Kruszów (gmina)

Kruszów
	gmina wiejska
	1925–1954
Państwo	Polska
Województwo	1925-39: łódzkie (II RP); 1945–54: łódzkie
Powiat	łódzki
Siedziba	Kruszów
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad	16
brak współrzędnych

Kruszów (od 1973 Tuszyn) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1925–1954 w woj. łódzkim. Siedzibą władz gminy był Kruszów^[2].

Była to najdalej na południe wysunięta gmina powiatu^[2]. Charakterystczną cechą było położenie na jej obszarze eksklawy miasta Tuszyna z miejscowością Niedas^[3].

Historia

Gmina Kruszów powstała 1 stycznia 1925 roku w powiecie łódzkim w woj. łódzkim z obszaru zniesionych gmin Górki i (w większości) Żeromin^[4]:

z gminy Górki:
- Bądzyń (wieś), Dylew (wieś), Górki Duże (wieś), Górki Małe (wieś i folwark), Szczukwin (wieś i leśnictwo), Tążewo (wieś i kolonia), Tuszynek Poduchowny (wieś), Wacławów (wieś), Władysławów (wieś), Wola Kazubowa (wieś i kolonia) i Wola Polska (wieś);
z gminy Żeromin:
- Aleksandrówek (wieś), Garbów (wieś), Garbówek (wieś), Głuchów (wieś), Gołygów (wieś), Gołygów I (folwark), Gołygów II (folwark), Grabina Wola (wieś i folwark), Józefów (folwark), Królewska Wola (wieś), Kruszów (wieś i folwark), Tuszynek (folwark), Tuszynek (wieś), Wodzyn (wieś), Wodzyn Majoracki (wieś), Wodzyn-Okupniki (wieś), Wodzyn Prywatny (wieś), Wodzynek Szlachecki (wieś), Żeromin (wieś i folwark) i Żeromińska Ruta (wieś)^[5].

W 1927 roku wójtem gminy był Wacław Gogolewski, w 1928 roku został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi za „zasługi w pracy społecznej”^[6]. Podczas II wojny światowej włączona do III Rzeszy i przekształcona w Amtsbezirk Tuschin (gminę Tuszyn)^[7]. Przebiegała tu granica z Generalnym Gubernatorstwem.

Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 16 gromad: Dylew, Garbów, Głuchów, Górki Duże, Górki Małe, Grabina Wola, Kruszów, Szczukwin, Tążewy, Tuszynek Majoracki, Tuszynek Poduchowny, Wodzin Majoracki, Wodzin Prywatny, Wodzinek, Wola Kazubowa i Żeromin^[8].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[9].

Po reaktywowaniu gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku^[10] gminy Kruszów nie przywrócono, utworzono natomiast jej terytorialny odpowiednik, gminę Tuszyn w tymże powiecie i województwie; јedynie Grabina Wola znajduje się obecnie w gminie Czarnocin^[11]

Przypisy

↑ W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Atlas historyczny miasta Łodzi
↑ Dz.U. z 1924 r. nr 104, poz. 950
↑ Wg Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej
↑ Monitor Polski, t. 34, 10 lutego 1928, s. 1 .
↑ Städte und Amtsbezirke Landkreis Litzmannstadt
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[1] W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[gus-2] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[3] Atlas historyczny miasta Łodzi

[4] Dz.U. z 1924 r. nr 104, poz. 950

[skor-5] Wg Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej

[6] Monitor Polski, t. 34, 10 lutego 1928, s. 1 .

[7] Städte und Amtsbezirke Landkreis Litzmannstadt

[8] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[9] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[10] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[11] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Aleksandrów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Andrespol (1915–1919) Kazimierz (do 1870) Konstantynów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Łódź (do 1928 →) Ruda Pabianicka (1923–46) Rzgów (do 1870 i 1915-1919) Tuszyn (do 1870 i od 1924) Zgierz (do 1951 →)
Osiedla (1954–72)	Andrespol (od 1963)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów Łódzki (od 1973) Andrespol (od 1973) Babice (do 1953) Bełdów (do 1954) Brójce Brus (do 1946) Brużyca (do 1924) Brużyca Wielka (1924–54) Chojny (do 1946) Czarnocin Dzierżązna (do 1915) Gospodarz (do 1953) Górki (do 1924) Kazimierz (1953–54) Kruszów (1925–54) Ksawerów (od 1973) Lućmierz (do 1954) Lutomiersk (od 1973) Łagiewniki (do 1946) Nakielnica (do 1924) Nowosolna (do 1954) Puczniew (do 1954) Radogoszcz (do 1946) Rąbień (do 1954) Rszew (do 1927) Rzgów (od 1953) Stoki (do 1868) Tuszyn (od 1973) Wiskitno (do 1954) Zgierz (od 1973) Żeromin (do 1924)
Gromady (1954–72)	Andrespol (← 1958–63) Andrzejów (1954–63) Bełdów (1954–72) Biała (← 1956–72) Brójce (1954–72) Brużyca Wielka (1954–72) Czarnocin (1954–72) Dalków (1954–57) Emilia (1954–68) Gospodarz (1954–68) Górki Małe (1954–68) Grotniki (← 1956–72) Kalinko (1954–57) Kazimierz (1954–72) Kruszów (1954–68) Ksawerów (← 1959–72) Kuciny (1954–68) Kurowice (1954–72) Lutomiersk (← 1958–72) Nowosolna (1954–72) Proboszczewice (1954–69) Puczniew (1954–57) Rąbień (1954–72) Ruda-Bugaj (1954–57) Rzgów (1954–72) Słowik (1970–72) Smardzew (← 1956–72) Sobień (← 1958) Szydłów (1954–72) Szynczyce (1954–57) Tuszyn (1968–72) Wiskitno (1954–72) Wiśniowa Góra (1954–57) Wodzin (1954–58) Zofiówka (← 1956–57)