Czesław Niemen: Różnice pomiędzy wersjami

Czesław Niemen

Czesław Niemen w Opolu, 1975
Imię i nazwisko	Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki
Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1939 Stare Wasiliszki
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 2004 Warszawa
Przyczyna śmierci	nowotwór
Instrumenty	instrumenty klawiszowe, gitara, instrumenty perkusyjne, flet
Typ głosu	tenor
Gatunki	big bit[1], muzyka elektroniczna, rock psychodeliczny, rock progresywny, rock eksperymentalny, art rock, rock awangardowy, progressive electronic, progressive pop, art pop, muzyka filmowa, muzyka teatralna[1], pop, pop rock, rock, blues-rock, contemporary pop / rock[2], jazz fusion, jazz-rock[3], jazz awangardowy, soul, rock and roll
Zawód	kompozytor, muzyk, piosenkarz, poeta, malarz
Aktywność	1962–2003
Wydawnictwo	Pronit, Polskie Nagrania „Muza”, Disc AZ, Compagnia Generale del Disco, CBS Records International, Veriton, Polton, Pomaton, Warner Music Poland
Zespoły
Niebiesko-Czarni, Akwarele, Grupa Niemen, Niemen Aerolit
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Czesław Niemen^ⓘCzesław Niemen, właściwie Czesław Juliusz Niemen-Wydrzycki^[4] (ur. 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach, leżących wówczas w granicach Polski, zm. 17 stycznia 2004 w Warszawie) – polski artysta, muzyk, multiinstrumentalista, piosenkarz i wokalista rockowy^[1], kompozytor, autor tekstów piosenek. Jeden z najwybitniejszych twórców muzyki w Polsce^[1][5][6][7].

Urodził się jako Czesław Juliusz Wydrzycki^[8] 16 lutego 1939 w Starych Wasiliszkach^[9] w ówczesnym województwie nowogródzkim (obecnie Białoruś). Jego rodzicami byli Anna z domu Markiewicz (1897–1986) i Antoni Wydrzycki (1896–1960), wykonujący prace rzemieślnicze, m.in. strojenie fortepianów i naprawę zegarów. Miał siostrę Jadwigę (zm. 2020)^[10][11]. Śpiewał w szkolnym chórze w szkole dziesięciolatce oraz w chórze kościelnym (tam grał też na organach)^[12]. Wraz z chórem szkolnym koncertował w innych szkołach^[13]. W latach 1953–1954^[10] uczęszczał do klasy fortepianu liceum pedagogicznego w Grodnie^[12]. Uczył się także w uczelni muzycznej(inne języki) w Grodnie, jednak po roku nauki został z niej wyrzucony, gdyż opuszczał zajęcia. Grał na występach szkolnych na bajanie (rosyjska odmiana akordeonu)^[10]. W 1958 poślubił Marię Klauzunik^[12].

Został repatriowany do powojennej Polski w 1958 w ramach ostatniej fali masowych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich. Wydrzyccy zdecydowali się ostatecznie na opuszczenie swoich rodzinnych stron, by wkraczający w dorosłość Czesław uniknął powołania do Armii Radzieckiej^[12]. Rodzina rok spędziła w obozie dla ekspatriantów w Drawsku Pomorskim, a następnie zamieszkała w Świebodzinie^[14], Białogardzie i ostatecznie Kołobrzegu, a Czesław znalazł się w Gdańsku, gdzie rozpoczął naukę w średniej szkole muzycznej, w klasie fagotu. Równocześnie występował w studenckich teatrach, kabaretach i klubie Żak w Gdańsku, śpiewając po hiszpańsku i polsku piosenki latynoamerykańskie, akompaniując sobie na gitarze^[12]. Dwie z tych piosenek pojawiły się potem na jego pierwszej płycie^[15]. Jednocześnie zarabiał, pracując dorywczo w porcie lub strojąc fortepiany^[12]. W tym okresie poznał i zaprzyjaźnił się z Helmutem Nadolskim^[12].

