Wardar: Różnice pomiędzy wersjami

Wardar
	; Bieg rzeki Wardar (Aksios)
Kontynent	Europa
Państwo	Macedonia Północna; Grecja
	Rzeka
Długość	388 km
Powierzchnia zlewni	23.747 km²
Średni przepływ	135,96 m³/s
	Źródło
Miejsce	Pasmo górskie Szar Płanina w Macedonii Północnej
Wysokość	683
Współrzędne	41°45′50,6″N 20°50′13,1″E/41,764050 20,836961
	Ujście
Recypient	Zatoka Termajska – Morze Egejskie
Współrzędne	40°30′27″N 22°43′03″E/40,507500 22,717500
	Położenie na mapie Grecji źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 15:59, 2 paź 2024

Zdjęcie satelitarne okolic delty Wardaru

Wardar (mac. Вардар – Wardar, gr. Αξιός – Aksiós) – rzeka w Macedonii Północnej i regionie Macedonia północnej Grecji. Długość – 388 km (301 km w Macedonii Północnej, 87 km w Grecji), powierzchnia zlewni – 23 747 km² (20 535 km² w Macedonii Północnej, 3.212 km² w Grecji), średni przepływ – 135,96 m³/s (w Gewgeliji), głębokość rzeki sięga 4 metrów.

Pochodzenie nazwy

Wardar to praindoeuropejski hydronim *sword(o)-wori-, znaczący „czarna woda”. Grecka nazwa Αξιός, wywodzi się ze starogreckiego ἄξιος – wartościowy, cenny, gdyż w czasach Homera wodę tej rzeki uważano za najczystszą, najpiękniejszą, z wszystkich rzek świata^[1].

Bieg rzeki

Źródła Wardaru znajdują się na wysokości 683 m n.p.m. w paśmie górskim Szar Płanina, w zachodniej części Republiki Macedonii Północnej. Początkowo rzeka płynie na północ przez kotlinę Połog, później zatacza szeroki łuk tuż nad granicą z Serbią i zmienia kierunek na południowo-wschodni. Przepływa przez stolicę Republiki Macedonii Skopje i miasto Wełes. W okolicach macedońskiego miasta Gewgelija przekracza granicę grecką. Płynie dalej na południe, przez grecką, historyczną Macedonię, przez miasta Polikastro (Πολύκαστρο) i Aksiupoli (Αξιούπολη), by ujść do Zatoki Termajskiej Morza Egejskiego, kilkanaście kilometrów na zachód od Salonik. Delta (gr. Δέλτα Αξιού – 'Delta Aksiu'), powstała na wspólnym obszarze zalewowym, rzeki Wardar i greckich rzek Ludias (gr. Λουδίας ποταμός) i Aliakmon, stanowi obszar prawnie chronionej przyrody i ekoturystyki.

Znaczenie dla Republiki Macedonii Północnej

Wardar przecina całą Republikę Macedonii Północnej w pół, jest jej największą i najdłuższą rzeką, a do jego zlewiska należy około 80% powierzchni kraju. Główne dopływy na obszarze Republiki Macedonii Północnej: Treska, Crna Reka (dopływ Wardaru) (prawe), Pczińa, Bregałnica (lewe). Szeroka dolina Wardaru stanowi ważny obszar przemysłowy i rolniczy kraju. Leży w niej większość dużych miast: Gostiwar, Tetowo, Skopje, Wełes, Negotino i Gewgelija. Łącznie w części doliny Wardaru, leżącej w Republice Macedonii Północnej, mieszka około miliona osób, czyli połowa mieszkańców tego kraju.

Znaczenie dla greckiej Macedonii

Ujściowa część doliny Wardaru stanowi składową część największego i wysoko rozwiniętego obszaru rolniczego Grecji. Sieć irygacyjna, składa się tu z licznych cieków, kanałów, stacji pomp, zbiorników retencyjnych, naturalnych i technicznych, rozbudowywanych systematycznie od lat 20. XX w. Znaczna część zasobów tej sieci pochodzi z Wardaru. W bliskości Wardaru leży m.in. największe miasto całego geograficznego i historycznego obszaru Macedonii – Saloniki, a w bezpośrednim sąsiedztwie greckiego odcinka rzeki zamieszkuje ponad 1,3 mln, spośród 2,6 mln mieszkańców Greckiej Macedonii.

