Niwiska (gmina)

Niwiska

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	kolbuszowski
TERC	1806042
Wójt	Elżbieta Wróbel
Powierzchnia	95 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	6058[1]
• gęstość	67,1 os./km²
Nr kierunkowy	17
Kod pocztowy	36-147
Tablice rejestracyjne	RKL
Adres urzędu: Niwiska 430 36-147 Niwiska
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 9 Liczba miejscowości 9
Położenie na mapie Polski Niwiska
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Niwiska
50°14′N 21°37′E/50,225278 21,610556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Niwiska (do 1948 gmina Kolbuszowa Dolna^[2]) – gmina wiejska w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim.

Siedziba gminy znajduje się we wsi Niwiska.

Gmina położona jest w Kotlinie Sandomierskiej, 46% jej powierzchni zajmują lasy. Poza leśnictwem rozwija się tu rolnictwo, mimo tego że nie ma tu dobrych warunków do produkcji rolnej. Nie ma w gminie większych zakładów przemysłowych. Cały obszar gminy znajduje się w Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszarze Chronionego Krajobrazu.

Według danych z 31 grudnia 2021 r. gminę zamieszkiwało 6058 osób^[1].

Gmina znajduje się w południowo-zachodniej części powiatu kolbuszowskiego^[3]. Graniczy z gminami^[4]:

• Cmolas, Kolbuszowa (powiat kolbuszowski)
• Ostrów, Sędziszów Małopolski (powiat ropczycko-sędziszowski)
• Przecław, Mielec (powiat mielecki)

Niwiska, które są siedzibą gminy oddalone są o ok. 10 km od Kolbuszowej i o ok. 20 km od Mielca, Sędziszowa Małopolskiego oraz Ropczyc^[4].

Według danych z 2019 roku gmina Niwiska ma obszar 95 km²^[5].

Gmina położona jest w makroregionie Kotliny Sandomierskiej, na pograniczu mezoregionów Płaskowyżu Kolbuszowskiego i Równiny Tarnobrzeskiej^[6].

46%^[a] obszaru gminy Niwiska zajmują lasy^[7][8][9]. Podstawowym typem siedliskowym lasów jest bór mieszany świeży, choć występuje też bór świeży i las mieszany. Na terenie gminy rosną rośliny objęte ochorną ścisłą i częściową^[10].

Cały obszar gminy wchodzi w skład Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, a północno-zachodnia część miejscowości Przyłęk znajduje się na obszarze obszaru specjalnej ochrony ptaków Puszcza Sandomierska (PLB180005)^[11].

Na terenie gminy znajdują się 4 użytki ekologiczne położone w lasach oraz 5 pomników przyrody^[6]. Wszystkie pomniki przyrody to drzewa: trzy dęby szypułkowe tworzące razem pomnik przy południowej granicy parku w Niwiskach, dąb szypułkowy Ais przy drodze z Blizny do Przedborza, dąb szypułkowy na skraju niewielkiego zagajnika sosnowego w Niwiskach, dziuplasta lipa szerokolistna w Niwiskach oraz dwie kolejne lipy szerokolistne w Przyłęku^[12].

W gminie występują gleby bielicowe, pseudobielicowe i brunatne. Dominują gleby V i VI klasy^[6].

Na terenie gminy istnieją złoża gazu ziemnego, kruszyw i piasku^[6].

W XIX wieku okolice Niwisk znajdowały się w powiecie kolbuszowskim, który wchodził w skład Królestwa Galicji i Lodomerii^[13]. Po 1866 roku w okolicach Niwisk istniało 5^[b] gmin wiejskich^[15].

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę tereny dzisiejszej gminy znalazły się w powiecie kolbuszowskim, który w sierpniu 1919 wszedł w skład województwa lwowskiego^[14]. W 1934 roku utworzono gminę Kolbuszowa Dolna, w której skład weszły m.in. gminy wiejskie z okolicy Niwisk^[16][14][17].

W 1939 roku gmina Kolbuszowa Dolna weszła w skład powiatu rzeszowskiego należącego do dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[18].

