Aleja Jana Pawła II w Warszawie

Aleja jest przedłużeniem w kierunku północnym ul. Tytusa Chałubińskiego oraz ul. ks. Jerzego Popiełuszki w kierunku południowym. Na całej długości jest ulicą dwujezdniową, rozdzieloną pasem zieleni, w którym wyznaczone jest torowisko tramwajowe.

Wzdłuż całej długości alei znajduje się ścieżka rowerowa. Niektóre jej odcinki wytyczono po wschodniej, a inne po zachodniej stronie alei.

Aleję projektowano już przed 1939, jednak prace nie rozpoczęły się przed II wojną światową, gdyż koszty wykupu terenów w jednym z najgęściej zaludnionych i zabudowanych przed wojną rejonów Warszawy były dla miasta zbyt wysokie.

Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 19 grudnia 1949 nadano planowanej arterii na odcinku pomiędzy Alejami Jerozolimskimi a ul. Krajowej Rady Narodowej^[a] nazwę upamiętniającą Juliana Marchlewskiego^[2][3]. Przebijanie ulicy rozpoczęto od strony południowej. 21 stycznia 1952 oddano do użytku linię trolejbusową wzdłuż powstającej ulicy na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi i ul. Sienną. Na skrzyżowaniu z ul. Sienną wykonano tymczasową pętlę. 9 listopada 1952, po wyburzeniu kolejnych domów znajdujących się na linii arterii, linię trolejbusową wydłużono do skrzyżowania z ul. Krajowej Rady Narodowej^[a][4].

Ulica została wybudowana w latach 1955–1959 jako fragment trasy N-S (al. Niepodległości – ul. Tytusa Chałubińskiego – ul. J. Marchlewskiego – ul. Stołeczna^[b])^[3]. Została przeprowadzona przez tereny zniszczone w czasie powstania warszawskiego i gruzy dawnego warszawskiego getta. Pierwszy odcinek arterii od Alej Jerozolimskich do ul. Krajowej Rady Narodowej^[a] oddano do użytku w 1956^[5]. W 1955 na powstającej ulicy na wydzielonym torowisku ułożono tory tramwajowe, zaś 1 stycznia 1956 oddano do eksploatacji linię na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi i ul. Stawki^[6][7].

Dalsze odcinki oddano do użytku w kolejnych trzech latach^[3]. 13 czerwca 1959 oddano do użytku ostatni odcinek ulicy od skrzyżowania z ul. Stawki, przez rondo Babka^[c], wiadukt nad kolejową linią obwodową w pobliżu stacji Warszawa Gdańska do połączenia z ul. Stołeczną^[b] na placu Grunwaldzkim^[8]. Tego samego dnia uruchomiono obsługę nowego odcinka ulicy przez komunikację tramwajową^[9] i autobusową^[10]. 21 lipca 1959 oddano do użytku znajdujące się na rondzie Babka^[c] połączenie linii tramwajowej przebiegającej wzdłuż ulicy Juliana Marchlewskiego z nowymi liniami przebiegającymi ulicami Mariana Buczka^[d] i Okopową^[8], przy czym odcinek linii na ul. Okopowej do skrzyżowania z ul. Powązkowską był eksploatowany wyłącznie jako techniczny do 20 listopada 1960, gdy uruchomiono na nim połączenia pasażerskie^[11].

Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 listopada 1961 nazwę ulica Juliana Marchlewskiego nadano odcinkowi arterii pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Krajowej Rady Narodowej^[a] i Mariana Buczka^[d], znosząc jednocześnie przedwojenne nazwy ulic Solnej i Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego^[12].

W latach 1949–1960 między ulicami: Orlą, Świerczewskiego^[e], Żelazną, Chłodną i Elektoralną zbudowano osiedle mieszkaniowe Mirów^[13]. W latach 1949–1967 tereny dawnego getta zabudowano osiedlami: Muranów Południowy, Muranów Północny i Muranów Zachodni^[14]. W latach 1965–1972 po obu stronach ulicy powstały 16-piętrowe bloki Osiedla Za Żelazną Bramą^[15].

W październiku 1965 na skrzyżowaniu z ulicami Prostą i Świętokrzyską oddano do użytku rondo, któremu w 1986 nadano nazwę rondo ONZ^[16][17].

W lipcu 1968 na skwerze przy Hali Mirowskiej odsłonięto pomnik Juliana Marchlewskiego^[18].

W latach 1972–1976, w związku z budową Dworca Centralnego, pod skrzyżowaniem z Alejami Jerozolimskimi zbudowano system przejść podziemnych ze sklepami, a nad ulicą dwa wiadukty^[15].

W 1989 w rekomendacjach miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa Ulic znalazły się między innymi propozycje nazwania ciągu imieniem Janusza Korczaka lub Jana Pawła II^[19]. Obecną nazwę nadano uchwałami trzech warszawskich rad dzielnic-gmin: Warszawa-Wola z dnia 2 października 1990^[20], Warszawa-Śródmieście z dnia z dnia 6 listopada 1990^[21] oraz Warszawa-Żoliborz z dnia 6 października 1993^[22][23][24].

