Stomia: Różnice pomiędzy wersjami

Szablon:Źródła

Ten artykuł należy dopracować:

zbędne wyróżnienia, podwójne wyróżnienia.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Stomia (z gr. στόμα – usta, otwór; inne używane nazwy: przetoka jelitowa, przetoka moczowa, sztuczny odbyt, anus, brzuszny odbyt^[1]) – celowo wytworzone połączenie światła narządu wewnętrznego ze skórą. W przypadku połączeń między narządami powstałych wskutek patologii lub powikłań, używa się słowa przetoka.

Pod pojęciem „stomia” najczęściej rozumie się stomię wydalniczą, czyli chirurgicznie wytworzone połączenie między przewodem pokarmowym (jelitem cienkim albo grubym) lub układem moczowym ze skórą na brzuchu, umożliwiające wydalanie kału lub moczu w przypadkach, gdy z różnych przyczyn (choroby nowotworowe i nienowotworowe, wady wrodzone, urazy) wydalanie drogą naturalną zostało uniemożliwione lub utrudnione. Stomie jelitowe wykonuje się również dla odbarczenia chorej części jelita – wtedy wykonuje się stomię czasową, a po wyleczeniu przywraca się ciągłość przewodu pokarmowego.

Stomia może być pojedyncza (jednolufowa), gdy na powłoki wyprowadzony jest przekrój światła jednego odcinka jelita lub podwójna (dwulufowa, pętlowa), gdy wyprowadzeniu ulega fałd utworzony z pętli jelita, a na zewnątrz widoczne są dwa otwory.^[2]

Stomia taka wykonywana jest w celu odbarczenia przewodu pokarmowego i umożliwienia pasażu treści pokarmowej. Wykonywana jest najczęściej z powodu nieswoistych zapaleń jelit czy nowotworów dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Czasami również wskazaniem do wykonania takiej stomii są urazy brzucha, niedokrwienie jelit, niedrożność, pęknięcie uchyłka jelita lub inne rzadkie choroby np. genetyczne.

Wyróżnia się kolostomię, powstałą przez wyłonienie odcinka jelita grubego oraz ileostomię, utworzoną z odcinka jelita cienkiego. Wokół otworów stomijnych (znajdujących się na brzuchu) naklejane są specjalne zbiorniki (worki stomijne), do których zbiera się kał. Kolejny rodzaj stomii wydalniczej to przetoka żółciowa, czyli połączenie dróg żółciowych ze skórą w celu zewnętrznego odprowadzania żółci.

 Osobny artykuł: Kolostomia.

Kolostomia (przetoka wytworzona na jelicie grubym) jest najczęściej wykonywanym rodzajem stomii. Stanowi ona tylko nieznaczne skrócenie przewodu pokarmowego, na skutek czego wydostaje się przez nią kał o podobnej konsystencji do naturalnego. Nie powoduje to powstawania zaburzeń we wchłanianiu wody, elektrolitów oraz substancji odżywczych, dlatego też kolostomicy nie muszą stosować żadnej specjalnej diety.

Kolostomia wykonywana jest zazwyczaj tymczasowo w celu umożliwienia pasażu i odbarczenia dystalnego odcinka jelita grubego po zabiegu operacyjnym. Niekiedy wykonuje się ją na stałe, np. w operacjach całkowitego usunięcia odbytu z powodu nowotworu złośliwego.

 Osobny artykuł: Ileostomia.

Ileostomia, czyli połączenie światła jelita cienkiego ze skórą brzucha, wykonywana jest stosunkowo rzadziej. Stosuje się ją najczęściej po radykalnych operacjach usunięcia jelita grubego wraz z odbytnicą (proktokolektomia) wykonywanych np. z powodu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, polipowatości rodzinnej. Przyczyną wykonania ileostomii jest też czasami konieczność usunięcia fragmentu jelita cienkiego, spowodowana jego chorobą, np. nowotworem jelita cienkiego.

Stomia taka wykonywana jest w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Jej zadaniem jest umożliwienie odżywiania dojelitowego chorego, któremu z różnych przyczyn nie można podawać pokarmu drogą naturalną. Najczęściej wykonywana jest w przypadku raka przełyku, wpustu żołądka lub u osób, u których na skutek zaburzeń neurologicznych (wylew, guz, udar niedokrwienny, stan po NZK) zanikł odruch połykania.

• Ezofagostomia - przetoka wytworzona na przełyku.
• Gastrostomia - przetoka wytworzona na żołądku. Gastrostomia może zostać wykonana operacyjnie lub metodą endoskopową (PEG - przezskórna endoskopowa gastrostomia).

 Osobny artykuł: Gastrostomia.

• Jejunostomia odżywcza - przetoka wytworzona na początkowej części jelita cienkiego (na jelicie czczym).

Hepatojejunostomia - jest to bezpośrednie zespolenie jelita cienkiego z wrotami wątroby. Wykonywane jest przede wszystkim u noworodków, u których stwierdzono wrodzone zarośnięcie dróg żółciowych.

 Osobny artykuł: Urostomia.

Stomie takie są wykonywane w celu umożliwienia odpływu moczu z dróg moczowych i zwykle muszą być zaopatrzone w specjalny worek urostomijny, przyklejany na brzuchu, do którego spływa mocz. Urostomia może być wykonywana z powodu utrudnienia odpływu moczu z nerki (spowodowanego kamicą nerkową lub moczowodową), nowotworów pęcherza lub dróg rodnych, wad wrodzonych pęcherza i dróg moczowych.

