Czterozębowate
 Czteroząb przezroczysty | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa |
Tetraphidopsida |
| Rząd |
czterozębowce |
| Rodzina |
czterozębowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Tetraphidaceae Schimp. Coroll. Bryol. Eur. 37. 1856[3] | |
Czterozębowate (Tetraphidaceae Schimp.) – rodzina mchów należąca do monotypowego rzędu czterozębowców (Tetraphidales M. Fleisch.) w obrębie klasy płonników (Polytrichopsida Doweld) lub wyodrębnianych we własną klasę Tetraphidopsida. Należą tu dwa rodzaje – czteroząb Tetraphis (typowy dla rodziny) i czteroząbek Tetrodontium[4]. Każdy z dwoma gatunkami[5]. Rośliny te występują w obszarze cyrkumborealnym w północnej części Ameryki Północnej, Europy i Azji, w przypadku rodzaju czteroząbek także na południowych krańcach Ameryki Południowej i na Nowej Zelandii[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Splątek
- Blaszkowaty, niepodzielony lub rozgałęziający się[6], z zielonymi, liściopodobnymi klapami[5][7], czasem utrzymuje się u nasady łodyżek gametofitu[5][6].
- Gametofit
- Drobne rośliny jednopienne[6], osiągające do 1 cm wysokości w przypadku rodzaju czteroząb i 0,5 cm w przypadku rodzaju czteroząbek[5]. Prosto wzniesione łodyżki[5] pokryte są listkami ku górze coraz większymi[6]. Listki jajowate do lancetowatych, wyrastają w trzech rzędach, bywają rozchylone lub stulone, z żebrem lub bez[5]. Nie posiadają pochwiastej nasady[7]. Komórki u nasady silniej wydłużone, w szczytowej części liścia bardziej zaokrąglone do sześciokanciastych, o gładkich ścianach[5]. Plemnie i rodnie powstają na krótkich łodyżkach u nasady gametofitu[5]. W przypadku rodzaju czteroząbek występują powstające na krótkich łodyżkach[5] wielokomórkowe rozmnóżki kształtu soczewkowatego[6].
- Sporofit
- Seta dłuższa od łodyżki gametofitu[6], prosta lub zgięta, gładka lub brodawkowata[5]. Zarodnia prosto wzniesiona[6][7], pojedyncza, walcowata do jajowatej. Perystom z czterema, trójkątnymi ząbkami. Pierścienia (annulus) brak. Czepek ma kształt mitrowaty, jest gładki lub podłużnie składany, nagi[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Czterozębowate podnoszone są do rangi jednej z ośmiu klas (jako Tetraphidopsida) w obrębie mchów, siostrzanej względem płonników Polytrichopsida[1][8]. Alternatywnie włączane są w randze rzędu czterozębowców Tetraphidales do klasy płonników[2].
- Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów[8]
| mchy |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Tetraphis Hedw. – czteroząb
- Tetrodontium Schwägr. – czteroząbek
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-04-01] (ang.).
- ↑ a b c B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-04-01] (ang.).
- ↑ Tetraphidaceae Schimp.. [w:] World Flora Online [on-line]. A Project of the World Flora Online Consortium. [dostęp 2021-04-01].
- ↑ a b Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra: Census Catalogue of Polish Mosses. Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 16-17. ISBN 83-85444-84-X.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Tetraphidaceae Schimper. [w:] Bryopyte Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-01].
- ↑ a b c d e f g Jadwiga Mickiewicz, Dygna Sobotka: Zarys briologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 102.
- ↑ a b c A.J.E. Smith, The moss flora of Britain and Ireland, wyd. 2nd ed, Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2004, s. 137, ISBN 978-0-511-54185-8.
- ↑ a b Yang Liu i inni, Resolution of the ordinal phylogeny of mosses using targeted exons from organellar and nuclear genomes, „Nature Communications”, 10 (1), 2019, s. 1485, DOI: 10.1038/s41467-019-09454-w, PMID: 30940807, PMCID: PMC6445109 [dostęp 2021-04-01] (ang.).