Po zakończeniu II wojny światowej gmina weszła w skład województwa rzeszowskiego. Formalnie gminę Kolbuszowa Dolna przemianowano na gminę Niwiska w 1949^[2][19], choć de facto gminę Kolbuszowa Dolna zniesiono w 1942 roku, a gminę Niwiska utworzono w 1944 roku^[20].

Gmina funkcjonowała do końca 1954 roku, kiedy to w jej miejsce powołano gromady Niwiska, Siedlanka oraz Zapole^[21] (którą zniesiono w 1960 roku, a jej obszar włączono w skład gromady Niwiska^[22]). Gromady zlikwidowano w 1973 roku, w ich miejsce reaktywowano gminę Niwiska^[23].

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie rzeszowskim.

Ludność gminy Niwiska w poszczególnych latach^[1]:

• Ludność gminy Niwiska w latach 1995–2021^[1]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Niwiska (2020)^[1]:

Miejscowości podstawowe oraz ich integralne części w administracji gminy Niwiska, z wyrażeniem ich położenia geograficznego.
Identyfikator SIMC	Nazwa miejscowości	Rodzaj miejscowości	Miejscowość podstawowa	Położenie geograficzne
nie nadano	Dębrzyna	nieoficjalna część wsi	Niwiska	50°13′36″N 21°35′14″E/50,226667 21,587222
0657326	Dolny Przyłęk	część wsi	Przyłęk	50°16′53″N 21°36′33″E/50,281389 21,609167
nie nadano	Folus	nieoficjalna część wsi	Niwiska	50°13′49″N 21°39′00″E/50,230278 21,650000
nie nadano	Gaik	nieoficjalna część wsi	Niwiska	50°13′08″N 21°38′38″E/50,218889 21,643889
0657131	Góra	część wsi	Kosowy	50°17′22″N 21°39′09″E/50,289444 21,652500
0657332	Górny Przyłęk	część wsi	Przyłęk	50°16′00″N 21°36′08″E/50,266667 21,602222
0657361	Grobla	część wsi	Trześń	50°14′28″N 21°39′39″E/50,241111 21,660833
0657065	Hucina	wieś		50°15′21″N 21°38′11″E/50,255833 21,636389
0657094	Hucisko	wieś		50°12′09″N 21°40′41″E/50,202500 21,678056
0657148	Kocia Wola	część wsi	Kosowy	50°16′40″N 21°39′16″E/50,277778 21,654444
0657243	Koniec	część wsi	Niwiska	50°13′41″N 21°36′18″E/50,228056 21,605000
0657125	Kosowy	wieś		50°16′47″N 21°38′43″E/50,279722 21,645278
0657208	Leszcze	wieś		50°10′56″N 21°39′58″E/50,182222 21,666111
0657390	Lipny Bór	przysiółek wsi	Zapole	50°13′07″N 21°42′34″E/50,218611 21,709444
0657183	Ługnica	przysiółek wsi	Kosowy	50°17′27″N 21°37′37″E/50,290833 21,626944
nie nadano	Majdan	nieoficjalna część wsi	Trześń	50°13′31″N 21°40′13″E/50,225278 21,670278
0657220	Niwiska	wieś		50°13′27″N 21°38′21″E/50,224167 21,639167
0657295	Okrąglica	przysiółek wsi	Niwiska	50°52′44″N 20°30′20″E/50,878889 20,505556
0657154	Owsianka	część wsi	Kosowy	50°15′48″N 21°39′20″E/50,263333 21,655556
0657250	Podhucie	część wsi	Niwiska	50°13′02″N 21°38′18″E/50,217222 21,638333
0657266	Podkościele	część wsi	Niwiska	50°13′06″N 21°37′52″E/50,218333 21,631111
nie nadano	Poręby	nieoficjalna część wsi	Hucina	50°15′06″N 21°38′15″E/50,251667 21,637500
0657208	Poręby Huciskie	część wsi	Leszcze	50°11′20″N 21°40′28″E/50,188889 21,674444
0657160	Półanki	część wsi	Kosowy	50°17′08″N 21°38′22″E/50,285556 21,639444
0657310	Przyłęk	wieś		50°16′33″N 21°36′24″E/50,275833 21,606667
0657094	Pustki	część wsi	Hucisko	50°11′24″N 21°41′06″E/50,190000 21,685000
0657349	Siedlanka	wieś		50°15′31″N 21°40′41″E/50,258611 21,678056
0657071	Staszówka	część wsi	Hucina	50°15′30″N 21°37′56″E/50,258333 21,632222
0657177	Świerczyny	część wsi	Kosowy	50°16′19″N 21°39′05″E/50,271944 21,651389
0657355	Trześń	wieś		50°13′15″N 21°40′15″E/50,220833 21,670833
0657303	Uwrocie	przysiółek wsi	Niwiska	50°14′35″N 21°38′30″E/50,243056 21,641667
nie nadano	Wrażniówka	nieoficjalna osada wsi	Niwiska	50°14′45″N 21°36′36″E/50,245833 21,610000
nie nadano	Za Lasem	nieoficjalna część wsi	Zapole	50°12′17″N 21°42′39″E/50,204722 21,710833
0657272	Zadwórz	część wsi	Niwiska	50°13′26″N 21°38′51″E/50,223889 21,647500
nie nadano	Zagórze	nieoficjalna część wsi	Hucisko	50°12′26″N 21°39′57″E/50,207222 21,665833
nie nadano	Zagrody	nieoficjalna część wsi	Niwiska	50°13′20″N 21°39′19″E/50,222222 21,655278
0657378	Zagrody	część wsi	Trześń	50°13′06″N 21°40′10″E/50,218333 21,669444
0657119	Zalesie	część wsi	Hucisko	50°11′46″N 21°41′42″E/50,196111 21,695000
0657289	Załuże	część wsi	Niwiska	50°13′18″N 21°37′25″E/50,221667 21,623611
0657384	Zapole	wieś		50°12′48″N 21°41′42″E/50,213333 21,695000
0657088	Żabiniec	przysiółek wsi	Hucina	50°15′09″N 21°37′18″E/50,252500 21,621667
Źródła[24]:

W 2019 roku na terenie gminy Niwiska zarejestrowanych było 377 podmiotów gospodarczych, a bezrobocie wynosiło 3,5%^[5].

Przez teren gminy przebiegają dwa szlaki turystyczne PTTK^[25].

W Trześni znajduje się jedyne w gminie gospodarstwo agroturystyczne^[8].

Gmina nie ma dobrych warunków do produkcji rolnej, choć istnieją dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego^[8]. W 2019 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 14 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w sektorze rolniczym^[5]. W 2010 roku w gminie działało 1904 gospodarstw, a najwięcej z nich miało powierzchnię od 1 do 5 hektarów^[8].

W gminie znajdują się siedziby trzech leśnictw: Przyłęk i Niwiska (Nadleśnictwo Tuszyma)^[26] oraz Szydłowiec (Nadleśnictwo Mielec)^[27]. Wschodnia część gminy znajduje się w obrębie Nadleśnictwa Kolbuszowa^[6], zachodnia w obrębie Nadleśnictwo Tuszyma, a północna – Nadleśnictwa Mielec (wszystkie podlegają Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie)^[28].

W 2014 roku największy zakład produkcyjny na terenie gminy zajmował się obróbką kamienia, a jego siedziba mieściła się w Przyłęku. Oprócz tego w Niwiskach funkcjonowała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” prowadząca piekarnię oraz spółdzielnia kółek rolniczych^[8].

W gminie nie ma większych zakładów przemysłowych^[8]. W 2019 roku zarejestrowanych było 52 podmiotów gospodarczych działających w sektorze przemysłowym i 118 w sektorze budowlanym^[5].

