Kwiczoł

Kwiczoł
	Turdus pilaris
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	drozdowate
Podrodzina	drozdy
Rodzaj	Turdus
Gatunek	kwiczoł
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kwiczoł^[3] (Turdus pilaris) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny drozdowatych (Turdidae), zamieszkujący północną i środkowo-wschodnią Europę na wschód od Renu i północ od Alp oraz Azję do środkowej Syberii (aż do rzeki Ałdan). W 2. połowie XX wieku skolonizował też część zachodniej Europy i Wyspy Brytyjskie. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce oraz w Azji Południowo-Zachodniej. Nie wyróżnia się podgatunków^[4]^[5].

Zasięg występowania

Zasięg występowania rozciąga się od północnej i centralnej Europy (gniazduje na obszarze po Francję^[6]) na wschód przez centralną Syberię, północny Kazachstan, Ałtaj i Sajany po dorzecze Ałdanu i Zabajkale. Zimowiska leżą w zachodniej i południowej Europie, północnej Afryce oraz w Azji Południowo-Zachodniej^[4].

W Polsce dawniej nieliczny, do końca XVIII w. gniazdował tylko na północnym wschodzie kraju, głównie na Mazurach. W XIX i XX wieku rozszerzał zasięg występowania i stale zwiększał swoją liczebność. Obecnie we wschodniej Polsce jest to liczny gatunek lęgowy (lokalnie bardzo liczny), w zachodniej Polsce – średnio liczny, unika gór^[7]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja lęgowa kwiczoła na terenie kraju liczyła 949 000–1 328 000 par^[8]. Najliczniej występuje na terenach obfitujących w sady jabłoniowe, zwłaszcza w okolicach Grójca, Warki i Sandomierza^[7]. Podczas zimowych przelotów bywa bardzo liczny, co roku też pewna część osobników zimuje.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Ptak wielkości kosa, o nieco dłuższych skrzydłach. Obie płci ubarwione podobnie, samce jedynie nieco intensywniej. Charakterystyczne, trójbarwne upierzenie: szara głowa i kark, brązowy grzbiet i wierzch skrzydeł oraz czarnobrunatny ogon. W locie widoczny biały spód skrzydeł, wyraźnie odcinający się od szarego kupra i ciemnego ogona. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały. Na piersi i bokach gęste czarne kreskowanie, plamy mają kształt grotów. Dziób u samców w szacie godowej żółty, a w szacie spoczynkowej ciemnieje na czubku i z wierzchu, upodabniając do dziobów samic i młodych. Wokół oczu i dzioba zaczernienie, różnej wielkości i intensywności. Młode mają z wierzchu bardziej jednolite, brązowawe upierzenie z jasnym kreskowaniem.
Rozmiary: długość ciała ok. 25–28 cm^[9], rozpiętość skrzydeł około 39–42 cm^[10].
Masa ciała: ok. 80–140 g^[9].
Głos: Charakterystyczne, skrzeczące „czak czak czak”, podobne nieco do głosu sroki. W locie odzywa się miękkim, zduszonym „łiii..” (od tego kwiczącego głosu pochodzi polska nazwa ptaka). Śpiew szorstki, świergoczący, pozbawiony melodii. Śpiewa siedząc lub w locie.

Odgłosy wydawane przez kwiczoła

Zachowanie: Towarzyski i hałaśliwy^[6], zwłaszcza zimą przemieszcza się w dużych stadach. Często łączą się w grupy z droździkami (T. iliacus). Lot kwiczołów jest mocny, nieco falisty. Okazjonalnie powoli szybują^[10].; Wędrowny, przeloty III–IV i X–XI. Część populacji w Europie środkowej osiadła.; Często zaciekle broni jaj i młodych przed drapieżnikami, opryskując napastnika swoimi odchodami^[6]. Mniejsze ptaki niekiedy zakładają gniazda blisko gniazd kwiczoła, korzystając ze swoistej „ochrony”.

Środowisko

Naturalnym środowiskiem życia kwiczołów są lasy łęgowe, olsy^[6], lasy sosnowo-brzozowe^[4] i luźne zadrzewienia w rzecznych dolinach. Podczas kolonizacji Europy zasiedlał coraz nowsze środowiska, w tym krajobrazy rolnicze, miasta^[6], parki i ogrody. Zimują głównie na nizinach, często w bardziej otwartych środowiskach, w tym na porośniętych trawą lub uprawianych polach, skrajach wrzosowisk, skrajach lasów i w sadach^[4].