Funkcja komunikacyjna

Rzeka jest spławna. Lądem, wzdłuż doliny Wardaru biegną linia kolejowa i autostrada Belgrad – Skopje – Saloniki. W dolnym biegu rzeki krzyżują się kolejne koleje i autostrady, w tym historyczna, rzymska droga Via Egnatia – dziś znana jako autostrada Egnatia Odos.

Klimaty

Wardar należy do typu rzek śródziemnomorskich, płynie w klimacie podzwrotnikowym. W dolinie rzeki wieje zimny, północny wiatr zwany vardháris lub vardarac. Swoim cechami przypomina mistral wiejący w dolinie Rodanu we Francji.

Aksios (Wardar) w mitach greckich

Z rzeką Aksios^[2] związanych jest wiele mitów. Aksios, piękna, czarna rzeka, z mnóstwem głębokich wirów, zakochać się miał w urodziwej Periwoji, córce Akessamenosa, króla pobliskiej Pierii. W górnym biegu rzeki mieszkać miało plemię Paionów, noszących nakrycia głów, wykonane z końskiego włosia. Towarzyszyć im miał syn Aksiosu (rzeki) – Pirachmis, którego pokonać miał Patroklos. Prócz Pirachmisa, Homer^[3] wskazuje też na Pelegonosa, nazywanego tak od rodzinnej miejscowości Pella, także syna Aksiosu, o czym wiemy z historii, opowiedzianej Achillesowi przez Asteropeiosa, także z rodu Aksiosa – rzeki. Wiele imion ludzi i bogów (m.in. z wyspy Samotraki), wiąże się jeszcze z Aksiosem, co zapewniać miało ich rodom obfitość i płodność.

Zobacz też

Wardar Skopje – macedoński klub piłkarski
rzeki Europy

Przypisy

↑ Źródło: Informacja o greckiej tradycji, związanej z rzeką Aksios (Wardar), Komvos.edu.gr (gr.)
↑ rzeka ; (ο ποταμός) w języku greckim jest rzeczownikiem rodzaju męskiego
↑ Komvos.edu.gr (gr.)

Linki zewnętrzne

Podstawowe informacje o rzece i jej dorzeczu
Strona internetowa zarządu obszaru Aksios Delta, w Grecji
informacje przyrodnicze (gr.) Delta Aksiou. photopassport.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)]. i pokaz aerofotografii delty

[1] Źródło: Informacja o greckiej tradycji, związanej z rzeką Aksios (Wardar), Komvos.edu.gr (gr.)

[2] rzeka ; (ο ποταμός) w języku greckim jest rzeczownikiem rodzaju męskiego

[3] Komvos.edu.gr (gr.)