W 1960 urodziła im się córka Maria. Mieszkali wówczas w Sopocie^[12]. Z pierwszą żoną rozwiódł się w 1971.

W 1962 poznał Franciszka Walickiego, który zaczął go promować i organizować występy. Pierwszy występ Czesława Niemena zorganizowany został 3 czerwca 1962 roku w więzieniu dla kobiet w Grudziądzu^[16]. W tym samym roku został zauważony na Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie i w nagrodę odbył trasę po kraju z zespołem Czerwono-Czarni. To właśnie Walicki z trudem przekonał Niemena, by zamiast piosenek latynoskich i rosyjskich zaczął grać rocka^[12].

Po odniesieniu pierwszych sukcesów w konkursach wykonawców amatorów zaczął dzięki Walickiemu występować z zespołem Niebiesko-Czarni i komponować^[12]. 10 października 1962 nagrał z nimi małą płytę, tzw. EP, z czterema utworami, w tym śpiewaną przez siebie piosenką „Lekcja twista”. Związał się uczuciowo z solistką zespołu Adą Rusowicz. W 1963 wystąpił na I Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu z własną kompozycją „Wiem, że nie wrócisz”, która przeszła niezauważona.

W grudniu 1963 wystąpił z grupą Niebiesko-Czarni w paryskiej sali Olympia^[17]. W tym okresie, za namową żony Franciszka Walickiego, zaczął posługiwać się pseudonimem artystycznym Niemen^[18], jako nie tylko atrakcyjniejszym marketingowo w Polsce, ale także łatwiejszym do wymówienia dla cudzoziemców^[8][19][19]. W połowie lat 70. oficjalnie zmienił nazwisko na Niemen-Wydrzycki^[8]. Nazwisko Niemen przyjął od rzeki Niemen, płynącej w pobliżu jego miejsca urodzenia^[19]. Stosował on jednak odmianę Niemena, Niemenem, inną niż w przypadku nazwy rzeki, i choć dziennikarz Andrzej Ibis-Wróblewski sugerował, że Wydrzycki powinien odmieniać swój pseudonim tak jak rzekę, artysta się z tym nie zgodził^[8].

Od 18 do 20 stycznia 1964 wraz z grupą Niebiesko-Czarni występował przed koncertami Marleny Dietrich w Sali Kongresowej w Warszawie. W pierwszej części koncertu Dietrich usłyszała utwór Niemena „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, który w listopadzie 1964 nagrała na płytę z własnym tekstem („Mutter, hast du mir vergeben”)^[20].

Z grupą Niebiesko-Czarni występował na koncertach w Polsce, m.in. na festiwalu w Sopocie w 1965, na Węgrzech i we Francji. W listopadzie 1965 wystąpił jako solista na festiwalu w Rennes, gdzie zdobył statuetkę Srebrnego Gronostaja za kompozycję i nagrodę specjalną jury za najbardziej oryginalny debiut^[21]. Z Niebiesko-Czarnymi nagrał kilka małych płyt oraz zrealizował wiele nagrań dla radia. Zakończył współpracę z zespołem w listopadzie 1965, po trasie koncertowej w Jugosławii.

Debiutował jako piosenkarz bigbitowy, śpiewając rock and rollowe i rockowe piosenki w stylu The Beatles oraz ballady. Do największych przebojów pierwszego okresu należą dynamiczny utwór „Czy wiesz?” i sentymentalna ballada „Pod Papugami”. Wkrótce jednak zaczął zmierzać w stronę ambitniejszej muzyki, adresowanej do bardziej wymagającej młodzieży akademickiej. Utwory z okresu współpracy z grupą Niebiesko-Czarni nagrał potem na nowo na płycie Czy mnie jeszcze pamiętasz? z grupą Akwarele.