Pożywienie

Odżywia się drobnymi bezkręgowcami wyszukiwanymi w ziemi, głównie dżdżownicami^[4]^[6]. Na ziemi żeruje w charakterystycznej dla drozdów pozie – z opuszczonymi skrzydłami i uniesionym ogonem. Jesienią i zimą zjada głównie jagody i owoce, np. jałowca, głogu oraz jarzębinę, jabłka^[6].

Lęgi

Leucystyczny kwiczoł (*Turdus pilaris*), Łódź

Okres lęgowy trwa od początku kwietnia do końca sierpnia; pora lęgowa różna w zależności od szerokości geograficznej^[4]. W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi.

Gniazdo: Gnieździ się pojedynczo lub w luźnych koloniach^[6] (zwykle kilka–kilkanaście par^[9]). Gniazdo jest umieszczone wśród gałęzi drzew, zwykle w rozwidleniu pnia na wysokości 4 do 7 m. Zbudowane jest z liści i trawy zlepionych gliną lub iłem^[6], a wysłane miękkimi trawami^[9], włosiem i korzonkami^[4].
Jaja: Samica składa 3–6^[6]^[9] bladoniebieskich, rdzawo nakrapianych jaj o średnich wymiarach 28,5 na 21 mm^[11].
Wysiadywanie: Samica wysiaduje jaja przez 10–14 dni^[6].
Pisklęta: Młode są karmione przez oboje rodziców. Opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach (12–15 dni), będąc jeszcze nielotne. Mają słabo rozwinięte sterówki. Po kilku dniach zyskują lotność^[6], wcześniej sprawnie biegają^[9]. Jeżeli tracą kontakt z rodzicami, zatrzymują się w bezruchu. Nie boją się ludzi. Po dwóch tygodniach stają się już samodzielne, choć czasami bywają jeszcze dokarmiane do około miesiąca po opuszczeniu gniazda^[9].

Status i ochrona

IUCN uznaje kwiczoła za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 70–145 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[2].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[12]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[13].

Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez te ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych. W XIX wieku na samym Śląsku odławiano każdej jesieni i zimy ok. 100 tys. kwiczołów^[14].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Turdus pilaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Turdus pilaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 – drozdy (wersja: 2019-07-28). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-09-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Collar, N: Fieldfare (Turdus pilaris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-07)].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Thrushes. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Dorota Zawadzka i Grzegorz Zawadzki. Trzeszczący śpiewak. „Przyroda Polska”. 972, s. 12–13, 2013. Liga Ochrony Przyrody. ISSN 0552-430X.
↑ ^a ^b Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2010, s. 53–55. ISBN 978-83-7073-946-1.
↑ ^a ^b Rob Hume: Complete Birds of Britain and Europe. Londyn: Dorling Kindersley, 2002, s. 310. ISBN 978-0-7513-7354-7.
↑ Walter Černý: A field guide in color to birds. Cathay Books, 1975, s. 318.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ L. Tomiałojć, T. Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 614. ISBN 83-919626-1-X.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Gniazdo kwiczołów w mieście – fotogaleria

[itis-1] Turdus pilaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Turdus pilaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 – drozdy (wersja: 2019-07-28). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-09-11].

[hbwa-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Collar, N: Fieldfare (Turdus pilaris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-07)].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Thrushes. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-07]. (ang.).

[pp-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Dorota Zawadzka i Grzegorz Zawadzki. Trzeszczący śpiewak. „Przyroda Polska”. 972, s. 12–13, 2013. Liga Ochrony Przyrody. ISSN 0552-430X.

[atlas2012-7] Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.

[biuletyn2019-8] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[ak-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2010, s. 53–55. ISBN 978-83-7073-946-1.

[pdf-10] Rob Hume: Complete Birds of Britain and Europe. Londyn: Dorling Kindersley, 2002, s. 310. ISBN 978-0-7513-7354-7.

[cz-11] Walter Černý: A field guide in color to birds. Cathay Books, 1975, s. 318.

[rozp-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-13] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[tom-14] L. Tomiałojć, T. Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 614. ISBN 83-919626-1-X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]