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{inne znaczenia}}
 {{Rzeka infobox
  |nazwa               = Wardar
@@ Linia 12: / Linia 13: @@
  |średni przepływ     = 135,96
  |miejsce przepływu   =
- |źródło: miejsce     = Pasmo górskie [[Szar Płanina]] w [[Góry Dynarskie|Górach Dynarskich]], w zachodniej Macedonii.
+ |źródło: miejsce     = Pasmo górskie [[Szar Płanina]] w Macedonii Północnej
  |źródło: wysokość    = 683
  |źródło: współrzędne =
- |ujście: recypient   = [[Zatoka Termajska]]- [[Morze Egejskie]]
+ |ujście: recypient   = [[Zatoka Termajska]] – [[Morze Egejskie]]
  |ujście: miejsce     =
  |ujście: wysokość    =
@@ Linia 21: / Linia 22: @@
  |mapa                =
  |opis mapy           =
- |kod mapy            = Europa
+ |kod mapy            = Grecja
  |szlak               =
  |commons             = Category:Vardar
+ |wikisłownik = Wardar
 }}
+[[Plik:Aksios Delta okolice sat.JPG|mały|240px|Zdjęcie satelitarne okolic delty Wardaru]]
+[[Plik:Vardar B1 (3).jpg|mały|240px|Wardar w [[Skopje|Skopju]]]]
-[[Plik:Aksios Delta okolice sat.JPG|thumb|280px|Zdjęcie satelitarne okolic delty Wardaru]]
+'''Wardar''' ({{w języku|mk|Вардар}} – ''Wardar'', [[język grecki|gr.]] Αξιός – ''Aksiós'') – [[rzeka]] w [[Macedonia Północna|Macedonii Północnej]] i regionie [[Macedonia (Grecja)|Macedonia]] północnej [[Grecja|Grecji]]. Długość – 388&nbsp;km (301&nbsp;km w Macedonii Północnej, 87&nbsp;km w Grecji), powierzchnia [[zlewnia|zlewni]] – 23&nbsp;747&nbsp;km² (20&nbsp;535&nbsp;km² w Macedonii Północnej, 3.212&nbsp;km² w Grecji), średni przepływ – 135,96 m³/s (w [[Gewgelija|Gewgeliji]]), głębokość rzeki sięga 4 metrów.
-[[Plik:Vardar Stone Bridge Skopje.jpg|thumb|280px|[[XV wiek|XV]]-wieczny, kamienny most na Wardarze, w [[Skopje]]]]
-'''Wardar''' ([[język macedoński|maced.]] ''Вардар'' – ''Wardar'', [[język grecki|gr.]] ''Αξιός'' – '''''Aksiós''''') – [[rzeka]] w [[Macedonia|Republice Macedonii]] i regionie [[Macedonia (Grecja)|Macedonia]] północnej [[Grecja|Grecji]]. Długość – 388 km (301 km w Republice Macedonii, 87 km w Grecji), powierzchnia [[zlewnia|zlewni]] – 23&nbsp;747&nbsp;km² (20&nbsp;535&nbsp;km² w Republice Macedonii, 3.212 km² w Grecji), średni przepływ – 135,96 m³/s (w [[Gewgelija|Gewgeliji]]), głębokość rzeki sięga 4 metrów.
 == Pochodzenie nazwy ==
-''Wardar'' to [[Język praindoeuropejski|praindoeuropejski]] [[hydronim]] ''*sword(o)-wori-'', znaczący "czarna woda".
+''Wardar'' to [[Język praindoeuropejski|praindoeuropejski]] [[hydronim]] ''*sword(o)-wori-'', znaczący „czarna woda”.
-Grecka nazwa ''Αξιός'', wywodzi się ze starogreckiego ''ἄξιος'' – wartościowy, cenny, gdyż w czasach [[Homer]]a wodę tej rzeki uważano za najczystszą, najpiękniejszą, z wszystkich rzek świata<ref>Źródło: Informacja o greckiej tradycji, związanej z rzeką Aksios (Wardar), [http://www.komvos.edu.gr/mythology/ent1/1b_aksios.html Komvos.edu.gr (gr.)] </ref>
+Grecka nazwa ''Αξιός'', wywodzi się ze starogreckiego ἄξιος – wartościowy, cenny, gdyż w czasach [[Homer]]a wodę tej rzeki uważano za najczystszą, najpiękniejszą, z wszystkich rzek świata<ref>Źródło: Informacja o greckiej tradycji, związanej z rzeką Aksios (Wardar), [http://www.komvos.edu.gr/mythology/ent1/1b_aksios.html Komvos.edu.gr (gr.)]</ref>.
 == Bieg rzeki ==