Na terenie gminy znajdują się następujące obiekty figurujące na liście Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[29]:

• Kościół św. Mikołaja w Niwiskach (wraz z dzwonnicą oraz murem oporowym i ogrodzeniem),
• Kaplica cmentarna Wniebowstąpienia Pana Jezusa w Niwiskach,
• zespół dworski w Niwiskach.

Ponadto w gminnej ewidencji zabytków objętych ochroną jest 20 obiektów^[30].

Na terenie gminy znajduje się 60 stanowisk archeologicznych^[30].

Na terenie gminy przebiega droga wojewódzka nr 875, 9 dróg powiatowych oraz 27 dróg gminnych^[31].

Energia elektryczna na terenie gminy dostarczana jest przez rzeszowski oddział PGE Dystrybucja S.A. za pomocą sieci wysokiego, średniego i niskiego napięcia^[4].

Przez Siedlankę i Kosowy biegnie lina energetyczna sieci najwyższego napięcia 400 kV Rzeszów-Połaniec^[32].

W 2012 roku w Przyłęku powstała elektrownia wiatrowa, której wydajność była wówczas szacowana na 100 kW^[33].

W 2020 roku długość czynnej sieci gazowej wynosiła 119 km^[34], natomiast w 2012 roku istniało 1167 czynnych przyłączy^[6].

W 2020 roku na terenie gminy znajdowała się sieć wodociągowa o długości 97,3 km (a 5,4 km w trakcie realizacji) oraz miała 66 km przyłączy^[34]. Istnieją dwa ujęcia wody ulokowane w Przyłęku i Niwiskach^[35].

Sieć kanalizacyjna w 2020 roku miała długość 152,16 km oraz miała 12,3 km przyłączy. Od 2004 roku w Trześni działa mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków^[34], która ma przepustowość 550 m³/dobę^[6].

W gminie istnieje Zakład Usług Komunalnych, na którego terenie zlokalizowano Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych^[36]. Odpady od mieszkańców gminy w 2022 roku odbierała spółka Bioselect^[37]. Niesegregowane odpady trafiają na składowisko odpadów w Kozodrzy, a pozostałe do sortowni i zakładów przetwarzania^[35].

Na terenie gminy jednostki ochotniczej straży pożarnej działają w Niwiskach^[38], Hucinie^[39], Przyłęku^[40], Kosowach^[41], Siedlance^[42], Trześni^[43], Hucisku^[44], Leszczach^[45] i Zapolu^[46].

Gmina podzielona jest na następujące rejony służby dzielnicowych Komendy Powiatowej Policji w Kolbuszowej^[47]:

• rejon wiejski nr 8 (Hucina, Kosowy, Przyłęk, Siedlanka)
• rejon wiejski nr 9 (Hucisko, Leszcze, Niwiska, Trześń, Zapole)

Do października 2012 roku w Niwiskach działał posterunek policji^[48].

Na terenie gminy funkcjonuje Gminny Ośrodek Zdrowia w Niwiskach, niepubliczny POZ w Siedlance, apteka, punkt apteczny, dwa gabinety stomatologiczne, ośrodek rehabilitacji i gabinet fizjoterapii^[49][50].

W Niwiskach siedzibę ma dzienny dom Senior-WIGOR, który rozpoczął działalność w kwietniu 2016 roku^[51].

W roku szkolnym 2019/20 w szkołach podstawowych znajdujących się na terenie gminy naukę pobierało 461 uczniów, a w placówkach wychowania przedszkolnego przebywało 191 dzieci^[5].

Według stanu na rok szkolny 2020/21 w gminie Niwiska funkcjonowały^[52]:

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa im. św. Jana Pawła II w Hucinie,
• Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Hucisku,
• Szkoła Podstawowa im. ks. Jerzego Popiełuszki w Kosowach,
• Szkoła Podstawowa im. św. Królowej Jadwigi w Niwiskach,
• Szkoła Podstawowa w Przyłęku
• Szkoła Podstawowa im. bł. Karoliny Kózkówny w Siedlance,
• Szkoła Podstawowa im. św. Jana Bosko w Trześni.

