Josef Wiessalla

Josef Wiessalla (ur. 15 grudnia 1898 w Bytomiu, zm. w marcu 1945 we Wrocławiu) – niemiecki pisarz, dziennikarz, eseista, uznany za jednego z najbardziej obiecujących talentów wśród górnośląskich pisarzy dwudziestolecia międzywojennego^[1][2].

Wiessalla urodził się w Bytomiu^[3] jako jedno z ośmiorga dzieci dróżnika kolejowego. Mimo bycia utalentowanym uczniem nie miał on możliwości uczęszczania do szkoły średniej wskutek biedy swojej rodziny, toteż po zakończeniu szkoły podstawowej rozpoczął pracę w hucie. Po odbyciu służby wojskowej podczas I wojny światowej podejmował się pracy w różnych zawodach, m.in. jako maszynista, księgowy oraz reporter. Czasowo był też bezrobotnym^[4].

Między 1919 a 1921 rokiem Wiessalla brał udział w powstaniach śląskich po stronie niemieckiej^[4]. Jednocześnie cierpiał z powodu tego, że kultura górnośląska niszczona była w Niemczech poprzez germanizację, a w Polsce poprzez polonizację. Wiessalla należał do związku proletariacko-rewolucyjnych pisarzy. Jego członkostwo w KPD nie jest potwierdzone^[1].

W 1928 roku Wiessalla zaczął publikować w gazecie „Der Oberschlesier” wydawanej przez Karla Sczodroka, po czym został odkryty przez pochodzącego również z Bytomia Maxa Taua dla wydawnictwa Bruno Cassirera^[1].

Podczas II wojny światowej Wiessalla został wcielony do armii niemieckiej. Zginął podczas obrony Wrocławia przez Armię Czerwoną w 1945 roku.

Wiessalla wydał kilka powieści i opowiadań oraz był autorem sztuk teatralnych. Jego twórczość cechuje się tym, że głównymi bohaterami utworów są prości Ślązacy, np. Front unter Tage dotyczy losów górnika, a powieść Die Empörer opowiada o upadku feudalizmu^[3].

Po 2000 roku niemieckojęzyczna twórczość Wiessalli stała się przedmiotem zainteresowania polskich badaczy^[5][6][7].

• Die Front unter Tage (1937)
• Gowin sucht das Genie (1938)
• Niemands Land (1942), niderlandzki przekład pt. Niemands land (1943)
• Die Schlacht von Himmelwitz (1943), polski przekład pt. Bitwa pod Jemielnicą (2017)

• Die Empörer (1932), przekłady: czeski pt. Buřiči (1941), norweski pt. Opprørerne på Gorek (1942)
• Udyta (1939)
• Zwischen Tag und Traum (1941)
• Der Orpheusbecher (1942)
• Unter Tage (1961)

• Volk auf Vorposten: Drama in fünf Aufzügen (1928)
• Krise: Eine Arbeitslosentragödie (1929)
• Die Front unter Tage: Ein Bergwerksstück in drei Akten (1934)
• Die Brunnenkomödie: Ein Spiel in drei Akten (1937)

• Denkler, Horst. 2006. Werkruinen, Lebenstrümmer: literarische Spuren der verlorenen Generation des Dritten Reiches, Niemeyer: Tübingen.
• Haas, Olaf. 1988. Max Tau und sein Kreis: zur Ideologiegeschichte oberschlesischer Literatur in der Weimarer Republik. Schöningh: Paderborn.
• Klin, Eugeniusz. 2004. Wiessalla Josef (1898 –1945), pisarz-górnik. [w:] Drabina, Jan (red.). 2004. Bytomski Słownik Biograficzny. Towarzystwo Miłośników Bytomia: Bytom, s. 277. ISBN 83-908018-6-8.
• Lubos, Arno. 1961. Die schlesische Dichtung im 20. Jahrhundert. Bergstadtverlag: München.
• Lubos, Arno. 1967. Geschichte der Literatur Schlesiens, wyd. 2. Bergstadtverlag: München.
• Lubos, Arno. 2005. Ein Arbeiterdichter: Vor 60 Jahren starb Josef Wiessalla. Oberschlesien, 8 (12985), s. 15.

• Artykuł w gazecie „Strzelec Opolski” o opowiadaniu Die Schlacht von Himmelwitz
• Artykuł w gazecie „Oberschlesien Aktuell” o Josefie Wiessalli. oberschlesien-aktuell.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].