Pęcherzyk jajnikowy
Pęcherzyk jajnikowy – pęcherzyk wypełniający zewnętrzną warstwę jajnika, zawierający oocyt wraz z komórkami towarzyszącymi[1]. U samicy człowieka rozumnego w chwili narodzin jajniki zawierają od 1 do 2 mln pęcherzyków, jednakże tylko ok. 500 z nich dojrzewa w okresie między pokwitaniem a przekwitaniem (menakme)[2], po którym pęcherzyki zanikają[3]. Przed owulacją komórki pęcherzyków wytwarzają estradiol, zaś po owulacji reszta komórek przemienia się w ciałko żółte[2].
Rozmiar
[edytuj | edytuj kod]Pęcherzyki jajnikowe osiągają różne rozmiary, w zależności od gatunku. Przykładowe rozmiary pęcherzyków jajnikowych:
- świnia: 7–8 mm[4]
- maciorka: ok. 10 mm[a][5]
- człowiek: ok. 15 mm[6]
- krowa: 16–19 mm[b][7]
- klacz: od 10–30[c] do 50–60 mm[b][8].
Dojrzewanie
[edytuj | edytuj kod]Pęcherzyk pierwotny
[edytuj | edytuj kod]Pęcherzyk jajnikowy zawiera początkowo komórkę jajową[wymaga weryfikacji?] o jasnej cytoplazmie[6]. Cykl dojrzewania pęcherzyków rozpoczyna się wraz z powstaniem oogonii[9], która, otoczona jedną warstwą komórek pęcherzykowych[9][6], zwanych też pęcherzykowatymi lub ziarnistymi[6], tworzy pęcherzyk pierwotny, leżący najbliżej powierzchni jajnika. W czasie dwukrotnego zwiększenia rozmiarów oogonii, zwanej od tego momentu oocytem I rzędu, komórki pęcherzykowe dokonują podziału, w wyniku którego tworzą nabłonek wielowarstwowy, który wraz z oogonią nosi nazwę oocytu II rzędu[9].
Pęcherzyk wzrastający
[edytuj | edytuj kod]Oocyt I rzędu zwiększa swoją objętość i jest otoczony osłonką. W pęcherzyku występuje wiele warstw komórek ziarnistych. Cały pęcherzyk otoczony jest osłonką pęcherzyka.
Pęcherzyk dojrzały (Graafa)
[edytuj | edytuj kod]
Pęcherzykiem dojrzałym (Graafa) nazywany jest oocyt II rzędu otoczony komórkami odżywczymi (wieniec promienisty, łac. corona radiata) wraz z płynem pęcherzykowym[11][12][13]. Pęcherzyk pierwotny wzrasta oraz rozwija się w pęcherzyk Graafa[d] (łac. folliculi ovarici vesiculosi[3]) dzięki działaniu hormonów tarczycy[14] oraz hormonu folikulotropowego[e][16][17], którego antagonistą jest prolaktyna (jej nadmierne wydzielanie w okresie laktacji hamuje sekrecję hormonu folikulotropowego)[16].
Oocyt w pęcherzyku Graafa zlokalizowany jest na wzgórku jajonośnym[3][18]. Pęknięcie pęcherzyka Graafa[f] pod wpływem ciśnienia płynów wewnątrz niego[11][20] powoduje powstanie ubytku, który wypełnia się krwią[3][20] pochodzącą z sąsiednich, uszkodzonych naczyń krwionośnych. Skrzepnięta krew tworzy ciałko czerwone (łac. corpus rubrum[3])[3][20]. Zbliznowacenie łącznotkankowe ubytku oraz wzrost osłonki i komórek pęcherzykowych, w których dochodzi do gromadzenia się progesteronu, doprowadza do powstania ciałka żółtego (łac. corpus luteum[3]), które w czasie ciąży, jako ciałko żółte ciążowe[g], hamuje rozwój dalszych pęcherzyków Graafa. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte menstruacyjne zanika pozwalając na rozwój kolejnych pęcherzyków Graafa[20]. Niezależnie od tego, ciałko żółte przeradza się w ciałko białawe (łac. corpus albicans) wskutek zastąpienia przez tkankę chrzęstną włóknistą[3]. Liczba pękniętych pęcherzyków Graafa u samic świń parzonych z dwoma samcami jest większa niż u samic kojarzonych tylko z jednym partnerem[21].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przed jajeczkowaniem.
- ↑ a b Przed jajeczkowaniem. Pęcherzyki możliwe do wyczucia dłonią przez odbytnicę
- ↑ W fazie dojrzewania.
- ↑ Zwany również pęcherzykiem dojrzewającym lub dojrzałym[3].
- ↑ Wstrzyknięcie tego hormonu niedojrzałym płciowo samicom myszy i szczurów powoduje powiększenie pęcherzyków jajnikowych[15].
- ↑ Przykładowo u klaczy pęcherzyki Graafa pękają tylko w dole owulacyjnym, zlokalizowanym na wolnej krawędzi jajnika[19].
- ↑ W przypadku braku zapłodnienia ciałko to nazywane jest ciałkiem żółtym menstruacyjnym[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wasserman 2012 ↓, s. 1003.
- ↑ a b Wasserman 2012 ↓, s. 1004.
- ↑ a b c d e f g h i j Narkiewicz, Wójcik i Dziewiątkowski 2010 ↓, s. 257.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 730.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 771.
- ↑ a b c d Zawistowski 1983 ↓, s. 471.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 769.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 774.
- ↑ a b c Gill 1968 ↓, s. 721.
- ↑ Reinier de Graaf, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2015-12-06] (ang.).
- ↑ a b Rugh i Shettles 1979 ↓, s. 23.
- ↑ pęcherzyk jajnikowy, [w:] Jan Strzałko (red.), Słownik terminów biologicznych, [w:] Aneksy internetowe podręczników PWN, Aneksy PWN [dostęp 2024-06-24].
- ↑ ROZDZIAŁ 3 | Pierwszy tydzień rozwoju: od owulacji do implantacji – Cykl jajnikowy, [w:] T.W. Sadler, Embriologia. Langman [pdf], wyd. XIII, Edra Urban & Partner, 2017, s. 34-39 [dostęp 2024-06-24] (pol.).
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 697.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 767.
- ↑ a b Gill 1968 ↓, s. 681.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 749.
- ↑ wzgórek jajonośny, [w:] Jan Strzałko (red.), Słownik terminów biologicznych, [w:] Aneksy internetowe podręczników PWN, Aneksy PWN [dostęp 2024-06-24].
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 729.
- ↑ a b c d Gill 1968 ↓, s. 724.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 760.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Gill: Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968.
- Preludium do ciąży. W: Robert Rugh, Landrum Shettles: Od poczęcia do narodzin. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979.
- Steven Wasserman: Rozmnażanie zwierząt. W: Neil Campbell, Jane Reece: Biologia. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2012. ISBN 978-83-7510-392-2.
- Układ rozrodczy. W: Stanisław Zawistowski: Technika histologiczna, histologia oraz podstawy histopatologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1983.
- Jama miednicy. W: Olgierd Narkiewicz, Sławomir Wójcik, Jerzy Dziewiątkowski: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010. ISBN 978-83-200-4108-8.
