Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]

Przejdź do zawartości

Jastrun właściwy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jastrun właściwy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

jastrun

Gatunek

jastrun właściwy

Nazwa systematyczna
Leucanthemum vulgare Lam.
Fl. franç. 2:137. 1779
Synonimy
  • Chrysanthemum leucanthemum L.[3]
Pokrój
Jastrun właściwy w ogrodzie

Jastrun właściwy, złocień właściwy, jastrun wczesny (Leucanthemum vulgare Lam.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Rodzimy obszar jego występowania obejmuje dużą część Europy oraz Turcję i część Kaukazu[3]. Rozprzestrzenił się też na niektórych rejonach poza obszarem swojego rodzimego występowania[3], m.in. w USA, gdzie jest gatunkiem inwazyjnym[4]. Jest dość pospolity na terenie całej Polski, w górach sięga aż po piętro halne[4]. Jest również uprawiany jako roślina ozdobna (popularnie nazywana margaretką lub margerytką).

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina o trwałym, krótkim kłączu, z którego wyrasta różyczka zimujących liści.
Łodyga
Wzniesiona i przeważnie pojedyncza, o wysokości do 1 m, dość często owłosiona. Jest ulistniona przynajmniej do ¾ swojej wysokości.
Liście
Liście odziomkowe o łopatkowatym lub okrągławym kształcie, ogonkowe, o długości do 10 cm. Wyrastające skrętolegle liście łodygowe siedzące, obejmujące łodygę silnie wciętą nasadą. Blaszka podługowata, nieregularnie ząbkowana. Środkowe liście łodygowe mają nasady słabo zwężone i niewyraźnie uszkowate.
Kwiaty
Wyrastające na szczycie łodyg kwiatostany typu koszyczek o średnicy do 5 cm. Listki okrywy w młodych koszyczkach otulają kwiatostan, później rozprostowują się odsłaniając wnętrze koszyczka. Brzeżne duże, białe kwiaty to kwiaty języczkowe, pełniące rolę powabni. Są to kwiaty żeńskie, pozbawione pręcików. Wnętrze koszyczka wypełniają ściśle upakowane, drobne, obupłciowe kwiaty rurkowe o żółtej barwie. Kwiaty te dojrzewają stopniowo, poczynając od brzegu koszyczka w kierunku środka.
Owoc
Jednonasienne niełupki dziesięciożeberkowe, bez rąbka kielichowego.

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna. Zapylenie jest przeważnie krzyżowe, ale w końcowej fazie dojrzewania kwiatów może nastąpić ich samozapylenie, gdyż łatki znamienia słupków ślimakowato się wydłużają i mogą zebrać pyłek. W ten sposób roślina zapewnia sobie możliwość wytworzenia nasion, gdyby z jakichś powodów nie odwiedziły jej owady przenoszące pyłek. Nasiona rozsiewane są przez wiatr lub przez zwierzęta roślinożerne (endozoochoria). Złocień rozmnaża się również wegetatywnie z fragmentów korzeni. Siedlisko: suche łąki, brzegi lasów, zarośla, miedze. Roślina umiarkowanie światłolubna, preferuje gleby świeże, żyzne, o odczynie obojętnym[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Arrhenatheretalia[5].

Zmienność

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występuje w dwu podgatunkach:

  • jastrun właściwy alpejski (syn. złocień właściwy alpejski) (Leucanthemum vulgare Lam. s. s. subsp. alpicola (Gremli) Á. Löve & D. Löve.)
  • jastrun właściwy typowy (syn. złocień właściwy typowy) (Leucanthemum vulgare Lam. s. s. subsp. vulgare)

Zastosowanie i uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Roślina ozdobna: uprawiany na kwiat cięty lub na rabatach. Jest łatwy w uprawie, nie ma specjalnych wymagań co do gleby i jest w pełni mrozoodporny. Najłatwiej rozmnażać go przez podział bryły korzeniowej późną jesienią lub wczesną wiosną. Można też rozmnażać z nasion lub przez sadzonki. Po przekwitnięciu kwiatostany ścina się, a jesienią przycina się całe rośliny tuż przy ziemi. Na wiosnę odnawiają się z podziemnych kłączy.

Roślina jadalna[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  4. a b c d Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.