Zamek w Harlech

Zamek Harlech

Harlech Castle

Widok ogólny zamku
Państwo	Wielka Brytania
Księstwo	Walia
Miejscowość	Harlech
Styl architektoniczny	późny romanizm
Architekt	anonimowy
Inwestor	Edward I Długonogi
Rozpoczęcie budowy	1283
Ukończenie budowy	1290
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Zamek Harlech
Położenie na mapie Walii Zamek Harlech
Położenie na mapie Gwynedd Zamek Harlech
52°51′36″N 4°06′33″W/52,860000 -4,109167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zamek Harlech (ang. Harlech Castle) – XIII-wieczny zamek-warownia w typie koncentrycznym (z pełnym obwodem obwarowań), wzniesiony na wzgórzu klifowym u wybrzeża Morza Irlandzkiego w Harlech (dawne księstwo Gwynedd, Walia, Wielka Brytania).

Należy do zespołu kilkunastu zamków w Gwynedd ufundowanych przez króla angielskiego Edwarda I, w ramach kampanii walijskiej. W latach 1404–1409 Harlech było de facto stolicą niezależnego państwa walijskiego powstałego po powstaniu Owaina Glyndwra. Siedem lat później podczas Wojny Dwóch Róż był oblężony, co zostało wspomniane w legendarnej pieśni „Ludzie z Harlech"^[1].

Obiekt należy do zespołu zamków i obwarowań miejskich w Gwynedd, które w 1986 roku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Według miejscowej tradycji, Harlech powstał na miejscu dworu Brana^[2], jednakże badania zarówno historyczne, jak i archeologiczne potwierdziły późniejszą metrykę budowli. Jest to fundacja króla angielskiego, Edwarda I, który na terenie podbitej przez siebie Walii założył szereg miast i zamków. Zamek w Harlech był wznoszony od około 1283 roku^[3].

Kampania walijska króla Edwarda I spowodowała konflikt między odwiecznymi wrogami, Anglikami i Walijczykami. Wybuchł on 22 marca 1282. Przywódca Walijczyków, Llewelyn Ostatni, zginął tego samego roku, dnia 11 grudnia. Jego brat Dafydd ap Gruffudd przejął dowództwo^[4] . Rycerstwo angielskie zdobyło wpierw zamek Dolwyddelan w styczniu 1283; co umożliwiło dalsze podboje, pod strefę wpływów angielskich włączono kolejne tereny, Dolinę Conwy, zamek Castell y Bere (zdobyty w marcu 1283), oraz Herlech, który zajął liczący 560  wojowników oddział dowodzony przez Sir Otto de Grandison.

Według źródeł, dnia 14 maja rozpoczęto prace budowlane^[3]. Harlech jest jednym z 14  zamków wzniesionych przez króla Edwarda I w ciągu ostatnich dekad XIII stulecia^[5]. Jak wiele zamków w tym regionie, Harlech został zaprojektowany najprawdopodobniej przez anonimowego architekta znanego w literaturze jako Mistrz Jakub z St. George, który miał wznieść również zamki m.in. w Conwy, Caernerforn i Beaumaris. Budowa trwała siedem lat i kosztowała 8,190 funtów^[6]. Zewnętrzne elewacje zintegrowano ze stromymi skałami^[7]. W 1286 roku, kiedy prace budowlane prowadzono z największym rozmachem, zatrudnionych było 546 budowniczych, 115 kamieniarzy-murarzy, 30 kowali, 22 stolarzy i 227 kamieniarzy-rzemieślników^[8].

Obiekt należy do zespołu zamków i obwarowań miejskich w Gwynedd, które w 1986 roku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Zamek Harlech, podobnie jak pozostałe fundacje Edwarda I, stanowił element systemu obronnego obejmującego północno-zachodnie rubieże Królestwa. Wykorzystano warunki naturalne, górzyste tereny, klifowe wybrzeża morskie (tak jak w przypadku Harlech), rzeki, zatoki i cieśniny^[9].

Otoczony urwistym wybrzeżem zamek mieścił wewnątrz skał system korytarzy umożliwiających dostarczenie zaopatrzenia nie od strony lądu (gdzie zamek był narażany na niebezpieczeństwa), a przez transport morski. Mimo dużej wysokości urwiska (ok. 50–60 m.) wykute w skałach korytarze i schody umożliwiały dojście do statków. Obecne wybrzeże jest oddalone ok. 1,2 km. od zamku, podczas gdy w średniowieczu wzgórze zamkowe stykało się z morzem.

Zamek ma układ koncentryczny, zbudowany został na planie regularnego czworoboku. Otoczony jest podwójnymi murami obronnymi, zewnętrznymi niższymi i wewnętrznymi wyższymi bez baszt, z wyjątkiem niewielkiej wieży wartowniczej z bramą prowadzącą na dziedziniec zamku. Ze względu na położenie w sąsiedztwie wybrzeża klifowego najbardziej ufortyfikowano zamek od strony wschodniej, gdzie znajduje się potężny budynek bramowy z parą półokrągłych wież. Brama złożona jest z kilku przejść zamykanych broną i mordowni, które trzeba przejść by dostać się do dziedzińca. Od strony wewnętrznej budynku bramy ściana jest przepruta dużymi otworami okiennymi. W obrębie dziedzińca znajduje się główna część zamku, warowna rezydencja. Ma plan zbliżony do kwadratu. Przy narożnikach wznoszą się masywne cylindryczne wieże. W obrębie rezydencji znajdują się m.in. pomieszczenia dla króla, sala audiencjonalna, kaplica.

• Matthew Bennett: Dictionary of Ancient and Medieval Warfare. Stackpole Books, 2001. ISBN 978-0811726108. (ang.).
• John Cannon: The Oxford Companion to British History. Oxford: Oxford University Press, 1997. ISBN 978-0198661764. (ang.).
• R.R. Davies: The Revolt of Owain Glyn Dŵr. Oxford: Oxford University Press, 1995. ISBN 978-0198205081. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Bert S. Hall: Weapons and Warfare in Renaissance Europe. The Johns Hopkins University Press, 2001. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Robert Liddiard: Castles in Context: Power, Symbolism and Landscape, 1066 to 1500. Macclesfield: Windgather Press Ltd, 2005. ISBN 0-9545575-2-2. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Marc Morris: Castle: A History of the Buildings that Shaped Medieval Britain. London: Pan Books, 2004. ISBN 0-330-43246-X. (ang.).
• Llywelyn ap Gruffudd (zm. 1282). W: J.B. Smith: Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press, 2004. (ang.).
• Arnold Taylor: The Kings Works in Wales. HMSO, 1974. ISBN 0-1167-0556-6. (ang.).
• Arnold Taylor: Harlech Castle. Cardiff: Cadw – Welsh Historic Monuments, 1985. ISBN 0-948329-00-9. (ang.).

• Oficjalna strona Cadw – Harlech Castle. cadw.wales.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-24)]. (ang.).
• Informacje praktyczne (ang.)
• O zamkach edwardiańskich na oficjalnej stronie UNESCO (ang.)
• Castle Wales – prezentacja zamku Harlech (ang.)
• Rzut zamku. shawnbrown.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-23)]. (ang.).
• Próby rekonstrukcji zamku (ang.)