-Źródła Wardaru znajdują się na wysokości 683 m n.p.m. w [[pasmo górskie|paśmie górskim]] [[Szar Płanina]] w [[Góry Dynarskie|Górach Dynarskich]], w zachodniej części Republiki Macedonii. Początkowo rzeka płynie na północ przez kotlinę [[Połog]], później zatacza szeroki łuk tuż nad granicą z Serbią i zmienia kierunek na południowo-wschodni. Przepływa przez stolicę Republiki Macedonii [[Skopje]] i miasto [[Wełes]]. W okolicach macedońskiego miasta [[Gewgelija]] przekracza granicę grecką. Płynie dalej na południe, przez grecką, [[Starożytna Macedonia|historyczną Macedonię]], przez miasta Polikastro ''(Πολύκαστρο)'' i Aksiupoli ''(Αξιούπολη)'', by ujść do [[Zatoka Termajska|Zatoki Termajskiej]] [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]], kilkanaście kilometrów na zachód od [[Saloniki|Salonik]]. Delta ''(gr. Δέλτα Αξιού – Delta Aksiu)'', powstała na wspólnym obszarze zalewowym, rzeki Wardar i greckich rzek rzek Ludias ''(gr. Λουδίας ποταμός)'' i [[Aliakmon]], stanowi obszar prawnie chronionej przyrody i ekoturystyki.
+Źródła Wardaru znajdują się na wysokości 683 m n.p.m. w [[pasmo górskie|paśmie górskim]] [[Szar Płanina]], w zachodniej części Republiki Macedonii Północnej. Początkowo rzeka płynie na północ przez kotlinę [[Połog]], później zatacza szeroki łuk tuż nad granicą z Serbią i zmienia kierunek na południowo-wschodni. Przepływa przez stolicę Republiki Macedonii [[Skopje]] i miasto [[Wełes]]. W okolicach macedońskiego miasta [[Gewgelija]] przekracza granicę grecką. Płynie dalej na południe, przez grecką, [[Starożytna Macedonia|historyczną Macedonię]], przez miasta Polikastro (Πολύκαστρο) i Aksiupoli (Αξιούπολη), by ujść do [[Zatoka Termajska|Zatoki Termajskiej]] [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]], kilkanaście kilometrów na zachód od [[Saloniki|Salonik]]. Delta (gr. Δέλτα Αξιού – 'Delta Aksiu'), powstała na wspólnym obszarze zalewowym, rzeki Wardar i greckich rzek Ludias ''(gr. Λουδίας ποταμός)'' i [[Aliakmon]], stanowi obszar prawnie chronionej przyrody i ekoturystyki.
-== Znaczenie dla Republiki Macedonii ==
+== Znaczenie dla Republiki Macedonii Północnej ==
-Wardar przecina całą Republikę Macedonii w pół, jest jej największą i najdłuższą rzeką, a do jego zlewiska należy około 80% powierzchni kraju. Główne [[dopływ]]y na obszarze Republiki Macedonii: [[Treska]], [[Crna Reka (dopływ Wardaru)]] (prawe), [[Pczińa]], [[Bregałnica]] (lewe). Szeroka dolina Wardaru stanowi ważny obszar przemysłowy i rolniczy kraju. Leży w niej większość dużych miast: [[Gostiwar]], [[Tetowo]], [[Skopje]], [[Wełes]], [[Negotino]] i [[Gewgelija]]. Łącznie w części doliny Wardaru, leżącej w Republice Macedonii, mieszka około miliona osób, czyli połowa mieszkańców tego kraju.
+Wardar przecina całą Republikę Macedonii Północnej w pół, jest jej największą i najdłuższą rzeką, a do jego zlewiska należy około 80% powierzchni kraju. Główne [[dopływ]]y na obszarze Republiki Macedonii Północnej: [[Treska]], [[Crna Reka (dopływ Wardaru)]] (prawe), [[Pczińa]], [[Bregałnica]] (lewe). Szeroka dolina Wardaru stanowi ważny obszar przemysłowy i rolniczy kraju. Leży w niej większość dużych miast: [[Gostiwar]], [[Tetowo]], [[Skopje]], [[Wełes]], [[Negotino]] i [[Gewgelija]]. Łącznie w części doliny Wardaru, leżącej w Republice Macedonii Północnej, mieszka około miliona osób, czyli połowa mieszkańców tego kraju.
 == Znaczenie dla greckiej Macedonii ==
-Ujściowa część doliny Wardaru stanowi składową część największego i wysoko rozwiniętego obszaru rolniczego Grecji. Sieć [[Irygacja (rolnictwo)|irygacyjna]], składa się tu z licznych cieków, kanałów, stacji pomp, zbiorników retencyjnych, naturalnych i technicznych, rozbudowywanych systematycznie od lat 20. [[XX wiek|XX w]]. Znaczna część zasobów tej sieci pochodzi z Wardaru. W bliskości Wardaru leży m.in. największe miasto całego [[Macedonia (kraina historyczna)|geograficznego]] i historycznego obszaru Macedonii – Saloniki, a w bezpośrednim sąsiedztwie greckiego odcinka rzeki zamieszkuje ponad 1,3 mln, spośród 2,6 mln mieszkańców Greckiej Macedonii.
