Nikodem Żaboklicki

Nikodem Żaboklicki

Roch
Data śmierci	przed 13 kwietnia 1706
Rodzice	Hieronim
Małżeństwo	Anną z Bogoriów Skotnickich
Dzieci	1 córka - Katarzyna (wyszła za Michała Waleriana Morsztyna), 2 córka - Ludwina (wyszła za Michała Tarnowskiego), 3 córka - imię nieznane (wyszła za Jana Wyżyckiego), 4 córka – imię nieznane
Wojny i bitwy	bitwa pod Warszawą (1656), bitwa pod Prostkami, kampania duńska, bitwa pod Połonką, bitwa nad Basią, bitwa pod Chocimiem (1673), bitwa pod Wiedniem, bitwa pod Parkanami, bitwa pod Bojanem, zdobycie Suczawy w 1690
Administracja	łowczy kamieniecki, chorąży bracławski, kasztelan kamieniecki, poseł ziemi chełmskiej, wojewoda podolski.

Nikodem Żaboklicki (Żabokrzycki) herbu Roch (ur. lata 30. XVII wieku, zm. przed 13 kwietnia 1706 roku) – wojewoda podolski w latach 1704–1706, kasztelan kamieniecki w latach 1693–1704, chorąży bracławski w latach 1676–1693, łowczy kamieniecki w 1676 roku.

Syn chorążego bracławskiego Hieronima, klienta wojewody sandomierskiego Jana „Sobiepana” Zamoyskiego, a później dworzanina i plenipotenta Gryzeldy z Zamoyskich Wiśniowieckiej^[1]. Nikodem Żaboklicki wstąpił do wojska około 1650 r. Źródłowo potwierdzone jest, że od 1656 r. służył w królewskiej chorągwi kozackiej^[1]. Jako towarzysz królewskiej roty kozackiej Żaboklicki przeszedł zapewne cały szlak bojowy tej jednostki w okresie potopu i wojen z Państwem Moskiewskim na początku lat sześćdziesiątych XVII w. Prawdopodobnie zatem bił się w ramach zgrupowania kasztelana kijowskiego, a następnie wojewody ruskiego Stefana Czarnieckiego w kampaniach 1656 r.: zimowo-wiosennej oraz wielkopolskiej, w bitwie pod Warszawą, w kampanii pruskiej i w bitwie pod Prostkami, w walkach z najazdem Jerzego Rakoczego i w wypadzie na Pomorze Szwedzkie w 1657 r., w kampanii duńskiej 1659–1660 czy wreszcie w działaniach zbrojnych przeciw Moskwie w 1660 r., gdzie doszło do starć w czerwcu pod Połonką i w październiku do bitwy nad rzeką Basią^[1].

W latach 1663–1667 był towarzyszem roty husarskiej hetmana wielkiego koronnego Stanisława „Rewery” Potockiego. W maju 1663 był posłem od koła generalnego skonfederowanego wojska „Związku Święconego” do króla Jana Kazimierza. W latach 1666–1667, był rotmistrzem chorągwi tatarskiej. Żaboklicki, po śmierci Tomasza Humieckiego został 4 lutego łowczym podolskim, a już 2 marca – objął po zmarłym ojcu urząd chorążego bracławskiego. Krótko dowodziło husarią hetmana polnego koronnego ks. Dymitra Wiśniowickiego. W latach 1668–1683 był porucznikiem husarii Mikołaja Hieronima Sieniawskiego (spokrewnionego z Potockimi)^[1]. W 1672 roku król Michał Korybut, w nagrodę zasług Żaboklickiego, nadał mu wieś Dołpatów w ziemi halickiej. W 1673 roku wziął udział w bitwie pod Chocimiem, gdzie dowodzona przez Żaboklickiego chorągiew Sieniawskiego w decydującym dniu bitwy 11 listopada prawdopodobnie wchodziła w skład uderzeniowej grupy kawalerii (7 rot husarskich, 15 pancernych) pod komendą wojewody ruskiego Stanisława Jana Jabłonowskiego^[1]. Zgrupowanie to, zlokalizowane na prawym skrzydle szyku wojsk polsko-litewskich, walnie przyczyniło się do zwycięstwa pod Chocimiem. W następnych latach chorągiew pod komendą Żaboklickiego brała udział we wszystkich kampaniach wojennych wojny z Turcją.

Poseł sejmiku halickiego na sejm 1683 roku, sejm 1685 roku, poseł sejmiku podolskiego na sejm nadzwyczajny 1688/1689 roku, poseł sejmiku chełmskiego na sejm 1690 roku^[2].