Rada m.st. Warszawy dokonała uchwałą z dnia 30 sierpnia 2012 korekty redakcyjnej nazwy żoliborskiego odcinka arterii z al. Jana Pawła II na aleja Jana Pawła II^[25], zaś uchwałą z dnia 8 listopada 2012 skorygowała nazwę wolskiego odcinka arterii z aleja Jana Pawła II-go na aleja Jana Pawła II^[26]. Nazwa śródmiejskiego odcinka nie uległa zmianie. Korekty dokonane w 2012 doprowadziły do ujednolicenia nazwy arterii stosowanej we wszystkich trzech dzielnicach.

8 marca 2015 otwarto znajdującą się pod aleją stację linii M2 metra warszawskiego Rondo ONZ^[27].

W 2020 na odcinku od ronda ONZ do ronda Czterdziestolatka ulica została zwężona z pięciu do trzech pasów ruchu, powstała tam również droga rowerowa i posadzono drzewa^[28].

W swym przebiegu nowo powstała ulica częściowo wchłonęła trzy dawne ulice: Solną, Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego oraz Parysowską^[15].

• Ulica Solna – przeprowadzono ją jako krótką przecznicę około 1775; biegła od ul. Elektoralnej do ul. Leszno (obecnie: al. „Solidarności”). W ciągu dziesięciu lat jej istnienia otrzymała stosunkowo gęstą zabudowę, uzupełnianą w okresie XIX wieku. W okresie 1940–1942 znajdowała się w obrębie getta, cała zabudowa została spalona po upadku powstania warszawskiego. Ulicę Solną wymienia jeszcze spis ulic z 1955; w 1956 przestała istnieć w związku z wytyczeniem trasy N-S. Ocalałą zabudowę wyburzono, pozostawiając jedynie silnie przekształconą i obniżoną kamienicę Trachtenberga z 1913 (Solna 16, obecnie al. Jana Pawła II 38).
• Ulica Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, wcześniej Nowokarmelicka – powstała przed 1861, łączyła ulicę Gęsią (obecnie: ul. Anielewicza) z ul. Miłą. Zabudowywana po 1875 czynszówkami typu przedmiejskiego, zamieszkiwana przez biedotę żydowską. Od 1940 w obrębie getta, utraciła całą zabudowę po powstaniu 1943. Ostatecznie zlikwidowana wraz z budową trasy N-S.
• Ulica Parysowska – powstała w 1893, biegła od ul. Stawki do Dzikiej. Jednocześnie po zachodniej stronie ulicy wytyczono plac Parysowski w kształcie zbliżonym do trapezu. Nazwę nadano dla upamiętnienia jurydyki Parysowskiej, istniejącej tu od XVI wieku. Zabudowa ulicy powstawała od pierwszego dziesięciolecia XX wieku, z nasileniem przed wybuchem I wojny światowej. W okresie 1940–1942 znalazła się w obrębie getta, zabudowania zostały doszczętnie zniszczone podczas powstania 1943. Ulica i plac zostały ostatecznie zlikwidowane w 1961 po wytyczeniu końcowego odcinka Trasy N-S.

• 21 Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Jerzego Grotowskiego
• Biurowiec Ilmet
• Biurowiec Q22
• Biurowiec Rondo 1
• Biurowiec Varso
• Centrum handlowe Westfield Arkadia
• Centrum handlowe Złote Tarasy
• Dworzec Centralny im. Stanisława Moniuszki
• Hala Mirowska
• Hotel Westin
• Maszt Wolności
• Muzeum Więzienia Pawiak
• Ogród Sprawiedliwych w Warszawie
• Osiedle Za Żelazną Bramą
• Park Mirowski
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
• Plac Grunwaldzki
• Pomnik Feliksa Stamma
• PZU Tower
• Rondo Czterdziestolatka
• Rondo ONZ
• Rondo Zgrupowania AK "Radosław"
• Stacja metra Rondo ONZ
• Wieżowiec Babka Tower
• Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

• Głaz pamiątkowy z datą i godziną śmierci Jana Pawła II (przy skrzyżowaniu z Dzielną, po stronie wschodniej)^[29]
• Mural Ludziom Alei „Solidarności”, dawnej Ulicy Leszno upamiętniający Bohdana Lacherta, Cypriana Kamila Norwida, Emanuela Ringelbluma, Marię Ajzensztadt i Bolesława Prusa^[30].
• Mural upamiętniający Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza (pod wiaduktem przy al. Jana Pawła II,pomiędzy rondami im. J. Himilsbacha i Z. Maklakiewicza)^[31]
• Pomnik granic getta (przy skrzyżowaniu z ul. Dziką, po stronie zachodniej)
• Płyta upamiętniająca więzienie Serbia^[32]
• Tablica pamiątkowe Tchorka w Warszawie (na fasadzie Hali Mirowskiej)^[33]
• Tablica upamiętniająca Szkołę Techniczną Kolejową Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (przy centrum handlowym Złote Tarasy)^[34]
• Tablica upamiętniająca Xawerego Dunikowskiego^[35].

• Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 5. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83909794-6-2.

• Aleja Jana Pawła II na Warszawikii
• Informacja o remoncie (zwężeniu) odcinka Rondo Czterdziestolatka - Rondo Daszyńskiego w 2020