Towarzystwo Szkoły Świeckiej

Towarzystwo Szkoły Świeckiej (TSŚ) – organizacja społeczna powstała w 1957 r. w Warszawie.

Towarzystwo Szkoły Świeckiej powstało w styczniu 1957 r. z inicjatywy warszawskich nauczycieli i działaczy oświatowych. Jego celem miała być kontynuacja „postępowych, laickich tradycji ZNP z okresu dwudziestolecia międzywojennego”. W założeniach miała to być „organizacja skupiająca działaczy do walki z naciskiem politycznego klerykalizmu o szkołę całkowicie świecką”^[1].

Ukonstytuowanie się TSŚ nastąpiło podczas I Krajowego Zjazdu Delegatów TSŚ w dniach 23–25 V 1958 r., w którym uczestniczyli również przedstawiciele władz partyjnych i państwowych. Pierwszym sekretarzem generalnym TSŚ została Maria Jezierska. Do zarządu głównego weszli m.in. prof. Henryk Jabłoński, prof. Witold Łukaszewicz, prof. Jerzy Jakubowski i prof. Ludwik Bandura^[2]. Aktywnym działaczem TSŚ był Mikołaj Kozakiewicz^[3], udzielał się w nim również Andrzej Nowicki^[4].

Zjazd postanowił nawiązać ścisłą współpracę ze Związkiem Nauczycielstwa Polskiego w celu zapoznawania nauczycieli z problematyką religioznawczą i niezależną etyką poprzez organizowanie konferencji rejonowych^[1].

TSŚ cieszyło się poparciem władz partyjnych i państwowych, było też finansowane przez państwo. Cele jego działania wpisywały się w politykę PZPR i państwa zmierzającą do ograniczenia wpływu Kościoła katolickiego na społeczeństwo poprzez propagowanie światopoglądu naukowego^[5].

Głównym celem TSŚ początkowo było zakładanie szkół bez nauczania religii. Deklaracja ideowa mówiła, że najpilniejszym zadaniem jest „obrona tej części młodzieży i nauczycielstwa, przeciwko którym fanatyzm religijny rozpętał nagonkę, piętnowanie moralne, a nawet presję fizyczną z okazji wprowadzenia nauki religii do szkół”. Po 15 lipca 1961 r., czyli po przyjęciu przez Sejm „Ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania” ostatecznie wycofującej nauczanie religii ze szkół, działalność TSŚ koncentrowała się na pedagogizacji rodziców i propagowaniu moralności świeckiej^[1][2] (uniwersytety dla rodziców, kluby dyskusyjne, poradnie, akcja odczytowa i wydawnicza). Towarzystwo działało głównie wśród rodziców i nauczycieli.

TSŚ realizowało cele za pośrednictwem zarządów wojewódzkich, powiatowych oraz kół. Stowarzyszenia miało charakter masowy, według oficjalnych danych w 1967 r. liczyło ponad 300 tysięcy członków i 14 tysięcy kół. Z okazji jubileuszu 10-lecia w 1967 Zarząd Główny Towarzystwa Szkoły Świeckiej przyznawał złote odznaki TSŚ^[6].

W maju 1968 r. na wniosek Wydziału Nauki i Oświaty przy KC PZPR oraz Propagandy i Agitacji wobec zbieżności celów działania obu stowarzyszeń Towarzystwo Szkoły Świeckiej połączono ze Stowarzyszeniem Ateistów i Wolnomyślicieli w jedną organizację pod nazwą Towarzystwo Kultury Laickiej, zmienioną później na Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej^[1][2].

Organem prasowym TSŚ był dwutygodnik Wychowanie poświęcony wychowaniu moralnemu młodzieży oraz wpajaniu jej światopoglądu naukowego^[1].

W latach 1958–1963 TSŚ wspólnie z Państwowym Wydawnictwem „Iskry” wydawało jednolitą graficznie serię książek „Biblioteka Postępowego Wychowania”. Redaktorem serii z ramienia TSŚ był Mikołaj Kozakiewicz. Autorem projektu okładki był Jerzy Kępkiewicz. W sumie ukazało się 16 tomów:

