielmo zostaje zużyte przez rozwijający się zarodek, który następnie wykorzystuje substancje pokarmowe w liścieniach.

Bielmo jest na tym schemacie owoców i nasion oznaczone jako 2.c

Rodzaje bielma

jądrowe (nuklearne) – tworzy się w wyniku podziałów mitotycznych jąder komórkowych, którym nie towarzyszą cytokinezy. Cytokinezy i tworzenie się ścian komórkowych zachodzą później. Bielmo to jest cieczą, jego przykładem jest mleczko kokosowe w owocach palmy kokosowej (kokosach);
komórkowe (cellularne) – powstaje, gdy po mitozie jąder komórkowych zachodzi cytokineza;
helobialne (od nazwy Helobiae – w dawniejszych systemach określenie podklasy jednoliściennych odpowiadającej wyróżnionej w systemie Reveala podklasie żabieńcowe Alismatidae) – po pierwszym podziale mitotycznym ściana komórkowa dzieli centralną komórkę woreczka zalążkowego na dwie nierówne komórki potomne. Dalszy rozwój bielma w komórce mikropylarnej zachodzi według typu jądrowego, a w części chalazalnej – według typu komórkowego.

Funkcja bielma

Bielmo jest tkanką spichrzową, gromadzącą materiały zapasowe dla rozwijającego się zarodka. Substancje te powstają w częściach asymilacyjnych rośliny, następnie doprowadzane są do tkanek w sąsiedztwie woreczka zalążkowego. U wielu roślin, w celu wykorzystania tych substancji, powstają w bielmie ssawki (haustoria), które mogą przerastać różne części zalążka (ośrodek, chalazę, osłonki) a także ścianę zalążni i stąd czerpać materiały zapasowe. Bielmo może magazynować:

węglowodany, głównie skrobię, gromadzoną w leukoplastach; komórki zawierające skrobię są u większości roślin martwe. Rzadziej gromadzone są hemicelulozy w ścianach komórkowych;
białka, gromadzone w postaci ziaren aleuronowych w żywych komórkach lub w formie bezpostaciowych glutenów;
tłuszcze, występujące w formie olejów.

Zobacz też

Ziarno szkliste i miękkie

Bibliografia

Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13825-4.
J. Jasnowska, M. Jasnowski, J. Radomski, S. Friedrich, W.W.A. Kowalski: Botanika. Szczecin: BRASIKA, 1999. ISBN 83-902821-4-3.