+Ujściowa część doliny Wardaru stanowi składową część największego i wysoko rozwiniętego obszaru rolniczego Grecji. Sieć [[Irygacja (rolnictwo)|irygacyjna]], składa się tu z licznych cieków, kanałów, stacji pomp, zbiorników retencyjnych, naturalnych i technicznych, rozbudowywanych systematycznie od lat 20. XX w. Znaczna część zasobów tej sieci pochodzi z Wardaru. W bliskości Wardaru leży m.in. największe miasto całego [[Macedonia (kraina historyczna)|geograficznego]] i historycznego obszaru Macedonii – Saloniki, a w bezpośrednim sąsiedztwie greckiego odcinka rzeki zamieszkuje ponad 1,3 mln, spośród 2,6 mln mieszkańców Greckiej Macedonii.
 == Funkcja komunikacyjna ==
@@ Linia 51: / Linia 51: @@
 == Aksios (Wardar) w mitach greckich ==
-Z rzeką Aksios<ref> rzeka ; ''(ο ποταμός)'' w języku greckim jest rzeczownikiem rodzaju męskiego </ref> związanych jest wiele mitów. Aksios, piękna, czarna rzeka, z mnóstwem głębokich wirów, zakochać się miał w urodziwej Periwoji, córce Akessamenosa, króla pobliskiej [[Pieria|Pierii]]. W górnym biegu rzeki mieszkać miało plemię Paionów, noszących nakrycia głów, wykonane z końskiego włosia. Towarzyszyć im miał syn Aksiosu (rzeki) – Pirachmis, którego pokonać miał [[Patroklos]]. Prócz Pirachmisa, Homer<ref>[http://www.komvos.edu.gr/mythology/ent1/1b_aksios.html Komvos.edu.gr (gr.)]</ref> wskazuje też na Pelegonosa,nazywanego tak od rodzinnej miejscowości [[Pella (starożytna Macedonia)|Pella]], także syna Aksiosu, o czym wiemy z historii, opowiedzianej [[Achilles]]owi przez Asteropeiosa, także z rodu Aksiosa – rzeki. Wiele imion ludzi i bogów (m.in. z wyspy [[Samotraka|Samotraki]], wiąże się jeszcze z Aksiosem, co zapewniać miało ich rodom obfitość i płodność.
+Z rzeką Aksios<ref>rzeka ; ''(ο ποταμός)'' w języku greckim jest rzeczownikiem rodzaju męskiego</ref> związanych jest wiele mitów. Aksios, piękna, czarna rzeka, z mnóstwem głębokich wirów, zakochać się miał w urodziwej Periwoji, córce Akessamenosa, króla pobliskiej [[Nomos Pieria|Pierii]]. W górnym biegu rzeki mieszkać miało plemię Paionów, noszących nakrycia głów, wykonane z końskiego włosia. Towarzyszyć im miał syn Aksiosu (rzeki) – Pirachmis, którego pokonać miał [[Patroklos]]. Prócz Pirachmisa, Homer<ref>[http://www.komvos.edu.gr/mythology/ent1/1b_aksios.html Komvos.edu.gr (gr.)]</ref> wskazuje też na Pelegonosa, nazywanego tak od rodzinnej miejscowości [[Pella (starożytna Macedonia)|Pella]], także syna Aksiosu, o czym wiemy z historii, opowiedzianej [[Achilles]]owi przez Asteropeiosa, także z rodu Aksiosa – rzeki. Wiele imion ludzi i bogów (m.in. z wyspy [[Samotraka|Samotraki]]), wiąże się jeszcze z Aksiosem, co zapewniać miało ich rodom obfitość i płodność.
+== Zobacz też ==
+* [[Wardar Skopje]] – macedoński klub piłkarski
+* [[rzeki Europy]]
 == Przypisy ==
 {{Przypisy}}
-== Zobacz też ==
-* [[Wardar Skopje]] – macedoński klub piłkarski
-* [[Rzeki Europy]]
 == Linki zewnętrzne ==
 * [http://www.inweb.gr/workshops/sub_basins/10_Axios.html Podstawowe informacje o rzece i jej dorzeczu]
-* [http://www.axiosdelta.gr/ Strona internetowa zarządu obszaru ''Aksios Delta'', w Grecji]
+* [http://axiosdelta.gr/ Strona internetowa zarządu obszaru ''Aksios Delta'', w Grecji]
-* [http://www.photopassport.gr/index_188.html informacje przyrodnicze ''(gr.) Delta Aksiou''] i [http://www.photopassport.gr/axios.swf pokaz aerofotografii delty]
+* {{Cytuj stronę | url = http://www.photopassport.gr/index_188.html | tytuł = informacje przyrodnicze ''(gr.) Delta Aksiou'' | opublikowany = photopassport.gr | archiwum = https://web.archive.org/web/20100629112840/http://www.photopassport.gr/index_188.html | zarchiwizowano = 2010-06-29}} i [http://www.photopassport.gr/axios.swf pokaz aerofotografii delty]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Rzeki w Macedonii]]
+[[Kategoria:Rzeki w Macedonii Północnej]]
 [[Kategoria:Rzeki w Grecji]]
 [[Kategoria:Dorzecze Wardaru| ]]