• t. I – Władysław Spasowski, Dziecko a społeczeństwo. Warszawa: Iskry, 1958.
• t. II – Bertrand Russell, Negatywna teoria wychowania; Wychowanie a religia; Zagadnienia seksualne w wychowaniu. Warszawa: Iskry, 1958.
• t. III – Jerzy Broszkiewicz, Pożegnanie z katechizmem. Warszawa: Iskry 1958.
• t. IV – Wiktor Chrupek, O reformę wychowania moralnego w naszej szkole. Warszawa: Iskry, 1959.
• t. V – Stanisław Michalski, O szkołę wolną: z dziejów walki o niezawisłość szkoły w Polsce w latach międzywojennych. Warszawa: „Iskry”, 1959.
• t. VI – Nadieżda Krupska, Praca i wychowanie: oświata ludowa i demokracja. Warszawa: Iskry, 1959.
• t. VII – Anatol France, Kościół a republika. Warszawa: „Iskry”, 1959.
• t. VIII – 400 lat walki o szkołę świecką w Polsce: wybór tekstów i materiałów, wybór Michał Szulkin. Warszawa: Iskry, 1960.
• t. IX – Władysław Kozłowski, O dowodach istnienia Boga. Warszawa: Iskry, 1960.
• t. X – Henryk Hinz, Od religii do filozofii: z dziejów kultury umysłowej epoki Oświecenia. Warszawa: Iskry, 1960.
• t. XI – A. W. Łunaczarski, O oświacie ludowej: wybór pism. Warszawa: Iskry, 1961.
• t. XII – Młodość w cieniu paragrafu, zebrał, opracował i wstępem opatrzył Mikołaj Kozakiewicz. Warszawa: Iskry, 1961.
• t. XIII – Bolesław Pleśniarski, Zarys historii laicyzacji oświaty i wychowania w Polsce. Warszawa: Iskry, 1961.
• t. XIV – Pomówmy o naszych dzieciach, przeł. Zygmunt Braude. Warszawa: Iskry, 1962.
• t. XV – Jan Mickunas, Ich drugi dom. Warszawa: Iskry, 1962.
• t. XVI – Włodzimierz Szewczuk, Historia kłopotów człowieka z duszą. Warszawa: Iskry, 1963.

W latach 1961–1967 TSŚ wspólnie z Instytutem Wydawniczym „Nasza Księgarnia” wydawało jednolitą graficznie serię książek „Biblioteka Wychowanie Moralnego”. Redaktorem serii z ramienia Zarządu Głównego TSŚ był Mikołaj Kozakiewicz. Autorem projektu okładki był Zygmunt Bobrowski. W sumie ukazało się 12 tomów:

• t. I – Bogdan Suchodolski, O program świeckiego wychowania moralnego. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1961.
• t. II – Elżbieta Jackiewiczowa, Listy o trudnym dojrzewaniu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1961.
• t. III – Alicja Sokołowska, Moje cudze dzieci. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1962.
• t. IV – Czesław Czapów, Młodzież a przestępstwo: zarys resocjalizacji metodą indywidualnych przypadków. cz. 1-2, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1963.
• t. V – Salomon Łastik, Dzieci które znałem. Warszawa: Nasza Księgarnia,1963.
• t. VI – Tadeusz Bernaś, Skoro sąd tak uważa: zapiski ławnika sądowego sądu dla nieletnich. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1963.
• t. VII – Henryk Chmielewski, Chrześcijaństwo na tle religii świata. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1964.
• t. VIII – Uspołecznianie dziecka w procesie wychowania zespołowego, praca zbiorowa pod red. H. Muszyńskiego. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1964.
• t. IX – Młodzież epoki przemian: z badań polskich socjologów, praca zbiorowa pod red. Ryszarda Dyoniziaka. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1965.
• t. X – Mikołaj Kozakiewicz, Nowa młodzież: mity i rzeczywistość. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1965.
• t. XI – Halina Filipczuk, Dziewczęta z zakładu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1966.
• t. XII – Józef Keller, Szkice o moralności katolickiej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1967.

• Kultura świecka w dziejach naszego narodu, red. K. Sokół, Warszawa 1959.
• Rozwój i działalność Towarzystwa Szkoły Świeckiej w latach 1957–1962. Materiały na II Krajowy Zjazd TSŚ, Warszawa: Zarząd Główny Towarzystwa Szkoły Świeckiej, 1962.
• M. Sołtyk, Historia walki o świecki charakter nauczania i wychowania w Polsce do końca XVIII wieku. Towarzystwo Szkoły Świeckiej w Kielcach, Kielce 1961.
• Towarzystwo Szkoły Świeckiej. Krajowy Zjazd Delegatów 23–25 maja 1958. Materiały, dokumenty, rezolucje, wnioski, Wspólna Sprawa, Warszawa 1959.

• Centralny Ośrodek Doskonalenia Kadr Laickich
• Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej
• Towarzystwo Kultury Świeckiej
• Sekularyzm
• Laicyzm

• M. Horoszewicz – Pierwsze lata – strona z portalu kulturaswiecka.pl
• Archiwa Państwowe