Evangelista Torricelli

Ten artykuł dotyczy fizyka. Zobacz też: okręt podwodny z 1939 roku.

Evangelista Torricelli

Data i miejsce urodzenia	15 października 1608 Faenza
Data i miejsce śmierci	25 października 1647 Florencja
Zawód, zajęcie	fizyk, matematyk
Multimedia w Wikimedia Commons

Evangelista Torricelli (ur. 15 października 1608 w Faenzy, zm. 25 października 1647 we Florencji) – włoski fizyk i matematyk, kontynuator dzieła Galileusza. Znany z badań nad ciśnieniem atmosferycznym i nad paradoksalnymi właściwościami całek zastosowanych do figur nieskończonych.

Jako młody chłopak Torricelli został oddany pod naukową opiekę wuja, który był mnichem w zakonie kamedułów. Dzięki jego staraniom wyjechał w 1627 roku do Rzymu studiować nauki pod kierunkiem benedyktyna Benedykta Castellego, profesora matematyki w tamtejszym Collegio di Sapienza.

Za pośrednictwem Castellego nawiązał kontakt z Galileuszem i przeniósł się do Florencji, gdzie przez trzy ostatnie miesiące życia wielkiego uczonego pełnił rolę jego sekretarza.

Po śmierci Galileusza, Torricelli został nadwornym matematykiem księcia Florencji i profesorem matematyki na tamtejszej akademii.

Studia nad traktatem Galileusza Discorsi e dimostrazioni matematiche intorno a due nuove scienze (Dialogi i dowodzenia matematyczne z zakresu nowych umiejętności) nasunęły mu pomysł udoskonalenia wielu przedstawionych tam urządzeń – Swoje koncepcje zebrał i opisał w księdze De motu (O ruchu), wydanej razem z jego Opera geometrica (Dzieła matematyczne) w 1644.

W roku 1643 przeprowadził doświadczenie z zatopioną na jednym końcu rurką zanurzoną w rtęci, które stało się podstawą do skonstruowania barometru rtęciowego. Przeprowadzenie tego doświadczenia i podanie zasady jego działania umocniło jego reputację wśród współczesnych, a jego nazwisko zapisało się trwale w historii nauki (puszka Torricellego, próżnia Torricellego). Jednostka ciśnienia tor nosi nazwę dla upamiętnienia jego zasług.

Torricelli podał też wzór na prędkość wypływu cieczy z naczynia pod wpływem ciśnienia – zwany prawem Torricellego lub wzorem Torricellego^[1].

Torricelli odkrył również figurę zwaną rogiem Gabriela. Figura ta ma skończoną objętość, natomiast jej powierzchnia boczna jest nieskończona – co oznacza, że do pomalowania rogu z zewnątrz potrzeba nieskończonej ilości farby. Jednak w puszce mieści się tylko jej skończona ilość... Ten paradoks był w owych czasach trudny do wyjaśnienia (sam Torricelli sprawdzał swe obliczenia wielokrotnie) i wywołał zaciekłe dyskusje na temat „natury nieskończoności”, w których uczestniczył między innymi Thomas Hobbes.

Nazwisko Torricelliego upamiętnione zostało w nazwie naukowej rodzaju roślin Torricellia z rodziny Torricelliaceae^[2].

• historia fizyki

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Evangelista Torricelli w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].