Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor

Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor

Phoenix Sky Harbor International Airport

Wieża kontroli lotów
Państwo	Stany Zjednoczone
Miejscowość	Phoenix, Arizona
Typ	cywilne
Właściciel	City of Phoenix (UM Phoenix); zarządca: Phoenix Airport System
Kod IATA	PHX
Kod ICAO	KPHX
Wysokość	345,9 m n.p.m.
Statystyki ruchu (2007)
Liczba pasażerów	42 197 080
Liczba operacji	538 036
Drogi startowe
Kierunek 8/26: beton, 3502 × 46 m Kierunek 7L/25R: beton, 3139 × 46 m Kierunek 7R/25L: beton, 2377 × 46 m
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych PHX
Położenie na mapie Arizony PHX
33°26′03″N 112°00′42″W/33,434167 -112,011667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor (ang. Phoenix Sky Harbor International Airport, kod IATA: PHX, kod ICAO: KPHX) – międzynarodowy port lotniczy zlokalizowany w Phoenix, w stanie Arizona, w Stanach Zjednoczonych, oddalony ok. 5 km na wschód od centrum miasta. Jest to główne lotnisko stanu Arizona, stanowiące jeden z najbardziej rozbudowanych kompleksów infrastruktury lotniczej w rejonie południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych.

Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor działa pod tą nazwą już sprzed 1935, kiedy został wykupiony przez miasto Phoenix (City of Phoenix). W 1950 był obsługiwany przez cztery linie lotnicze. Obecnie, port jest głównym węzłem lokalnie bazowanej (w Tempe) linii lotniczej US Airways i 3. co do znaczenia portem linii Southwest Airlines, drugiego co do liczby przewozów przewoźnika portu. Od rozpoczęcia działalności w 1982, Southwest Airlines uzyskały ponad 34% rynku. Od 1990, przewozy Southwest Airlines w oparciu o port Phoenix-Sky Harbor wzrosły o 352%.

W 2006, port lotniczy obsłużył 41,4 mln pasażerów, jako 9. największy w USA^[1] i 18. największy na świecie^[2] pod względem liczby przewiezionych pasażerów. W przeliczeniu dziennym, port wykonuje 1486 operacji lotniczych, obsługując 108 887 pasażerów. Port Sky Harbor rozwinął się tak szybko, że Phoenix zostało zmuszone do wcielenia pobliskiego portu lotniczego Mesa-Williams Gateway w Mesie jako komunikacyjnego lotniska pomocniczego.

Port Sky Harbor służy również lotnictwie ogólnemu, w tym jako jedną z 8 baz lotnictwa sanitarnego linii Air Evac.

Sky Harbor był czwartym portem lotniczym wybudowanym w Phoenix^[3]. Został ustanowiony wraz z jednym pasem startowym w 1928 r. przez Scenic Airways, linii, która załamała się w następnym roku po krachu w Czarny czwartek. Investment Company Acme był następnym właścicielem lotniska do 1935 roku. W tym czasie, American Airlines zaczął pierwsze przewozy pasażerów i obsługę poczty lotniczej, do lotniska w 1930 roku. Miasto Phoenix odkupiło lotnisko od Acme za 100 000 dolarów w 1935 roku i TWA rozpoczęło usługi lotnicze do San Francisco w 1938 roku^[4].

Po wojnie lotnisko rozpoczęło prace nad nowym terminalem pasażerskim, jak również nowymi równoległymi pasami startowymi i przekątnym pasem startowym^[5]. Terminal 1 (początkowo nazywany „Terminal Zachodni”), który również mieścił na lotnisku pierwszą wieżę kontroli, otwarto w 1952 roku. Została zburzona w 1990 roku i zastąpiona przez wolnostojącą budowlę.

Masterplan lotniska został przebudowany w 1959 roku, aby wyeliminować krzyżówkę pasów startowych, aby zrobić więcej miejsca dla nowych terminali. American i TWA rozpoczęły operacje samolotów odrzutowych z Phoenix w 1960 i 1961 r., a Terminal 2 (początkowo nazywany „Terminal Wschodni”) istniejący do dziś, został otwarty w 1962 roku^[6]. Terminal 3 opened in 1979^[5], Terminal 3 otwarto w 1979 r., gdy nazwy Terminali „Wschodni” i „Zachodni” zostały wycofane, ponieważ nie było już tylko dwóch terminalów.

Bonanza Airlines przeniosła swoją siedzibę z Las Vegas do Phoenix w 1966 roku. Bonanza połączyła się z dwoma innymi liniami, tworząc Air West w 1968 r., która została zmieniona na Hughes Airwest po Howardzie Hughesie w 1970 roku^[7].