• Ureterostomia - przetoka wytworzona na moczowodach. Stomię moczowodową najczęściej wykonuje się przy wykorzystaniu fragmentu jelita (cienkiego lub grubego), którego jeden koniec łączy się z moczowodami, a drugi z powłokami brzusznymi. Stomia taka może być wykonywana jako stomia stała (ostateczna), podczas gdy pozostałe rodzaje urostomii zawsze są tylko czasowe.
• Pielostomia - przetoka wytworzona na miedniczce nerkowej.
• Nefrostomia - przetoka wytworzona na miąższu nerki.
• Cystostomia (vesicostomia) - przetoka wytworzona na pęcherzu moczowym.

• Operacja Brickera - ponadpęcherzowe odprowadzenie moczu z wykorzystaniem wstawki z jelita cienkiego
• Operacja Wallace II
• Operacja Colon conduit - w tej operacji, w odróżnieniu od Brickera i Wallace II, wykorzystuje się fragment jelita grubego

• Laryngostomia - przetoka wytworzona na krtani.
• Tracheostomia - otwór w tchawicy na przedniej powierzchni szyi. Wykonywana jest jako następstwo laryngektomii całkowitej celem odtworzenia ciągłości dróg oddechowych po całkowitym usunięciu krtani. Tracheostomia polega na wytworzeniu przetoki pomiędzy pozostałym kikutem tchawicy, po odcięciu krtani ze skórą szyi.

Zobacz też:

• tracheotomia
• konikotomia

Stomie wydalnicze (kolostomia, ileostomia, urostomia) muszą być stale zaopatrzone w specjalny sprzęt stomijny, ponieważ wydalanie kału (a w przypadku urostomii moczu) jest całkowicie niekontrolowane. Zaopatrzenie stomii polega na naklejaniu na skórę wokół stomii (na brzuchu) plastikowych woreczków, do których spływa kał lub mocz.

Woreczki te mogą być ileostomijne, czyli otwierane na dole (dzięki temu można opróżniać worek bez konieczności wymiany go na nowy), albo kolostomijne - zamknięte (w tym przypadku wypełnienie woreczka wiąże się z koniecznością odklejenia go i przyklejenia nowego). Worki urostomijne zawsze są otwierane, na dole posiadają kranik do odpuszczania moczu. Urostomicy mogą też używać specjalnych zestawów do nocnej zbiórki moczu.

Wyróżnia się również sprzęt dwuczęściowy (płytka naklejana na skórę + worki, które nakleja się na płytkę i wymienia dowolnie często bez konieczności odrywania płytki od skóry) oraz jednoczęściowy (woreczki naklejane bezpośrednio na skórę).

Sprzęt stomijny jest produkowany przez różne firmy (ConvaTec, Coloplast, B Braun, Dansac) i dostępny w sklepach medycznych. Dostępny jest też różnego rodzaju sprzęt pomocniczy, jak pasty uszczelniające (zwiększające przyczepność woreczków, gdy skóra wokół stomii jest nierówna) czy pasty, gaziki lub pudry gojące (przydatne szczególnie przy ileostomii, gdyż kał wydostający się ze stomii jest wtedy bardzo drażniący wobec skóry).

Wewnętrzny zbiornik jelitowy, nazywany też pouchem lub zespoleniem jelitowym, może być wykonany, gdy konieczne było usunięcie odbytnicy, ale pozostawione są zwieracze odbytu. Po usunięciu (zmienionej chorobowo) części jelita, konstruuje się z jego końcowego fragmentu zbiornik, który ma na celu zastąpienie odbytnicy. Łączy się go następnie z odbytem. Operację tę wykonuje się tylko wtedy, gdy zwieracze odbytu są pozostawione i prawidłowo funkcjonują, dzięki czemu pacjent może kontrolować wypróżnianie.

Powstało wiele organizacji mających na celu pomoc pacjentom ze stomią w przystosowaniu się do życia z przetoką i readaptacji społecznej. Ich głównymi zadaniami są: edukacja pacjentów, ich rodzin i personelu medycznego w zakresie prawidłowej opieki nad pacjentem stomijnym, integrowanie stomików umożliwiające im wymianę doświadczeń i wzajemne wsparcie, walka o zwiększenie (bądź utrzymanie) limitów na sprzęt stomijny, propagowanie problematyki stomii poprzez media.

Na świecie zagadnieniami tymi zajmuje się światowe stowarzyszenie I.O.A. - International Ostomy Association. Należy do niego Polskie Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomią POL-ILKO, powstałe w 1987 roku. Powstają również regionalne stowarzyszenia stomijne, grupy wsparcia i kluby pacjentów ze stomią, między innymi połączone organizacje Stomia - Stomicy.org.

Na uwagę zasługuje też bezpłatny program pomocy pacjentom stomijnym Złota Karta ConvaTec, w ramach którego pacjenci regularnie otrzymują pocztą porady medyczne i pielęgnacyjne, mogą korzystać z telefonicznej linii informacyjnej, porad pielęgniarki stomijnej, psychologa, seksuologa i chirurga, organizowane są również spotkania osób ze stomią i turnusy sanatoryjne.

• Zasady zaopatrzenia w sprzęt stomijny