Przedszkola i punkty przedszkolne

• Punkt Przedszkolny Domowe Przedszkole w Przyłęku,
• Punkt Przedszkolny Wesoły Promyk w Siedlance,
• Punkt Przedszkolny Słoneczko w Kosowach,
• Punkt Przedszkolny Kolorowe Kredki w Niwiskach,
• Punkt Przedszkolny Elemelek w Trześni,
• Niepubliczne Przedszkole Kraina Radości w Hucinie.

Żłobki

• Żłobek Chatka Puchatka w Siedlance^[53].

Szkoły artystyczne

• Szkoła muzyczna I stopnia w Niwiskach.

Działalność kulturalną prowadzi gminny ośrodek kultury, który swoim zasięgiem obejmuje wszystkie miejscowości gminy. Ośrodek mieści się w zabytkowym dworze^[8].

W dworze działa również biblioteka publiczna, której filia znajduje się w Siedlance^[8].

Jedynym honorowym obywatelem gminy jest Władysław Pogoda. Tytuł ten nadano mu uchwałą rady gminy nr V/26/07 z dnia 20 lutego 2007^[54].

Na terenie gminy znajdują się następujące boiska sportowe^[8]:

• Orlik 2012 w Niwiskach,
• obiekt sportowy w Trześni z dwoma płytami boiska
• boisko sportowe w Przyłęku (wraz z szatnią),
• boisko sportowe w Siedlance (wraz z szatnią),
• boisko sportowe w Hucinie (wraz z szatnią),
• boisko sportowe w Leszczach,
• boisko sportowe w Zapolu,
• boisko sportowe w Hucisku,
• boisko sportowe w Kosowach.

W gminie istnieją też sale gimnastyczne w Niwiskach^[8], Siedlance, Trześni i Przyłęku^[34].

W 2014 roku na obszarze gminy Niwiska działały następujące kluby sportowe^[8]:

• Ludowy Klub Sportowy Hucina
• Ludowy Klub Sportowy Zacisze Trześń,
• Ludowy Klub Sportowy Orzeł Kosowy,
• Ludowy Klub Sportowy Marmury Przyłęk,
• Ludowy Klub Sportowy Błękitni Siedlanka
• Uczniowski Klub Sportowy Niwa Niwiska,
• Uczniowski Klub Sportowy Gryf Trześń.

Na terenie gminy siedzibę mają następujące parafie rzymskokatolickie:

• Parafia św. Mikołaja w Niwiskach – Niwiska 157^[55]
• Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Kosowach – Kosowy, ul. ks. Jerzego Popiełuszki 1^[56]

Ponadto wieś Przyłęk należy do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Ostrowach Tuszowskich^[57].

Na czele gminy stoi wójt oraz piętnastoosobowa rada gminy. Radni wybierani są w 15 jednomandatowych okręgach wyborczych^[58].

Mieszkańcy gminy Niwiska wybierają przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w okręgu nr 9, przedstawicieli do Sejmu w okręgu nr 23, a do Senatu w okręgu nr 55^[59].

Naczelnicy gminy Niwiska (1973–1990)

• Piotr Skiba (1 stycznia 1973 – 31 maja 1975)^[60]
• Bronisław Kata (1 czerwca 1975–styczeń 1976)^[60]
• Jan Malec (marzec 1976–czerwiec 1978)^[60]
• Tadeusz Chmara (lipiec 1978–czerwiec 1990)^[60]

Wójtowie gminy Niwiska (1990-)

• Jan Dziadura (199–1994)^[61]
• Piotr Skiba (1994–2006)^[62]
• Elżbieta Wróbel (od 2006)^[63][64]

• Leszek Zugaj: Historia administracji w gminie Niwiska. Lublin: Urząd Gminy w Niwiskach i VEGA Studio Adv. Tomasz Müller, 2013. ISBN 978-83-63926-68-7.
• W gminie Niwiska. Krosno: P.U.W. ROKSANA, 2011. ISBN 978-83-7343-361-9.