Pirena

Pirena (również: kat. La Ruta Blanca dels Pirineus, hiszp. La Ruta Blanca del Pirineo^[1], dosłownie: „Biały Szlak Pirenejów”; od 2011: Pirena Advance) – międzynarodowe zawody w wyścigu psich zaprzęgów, rozgrywane w Pirenejach w latach 1991–2012.

Pomysłodawcą i późniejszym dyrektorem wyścigów był Josep Parés i Casals^[2][3], sprawujący później również funkcję wiceprzewodniczącego Międzynarodowej Federacji Psich Zaprzęgów. Poprzez organizację zawodów chciał on rozpropagować tę dyscyplinę sportu, a celem nadrzędnym była promocja wyścigów, aby możliwe było ich wprowadzenie do kalendarza zimowych igrzysk olimpijskich^[4].

Celem wyścigu było jak najszybsze pokonanie trasy, przemierzając Pireneje z zachodu na wschód^[5]. Trasa ta przebiegała przez Pireneje na terenie Nawarry, Aragonii i Katalonii w Hiszpanii, a następnie Andory i Francji^[6][7]. Zawody organizowane były w styczniu^[5], niekiedy na przełomie stycznia i lutego, trwały łącznie 15 dni, a pieczę nad nimi sprawowały Hiszpański i Kataloński Związek Sportów Zimowych. Trasa wyścigu liczyła ponad 300 km, niejednokrotnie nawet ponad 400 km, a niektóre jej odcinki znajdowały się na wysokości 2500 m n.p.m.^[8][9][4] Wyścig podzielony był na kilkanaście etapów, z których część odbywała się nocą^[9].

Od 1997 roku w ramach Pireny, poza skijöringiem, zaczęto dodatkowo rozgrywać zawody w pulce^[4][10]. W 2005 roku przeprowadzono dodatkową rywalizację nordyckich psów zaprzęgowych^[11]. W 2007 roku zawody odwołano^[12]. Z biegiem lat Pirena zyskała na popularności, a na początku XXI wieku zaczęto ją określać najważniejszymi i najtrudniejszymi wyścigami psich zaprzęgów w Europie Południowej^[5][8][13]. W 2011 roku sponsorem wyścigów została firma Infinity Advance, w związku z czym zmieniono nazwę zawodów na Pirena Advance^[14].

Od 2013 roku zawody nie są rozgrywane^[15]. Przyczyną zaprzestania ich organizacji były problemy finansowe wynikłe z kryzysu gospodarczego^[5][16]. Początkowo organizatorzy odwołali jedynie edycję z 2013 roku, rok później poinformowali jednak, że zawody nie będą już więcej organizowane^[17]. W 22-letniej historii wyścigów, wzięli w nich udział zawodnicy z ponad 20 państw^[18]. W edycji z 2003 roku udział wzięło 56 maszerów i 650 psów z państw całego kontynentu europejskiego^[4].

W zawodach jako maszerzy uczestniczyli zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Wśród uczestników były również osoby niepełnosprawne^[9]. Pierwszą kobietą, która odniosła zwycięstwo w Pirenie, była Norweżka Elisabeth Edland, która triumfowała w 2001 roku^[19]. Z kolei najbardziej utytułowanym zawodnikiem był Niemiec Tom Andres, który czterokrotnie wygrał wyścig^[20] w latach 2008, 2010, 2011 i 2012^{[1][21][22][23]}.

W 2015 roku powstał projekt nowego, inspirowanego Pireną, wyścigu psich zaprzęgów Snow Race Gos Àrtic^[24], którego trasę wyznaczono również w Pirenejach^[25][26].

Rok i miejsce	Zwycięzca (maszer)	Państwo	Źr.
1991	René Minartz	Holandia	[27]
1992	Philippe Aroseau	Francja	[4]
1993	René Minartz	Holandia	[27]
1994	Andreas Kolberger	Austria	[4]
1995	Kurt Pichler	Austria	[4]
1996	Reijo Jääskeläinen	Finlandia	[4]
1997	Reijo Jääskeläinen	Finlandia	[4]
1998	Karsten Grønås	Norwegia	[4][28]
1999	Tim White	Stany Zjednoczone	[4]
2000	Grant Beck	Kanada	[4]
2001	Elisabeth Edland	Norwegia	[19]
2002	Rudi Ropertz	Niemcy	[4]
2003	Rudi Ropertz	Niemcy	[29]
2004	Rudi Ropertz	Niemcy	[30]
2005	Heinrich Stahl	Niemcy	[31]
2006	Josep Domingo Beltran	Hiszpania	[32]
2008	Tom Andres	Niemcy	[1]
2009	Iker Ozkoidi García	Hiszpania	[33]
2010	Tom Andres	Niemcy	[21]
2011	Tom Andres	Niemcy	[22]
2012	Tom Andres	Niemcy	[23]

Rok i miejsce	Zwycięzca (maszer)	Państwo	Źr.
1997	Oskar Espinosa	Hiszpania	[4]
1998	Oskar Espinosa	Hiszpania	[4]
1999	Patrick Geley	Francja	[4]
2000	Patrick Geley	Francja	[4]
2002	Alexandre Bégrand	Francja	[4]
2003	Patrick Wirz	Szwajcaria	[34]
2004	Richard Bárta	Czechy	[35]
2005	Jana Porubská	Czechy	[36]
2006	Jana Porubská	Czechy	[37]
2008	Svein Ivar Moen	Norwegia	[1]
2009	Lena Hillestad	Norwegia	[38]
2010	Jiří Suchý	Czechy	[39]
2011	Jana Porubská	Czechy	[40]
2012	Pavel Porubský	Czechy	[41]

Rok i miejsce	Zwycięzca (maszer)	Państwo	Źr.
2005	Matteo Bartolini	Włochy	[11]