Czerwień (Białoruś)

Czerwień
Чэрвень
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Populacja (2010); • liczba ludności	; 10 100
Nr kierunkowy	+375 1714
Kod pocztowy	223232
Tablice rejestracyjne	5
	Położenie na mapie Białorusi Czerwień
	Położenie na mapie obwodu mińskiego Czerwień
	53°42′28″N 28°25′56″E/53,707778 28,432222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Czerwień (biał. Чэрвень; ros. Червень) – miasto na Białorusi w obwodzie mińskim, stolica rejonu czerwieńskiego. Do 18 września 1923 nosił nazwę Ihumeń (biał. Ігумен, igumen); 10,1 tys. mieszkańców (2010).

Historia

W 1909 roku, w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 6 Rosjan, 3 Polaków i 1 Żyd^[2].

Podczas okupacji hitlerowskiej, jesienią 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 3500 osób. 1 lutego 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali na terenie getta. Sprawcami zbrodni było Einsatzkommando 8, żołnierze z 286 Dywizji Bezpieczeństwa oraz białoruska policja. Akcją dowodził oficer SS Heinz Richter^[3].

Urodził się tu Antoni Dubiński (ur. 30 lub 31 marca bądź 18 kwietnia 1891, zm. 1940 w Kijowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Miejsce straceń

W pobliskim lesie w uroczyskach Cegielnia i Wysoki Stan znajdują się masowe groby więźniów narodowości białoruskiej, polskiej i litewskiej przyprowadzonych z Mińska w trakcie tzw. „Drogi śmierci” po ataku Niemiec na ZSRR i zabitych 26 czerwca 1941 r. przez NKWD^[4]^[5]. W trakcie marszu zginęło 5–7 tysięcy osób. Do Czerwienia dotarło ok. 2 tysiące. Na przedmieściu rozstrzelano kilkaset osób.

Na grobach ustawiono kilka pomników, m.in. autorstwa miejscowego rzeźbiarza Gienadija Matusewicza^[6], i tablic pamiątkowych. Od 1991 w końcu czerwca odbywają się tam uroczystości, niechętnie widziane przez obecne władze białoruskie.

Książki

Lipińska G., Jeśli zapomnę o nich..., 1990
Stankiewicz-Januszczak, J., Marsz śmierci – ewakuacja więźniów z Mińska do Czerwieni 24–27 czerwca 1941 r., Volumen (1999)
Stankiewicz-Januszczak J., Dziś mówię ludziom, co mówiłam Bogu..., ISBN 83-914184-9-9.
Petruitis J., Kaip jie mus sušaudė, Kaunas, 1942, 1990 (lit.)
Tumas J. Kelias į Červenę, Vilnius, 1990 (lit.)

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
↑ W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 169.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1664 .
↑ Чем занималась советская власть в первые дни войныЧто делала советская власть в первые дни наступления немцев? [online], 1863x, 22 czerwca 2018 [dostęp 2021-01-11] .
↑ Ва ўрочышчы Цагельня паміналі вязьняў, расстраляных НКВД [online], Радыё Свабода [dostęp 2021-01-11] (biał.).
↑ Як адзін мастак беларусізаваў цэлы горад – Наша Ніва: першая беларуская газэта.

Bibliografia

Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne

Historia. [dostęp 2007-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 czerwca 2017)]. (ros.).
Historia. belarus-magazine.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-06)].
Fotografie na Radzima.org
Byłe więzienie, pomniki. charter97.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
Masakra
Lista rozpoznanych litewskich ofiar
Drugie Kuropaty
Ihumeń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 249 .
Czerwień (Białoruś), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 607 .
Garady.org. garady.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-19)].

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..

[2] W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 169.

[3] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1664 .

[4] Чем занималась советская власть в первые дни войныЧто делала советская власть в первые дни наступления немцев? [online], 1863x, 22 czerwca 2018 [dostęp 2021-01-11] .

[5] Ва ўрочышчы Цагельня паміналі вязьняў, расстраляных НКВД [online], Радыё Свабода [dostęp 2021-01-11] (biał.).

[6] Як адзін мастак беларусізаваў цэлы горад – Наша Ніва: першая беларуская газэта.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Obwód brzeski	Więzienie w Pińsku Wólka Horodyszczańska
Obwód grodzieński	Więzienie w Oszmianie
Obwód homelski	Sobór św. Michała Archanioła w Mozyrzu Rudnia Las Szczakatowski
Obwód miński	Borysowska Bateria Park Czeluskińców Czerwień Kalita Kasuta Kopyl Kuropaty Łoszycki Jar Błagowszczyzna Masiukowszczyzna Mińska Fabryka Traktorów Cmentarz Kalwaryjski w Mińsku Areszt NKWD w Mińsku Sosenka Tarasowo Urucze Więzienie w Wilejce Zamek Piszczałowski
Obwód mohylewski	Kamieniołom k. Mohylewskich Zakładów Mięsnych Waschod
Obwód witebski	Klasztor Bazylianów w Berezweczu Bielczyca Las Borek Chajsy Ciepły Las Sobór Narodzenia NMP w Głębokiem Kobylacka Góra Mikałajewa Mohylewska Szosa Palai Sobór Zaśnięcia NMP w Witebsku