Jesienią 1966 wraz z muzykami formacji Chochoły utworzył zespół Akwarele. W następnym roku odbył z nimi pierwszą trasę koncertową, rozpoczętą występem 16 stycznia 1967 w Jeleniej Górze. Dokonał nagrań dla radia i na małą płytę, a w kwietniu 1967 zarejestrował materiał na longplay Dziwny jest ten świat. 25 czerwca 1967 wystąpił z tytułową piosenką z płyty Dziwny jest ten świat na 5. KFPP w Opolu, gdzie otrzymał m.in. nagrodę Polskiego Radia. Piosenka „Dziwny jest ten świat” stała się najbardziej znanym z polskich protest songów i hymnem młodzieży końca lat 60.

W 1967 wystąpił m.in. na festiwalu w Sopocie oraz w Kolonii w Niemczech, a w styczniu 1968 śpiewał na targach MIDEM w Cannes. Niemen nagrał album Sukces, który został złotą płytą, stał się też bohaterem krytycznego filmu krótkometrażowego pod tym samym tytułem, w reżyserii Marka Piwowskiego, który pokazano w czerwcu 1968. W październiku 1968 Niemen i Akwarele nagrali jeszcze płytę Czy mnie jeszcze pamiętasz?, a w grudniu Niemen odebrał wspomnianą złotą płytę.

Od lutego 1969 do lipca 1970 z zespołem występował we Włoszech, początkowo jako «I Niemen», a od lipca 1969 w zmienionym składzie jako «Niemen Enigmatic». Nagrał kilka singli, zarejestrował też fragmenty koncertów. Grał głównie w klubach, a w czerwcu 1970 wystąpił na festiwalu Cantagiro. Czesław Niemen blisko związał się z piosenkarką Faridą, z którą w listopadzie 1970 odbył trasę po Polsce. W swej twórczości włączał się w kolejne dominujące w światowej muzyce rockowej prądy, tworząc własne, charakterystyczne odmiany muzyki – od rocka psychodelicznego przez symfoniczny rock progresywny (album Niemen Enigmatic z monumentalnym utworem „Bema pamięci żałobny-rapsod” do tekstu C. K. Norwida) po awangardowy jazz-rock (albumy Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2) oraz muzykę elektroniczną. W październiku 1969, w przerwie włoskich występów, muzycy nagrali płytę z czterema kompozycjami do słów polskich poetów, która ukazała się na początku 1970 jako Niemen Enigmatic. Na przełomie 1969/70 zrealizowano też film ilustrujący utwór „Bema pamięci żałobny rapsod”.

W styczniu 1971 nowy skład zarejestrował materiał na podwójny album Niemen z ambitną muzyką w jazzrockowym duchu, wykorzystując także dwa wiersze Norwida. Występował w kraju oraz m.in. w Czechosłowacji i Finlandii. W tym czasie Czesław Niemen uzyskał mieszkanie w Warszawie przy ul. Niecałej 8, finalizował też sprawę rozwodową. Pod koniec 1971 wziął udział w nagraniu płyty z muzyką Andrzeja Kurylewicza. Wielokrotnie wspomagał różnych artystów w nagraniach i brał udział w zbiorowych przedsięwzięciach muzycznych czy muzyczno-teatralnych. Napisał wiele utworów dla innych wykonawców, m.in. dla Ady Rusowicz. Przez lata powstały dziesiątki wersji jego piosenek. Czesław Niemen, od 1968 grający na organach Hammonda, z wolna rozbudował swoje klawiszowe instrumentarium, dodając najpierw melotron, a potem, jako pierwszy polski muzyk, syntezator Mooga. Nowoczesne i drogie wówczas wyposażenie pozwoliło mu nagrać wspomniany, prawie całkowicie elektroniczny album, stawiający go w jednym rzędzie z takimi awangardowymi muzykami i grupami jak Tangerine Dream, Klaus Schulze czy Vangelis.