Po deregulacji linii lotniczych w 1978 roku, dawny szef wykonawczy Ed Beauvais Hughes Airwest zaczął tworzyć biznes plan dla nowej linii lotniczej z siedzibą w Phoenix. Założył America West Airlines w 1981 roku, które rozpoczęły służbę z Phoenix w 1983 roku i podwoiły swoją działalność w ciągu pierwszego roku działalności. Pod koniec dekady, America West miała ogólnokrajową sieć połączeń z Phoenix i był lobbing na rzecz usług transpacyficznych.

W międzyczasie, Southwest Airlines zainaugurowała operacji z Phoenix w styczniu 1982 roku, z trzynastoma lotami codziennie do dwunastu miast, w 1986 roku miały już 64 lotów dziennie z Phoenix i prowadziła tam bazę dla załogi. Southwest otworzył centrum obsługi w PHX w 1992 r., która była największą w swojej sieci^[8].

W 1990 roku na lotnisku otwarto największy terminal, Terminal 4. Terminal został wybudowany z czterech hal: N2 i N3 po stronie północnej i S3 i S4 od strony południowej. W 1994 roku otwarto N4 Concourse International, dodając 10 nowych bram i chodnik łączący do hali S4. W 1997 roku rozpoczęto budowę 14-bramowej hali N1, dla America West Airlines. Została ukończona w czerwcu 1998 r. kosztem 50 milionów dolarów i zakończono rozbudowę północnej części terminalu. W południowej części terminalu, budowa rozpoczęła się w 2002 r. ośmiu bramy S2 hali dla Southwest Airlines. Projekt ten został zakończony w 2004 r. i posiada inny projekt architektoniczny od pozostałych sześciu hal. Ósma, ostatnia hala na Terminalu 4 zostanie wybudowana w razie potrzeby. Terminal 4 jest nazwany po byłym senatorze z Arizony i kandydacie na prezydenta z 1964 Barry M. Goldwater. Po śmierci Goldwatera w 1998 r., burmistrz Phoenix proponował zmianę nazwy całego portu lotniczego w pamięci Goldwatera, ale szybko ten pomysł upadł, dla publicznego poparcie dla utrzymania znanej nazwy „Sky Harbor”.

America West złożyło wniosek o Rozdział 11 ochrony przed upadłością w 1991 roku i sprzedał swoje większe samoloty i japońskie trasy, ale nadal rozwijał swoje krajowe operacje z Terminalu 4, we współpracy z Continental Airlines. Chociaż AWA cieszyły się dalszym wzrostem w Phoenix w 1990, tuż po atakach terrorystycznych 11 września 2001 miały napiętą sytuację finansową. AWA zakończyły swój związek z Continental i ostatecznie połączyła się z US Airways w 2005 roku. US Airways przeniosła swoją siedzibę do dawnego kampusu AWA w Tempe, i zachowała wielu menedżerów AWA dla połączonego przedsiębiorstwa.

W 2007 roku Transportation Security Administration wprowadził na rynek pierwszy skaner rentgenowski w PHX.

Port lotniczy posiada trzy terminale pasażerskie, ponumerowane 1, 2, i 3. Terminal 1, w służbie od 1952, został wycofany z użytku i zburzony w 1990, po czym zarządca portu orzekł, że jego numeracja zostanie „zastrzeżona ku czci”, podobnie jak numer słynnego zawodnika, i że nie ma zamiaru zmieniać numeracji pozostałych terminali, ponieważ pasażerowie są już przyzwyczajeni do istniejącej numeracji.

W każdym terminalu jest udostępniony darmowy bezprzewodowy internet.

Nowa wieża kontroli lotów portu zaczęła działać 14 stycznia 2007, i obecnie stanowi 3. najwyższą na świecie, po wieżach w porcie lotniczym Monachium i porcie lotniczym Atlancie – Hartsfield-Jackson (102,1 m – 335 stóp).

Terminal 2, otwarty w 1962, posiada 17 bramek w 1 pirsie (C, D, 1A, 1B, 2 – 5, 6A, 6B, 7 – 13) i Red Carpet Club linii United Airlines. W listopadzie 2006, sala gościnna dla obecnych i byłych wojskowych, Military and Veterans Hospitality Room, została udostępniona na półpiętrze (mezzanine level) Terminala 2. Sala jest utrzymywana przez Phoenix Military and Veterans Commission.

Terminal 3 otwarto w 1979. Posiada on 16 bramek w 2 pirsach, i Crown Room Club linii Delta Air Lines.

