Alkiny
Alkiny (zwyczajowo: acetyleny) – grupa organicznych związków chemicznych będących węglowodorami nienasyconymi, w których występuje jedno wiązanie potrójne między atomami węgla (−C≡C−)[1].
Najprostszym alkinem jest etyn, zwykle zwany acetylenem, H−C≡C−H. Alkiny są bardziej reaktywne od alkanów i alkenów, są nietrwałe i podlegają wielu samorzutnym reakcjom. Ogólny wzór alkinów: C
nH
2n−2. Alkiny, tak jak wszystkie węglowodory, ulegają reakcjom spalania.
Nazewnictwo
edytujNazwy alkinów są tworzone z nazw odpowiednich alkanów. Z nazwy alkanu mającego ten sam szkielet węglowy usuwa się końcówkę „-an” i dodaje końcówkę „-yn” (lub „-in” po spółgłoskach ch, f, g, k, l[2]), a przed nią umieszcza się lokant wskazujący, przy którym atomie węgla występuje potrójne wiązanie – na przykład „heksan” i „heks-2-yn”.
Łańcuch główny (od którego pochodzi zasadniczy człon nazwy) musi zawierać wiązanie potrójne i być najdłuższy z możliwych. Atomy węgla numeruje się tak, aby wiązanie potrójne miało jak najmniejszy numer, bez względu na inne podstawniki. Jeżeli w węglowodorze występuje wiązanie podwójne i potrójne, ważniejsze przy nazewnictwie jest podwójne.
Lokant można pominąć, gdy jest on równy 1, to znaczy wiązanie potrójne występuje na początku szkieletu węglowego.
W literaturze spotyka się też stare nazewnictwo, różniące się od obecnego tym, że lokanty występują przed nazwą, na przykład „2-heksyn”.
Przypisy
edytuj- ↑ Alkynes, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.A00236, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
- ↑ J.D. Roberts, M.C. Caserio, Chemia organiczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 227.