Jesienią 1971 zetknął się z awangardowym kontrabasistą Helmutem Nadolskim. Z nim oraz z muzykami Silesian Blues Band stworzył Grupę Niemen, która działała od grudnia 1971 do sierpnia 1973. Występował z nią i nagrywał trębacz Andrzej Przybielski. W styczniu 1972 w Monachium nagrali płytę Strange Is This World, w sierpniu 1972 w kraju dwie płyty częściowo improwizowane Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2, a w sierpniu 1973, również w Monachium, album Ode to Venus. Zespół wystąpił w kilku krajach europejskich i zebrał pozytywne recenzje krytyki muzycznej.

Równocześnie Niemen zaczął nagrywać muzykę filmową, którą tworzył przez prawie 10 lat. Wiosną 1973 zarejestrował też w Monachium utwory na płytę solową Russische Lieder. W styczniu i lutym 1974 z muzykami sesyjnymi nagrał w Nowym Jorku płytę Mourner's Rhapsody. Zagraniczna kariera Niemena nie rozwinęła się jednak.

Grupa Niemen zakończyła swoją działalność koncertem w Białymstoku w sierpniu 1973. W następnym miesiącu powstała grupa Niemen Aerolit, która nagrała m.in. materiał na pośmiertną płytę 41 Potencjometrów Pana Jana, a w końcu roku 1974 płytę zatytułowaną nazwą zespołu. Jego działalność przerwała śmierć perkusisty Piotra Dziemskiego w marcu 1975, którą Niemen głęboko przeżył. Zadedykował mu płytę Katharsis, nagraną solo również w 1975.

W 1975 poślubił Małgorzatę, z którą miał dwie córki Natalię (ur. 1976) i Eleonorę (ur. 1977). Występował solo i w zmieniających się składach, nagrywał muzykę teatralną, korzystając od 1977 ze studia Teatru Narodowego w Warszawie. Na przełomie lat 1976–1977 nagrał podwójną płytę Idée fixe, wydaną na początku 1978. Latem 1976 otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury i Złoty Krzyż Zasługi. Pod koniec roku odbył tournée po ZSRR, gdzie wystąpił też w październiku 1977 i kwietniu 1979. W maju 1977 nagrał program dla telewizyjnego bloku Studio 2, potem występował w USA, a w lutym 1978 koncertował na festiwalu jazzowym w Bombaju. W 1977 dał recital na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze^[22]. Latem 1978 zaproszono go do Hawany na Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów.

W 1978 ukazała się kaseta magnetofonowa ze złotymi przebojami artysty, a rok później płyta długogrająca z podobnym materiałem. W czerwcu 1979 wystąpił na festiwalu w Opolu, a 24 sierpnia 1979 w Sopocie zdobył Grand Prix Festiwalu Interwizji piosenką „Nim przyjdzie wiosna”. Pod koniec roku Polskie Nagrania bez wiedzy Niemena wydały na krajowym rynku kompilacyjną płytę Postscriptum, która została opracowana jedynie w celach promocyjnych na targi MIDEM w Cannes odbywające się w styczniu 1980 (był to jeden z wielu przypadków lekceważenia artystycznej woli muzyka).

W 1981 opracował kompozycje muzyczne do spektaklu teatralnego pt. Tragedia Romantyczna, którego osiem przedstawień w katowickim Spodku widziało 52 tysiące osób, a który był wystawiony przez studentów WRTV i górnośląską Solidarność.

Karierę Niemena zakłóciło wprowadzenie stanu wojennego. W maju 1982 z grupą Kombi wystąpił w Sztokholmie, ukazała się też kaseta z jego muzyką filmową. Później występował sporadycznie, np. w listopadzie 1984 grał w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, a 12 grudnia 1985 grał w klubie Stodoła w Warszawie. 11 i 12 lipca 1986 zaśpiewał na zlocie Old Rock Meeting w Operze Leśnej w Sopocie, a jesienią zagrał na festiwalu Jazz Jamboree w Warszawie. W 1987 wystąpił w Jarocinie, potem grał w Skandynawii, a 29 listopada 1987 dał koncert w Queen Elizabeth Hall w Londynie. W 1988 wznowiono kilka jego płyt, m.in. Dziwny jest ten świat, Czy mnie jeszcze pamiętasz? i Niemen Enigmatic. W 1989 ukazała się pierwsza od wielu lat płyta Niemena z nowym materiałem, przygotowywana przez lata Terra Deflorata, wydana dwa lata później także na CD.