Terminal 4, otwarty w 1990 pod patronatem byłego senatora z Arizony i kandydata w 1964 na prezydenta USA Barry M. Goldwatera, posiada 88 bramek w 4 pirsach. Mieszczą się tu 3 kluby linii US Airways, ulokowane przy bramkach A7, A19 i B5. British Airways także operuje swój Executive Club Lounge pomiędzy bramkami B23 i B25.

23 lutego 2007 Sky Harbor został pierwszym portem lotniczym, gdzie zastosowano nowoczesną technologię pomiarowo-wizualną znaną jako rozpraszanie wsteczne promieniowania rentgenowskiego do wyświetlania obrazu kształtu ciała pasażera^[9]. Ta technologia pozwala na ustalenie czy pasażerowie przemycają ukrytą broń, materiały wybuchowe lub narkotyki przez wyświetlenie wizualizacji ciała wiernie uwidocznionego mimo ubrania. Z tego powodu, te urządzenia, które działają zarówno jako sprzęt wolno stojący, jak i ruchome „kamery” zostały nazwane „maszynami do obnażania” (naked machines) przez działaczy na rzecz praw człowieka^[10] zaniepokojonych tym, że ten sprzęt pokazuje osobom z ochrony obraz pasażera bez ubrania, i że został on zastosowany bez uświadomienia pasażerom zaistniałego naruszenia ich prywatności.

Port lotniczy Phoenix-Sky Harbor nie doświadczył do tej pory poważnego wypadku lotniczego na swoim terenie lub w jego pobliżu. Natomiast 16 sierpnia 1987, samolot linii Northwest Airlines lot nr 255, wykonujący rejs z portu lotniczego Detroit do portu lotniczego Santa Ana-John Wayne w Santa Ana w Kalifornii z międzylądowaniem w porcie Phoenix-Sky Harbor, rozbił się podczas startu w Detroit, ze stratą wszystkich na pokładzie – w tym licznych mieszkańców Phoenix i okolic – oprócz jednej dziewczynki.

• nowy terminal z 33 bramkami, West Terminal (i wyburzenie Terminala 2)
• zautomatyzowany system transportu wagonowego, Automated People Mover – etap 2 (etap 1 został poprzednio zatwierdzony.)
  • etap 1 (bieg na trasie od skrzyżowania 44th Street i Washington Street do Terminala 4, w użytku od 2013.)
  • etap 2 (faza druga, bieg od 44th Street do Terminala 2 na zachodniej rubieży portu nie będzie gotowy przed 2020.)
• przesunięcie trasy Sky Harbor Blvd. na zachód od Terminala 3 i dwie nowe drogi kołowania.
• usprawnienia Pirsu Międzynarodowego (International Concourse) Terminala 4
• nowy pirs Terminala 4

Źródło^[11]:

Top 10 najbardziej obleganych krajowych kierunków Portu lotniczego Sky Harbor^[12]

Miejsce	Miasto	Pasażerów	Przewoźnik
1	Denver, CO	919 000	Frontier, Southwest, United, US Airways
2	Las Vegas, NV	764 000	Southwest, US Airways
3	Los Angeles, CA	713 000	American, Delta, Southwest, United, US Airways
4	San Diego, CA	663 000	Southwest, US Airways
5	Seattle/Tacoma, WA	616 000	Alaska, Southwest, US Airways
6	Chicago, IL (O’Hare)	607 000	American, United, US Airways
7	Minneapolis/St. Paul, MN	607 000	Delta, Southwest, Sun Country, US Airways
8	Dallas/Fort Worth, TX	576 000	American, US Airways
9	Atlanta, GA	575 000	AirTran, Delta, US Airways
10	Salt Lake City, UT	575 000	Delta, Southwest, US Airways

Top 10 najbardziej obleganych kierunków międzynarodowych z Portu lotniczego Sky Harbor (2009)^[13][14][15]

Miejsce	Miasto	Pasażerów	Przewoźnik
1	San José del Cabo, Meksyk	261 365	US Airways
2	Puerto Vallarta, Meksyk	189 535	US Airways
3	Londyn, Wielka Brytania (Heathrow)	171 024	British Airways
4	Guadalajara, Meksyk	117 249	US Airways
5	Meksyk, Meksyk	114 263	US Airways
6	Calgary, Kanada	113 850	Air Canada, US Airways, WestJet
7	Cancún, Meksyk	113 333	US Airways
8	Toronto, Kanada	113 150	Air Canada
9	Mazatlán, Meksyk	97 209	US Airways
10	Vancouver, Kanada	92 550	US Airways, WestJet

• Phoenix Sky Harbor International Airport (strona internetowa City of Phoenix – UM Phoenix) (ang.)

• Oficjalna strona portu lotniczego Phoenix-Sky Harbor (ang.)