W latach 1684–1694 dowodził husarią Adama Mikołaja Sieniawskiego (syna Mikołaja Hieronima)^[1]. W 1683 r. jako pułkownik JKM stał na czele hetmańskiego pułku Sieniawskiego. W trakcie bitwy pod Wiedniem w 1683 roku pułk Sieniawskiego pod komendą Żaboklickiego zajmował pozycję na lewym skrzydle wojska koronnego. Żaboklicki wziął także najpewniej udział w obu bitwach pod Parkanami. Musiał odznaczyć się w trakcie ostatnich działań wojennych, gdyż już 16 października król Jan Sobieski w obozie pod Ostrzyhomiem nadał mu w dzierżawę po zmarłym na dyzenterię staroście lityńskim Remigianie Strzałkowskim wsie Laszki i Żeniów w ziemi lwowskiej^[1].

W latach osiemdziesiątych XVII w. coraz częściej wyznaczano go dowódcą większych zgrupowań taktycznych bądź grup operacyjnych. 1 października 1685 roku podczas bitwy pod Bojanem jako jeden z najbardziej doświadczonych oficerów pułku Potockiego dowodził skwadronem złożonym z części chorągwi husarskich tej jednostki^[1]. W latach dziewięćdziesiątych XVII w. i w pierwszych latach XVIII w. pełnił często samodzielne dowództwo nad wojskiem koronnym jako regimentarz generalny. W 1690 roku przeprowadził operację militarną, w wyniku której zajął Suczawę, Kimpulung oraz monastery w Dragomirnie i Suczawicy, dzięki czemu opanowano prawie całą Bukowinę. W 1691 r. chorąży bracławski wziął udział w królewskiej wyprawie do Mołdawii^[1]. Jako dowódca wojskowy był często wybierany na komisarza do hiberny czy komisarza do trybunałów skarbowych. Pełnił również funkcje posła wojskowego oraz posłów cywilnych z sejmików województwa ruskiego i podolskiego. W 1693 r. wszedł w skład senatu w randze kasztelana kamienieckiego. Następnie Żaboklicki dowodził husarią hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego (1695–1702) oraz króla Augusta II Mocnego (od 1702 r. chorągwią królewicza Fryderyka Augusta, a od ok. 1704 r. do śmierci chorągwią samego monarchy). W 1698 w trakcie bitwy pod Podhajcami pierwszego dnia odparł ataki tatarskie w trakcie marszu grupy armii z Monasterzyska do Podhajec, drugiego dnia dowodził prawym skrzydłem drugiego rzutu.^[3]. Jako senator był obecny na sejmie elekcyjnym 1697 roku^[4]. W trakcie swej służby wielokrotnie wykazał się w działaniach polowych. Warto tu wyróżnić jego zdobycze z 1690 r., które okazały się mieć niebagatelne znaczenie strategiczne^[1]. Stały się one bowiem od 1692 r. elementem blokady kamienieckiej, a w 1699 r. posłużyły za kartę przetargową w negocjacjach o wydanie przez Turcję stolicy Podola – Kamieńca Podolskiego.

Był elektorem Augusta II Mocnego z województwa podolskiego w 1697 roku^[5].

W 1704 r., jako zaufany stronnik króla Augusta II Mocnego, otrzymał urząd wojewody podolskiego. Był członkiem konfederacji sandomierskiej 1704 roku. W listopadzie i grudniu 1705 r. już jako wojewoda, Żaboklicki wziął udział w walnej radzie grodzieńskiej, a w styczniu 1706 r. jako komisarz zasiadł w składzie trybunału skarbowego obradującego wyjątkowo w Łucku, podczas których to obrad miał nastąpić ostateczny powrót armii pod władzę buław. Niedługo potem, przed 13 kwietnia 1706, Nikodem Żaboklicki zmarł^[1].

Był jednym z ostatnich oficerów pamiętających walki ze Szwedami i Moskwicinami z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XVII wieku^[1].

• Actum In Castro Sandomiriensi Sabbatho Ante Festvm Sanctorum Viti et Modesti martyrum proximo, Anno Domini millesimo sptingentesimo quarto, [b.n.s.].
• „Urzędnicy podolscy XIV-XVIII wieku. Spisy”. Oprac. Eugeniusz Janas, Witold Kłaczewski, Janusz Kurtyka, Anna Sochacka. Kórnik 1998, s. 242.

• Biografia