1 marca 1990 Niemen wystąpił na Festiwalu w San Remo, a rok później ponownie na MIDEM. W 1992 wziął udział w spektaklu Księga Krzysztofa Kolumba w Teatrze Muzycznym w Gdyni. W maju 1993 grał w Nowym Jorku, a w 1995 wziął udział wraz z zespołem Dżem i wieloma zaproszonymi muzykami w koncercie upamiętniającym zmarłego Ryszarda Riedla. Występ ten zarejestrowano i wydano na płycie List do R. na 12 głosów^[23].

Zaczął publikować felietony w miesięczniku muzycznym „Tylko Rock”. Gorąco protestował przeciw pirackim edycjom jego nagrań, które wtedy obficie pojawiły się na kasetach magnetofonowych, a potem na kompaktach. Wyraźnie dawał do zrozumienia, że nie zamierza nagrywać nowych płyt do czasu prawnego uregulowania sytuacji na rynku muzycznym. Pomiędzy 1991 a 1996 ukazało się kilka edycji wznowień jego najwcześniejszych albumów. Pierwsza seria, wydawana przez Digiton, zakończyła się na albumie Niemen Aerolit, druga – zatytułowana Niemen retrospekcja – na Marionetkach (kompilacja wydanych niezależnie od siebie LP Niemen Vol. 1 i Niemen Vol. 2). W ramach trzeciej serii, noszącej tytuł Od początku, wydawanej przy współpracy z Polskimi Nagraniami, ukazało się tylko pięć albumów. W 1995 wydana została pierwsza autoryzowana przez Niemena składanka kompaktowa jego wczesnych nagrań, pt. Sen o Warszawie. Dwa lata później wziął gościnny udział w nagraniu cegiełki na rzecz ofiar powodzi, Moja i twoja nadzieja '97.

W 1999 został wybrany na wykonawcę wszech czasów w plebiscycie „Polityki”^[24], w związku z czym dał kilka koncertów w Trójce.

29 września 2001 wystąpił w Warszawie na koncercie pamięci C. K. Norwida, a 17 listopada 2001 wyszła ostatnia jego płyta studyjna spodchmurykapelusza, promowana singlem kompaktowym z trzema wersjami utworu „Jagody szaleju”. Została przychylnie przyjęta przez słuchaczy i krytyków. W 2002 i 2003 ukazały się dwa 6-płytowe, kolekcjonerskie boksy Od początku I i Od początku II obejmujące albumy wydane w Polsce w latach 1967–1980, uzupełnione odautorskim komentarzem i wspomnieniami muzyka. Niemen dość intensywnie zajmował się promocją tych wydawnictw – pomimo osłabienia spowodowanego chorobą, udzielał wywiadów w telewizji i radiu. Zapowiedział wówczas wydanie dwóch kolejnych boksów, których robocze tytuły brzmiały Na pomieszane języki i Niemen – muzyka programowa. Pierwszy z nich miał gromadzić nagrania, których dokonał poza granicami kraju (m.in. włoskie single czy zachodnioniemieckie longplaye), drugi natomiast muzykę skomponowaną na potrzeby teatru i telewizji.

Od wielu lat cierpiał na nowotwór układu chłonnego, który próbował zwalczyć przy pomocy medycyny naturalnej. Zmarł 17 stycznia 2004 w Centrum Onkologii w Warszawie z powodu powikłań związanych z zapaleniem płuc, na które zapadł w szpitalu^[25]. Ciało artysty, zgodnie z jego ostatnią wolą, zostało skremowane.

30 stycznia 2004, po ceremonii żałobnej w kościele św. Karola Boromeusza, urna z prochami została złożona w katakumbach na cmentarzu Powązkowskim^[26] (rząd 99-3)^[27]. Niemena żegnało ok. 3 tysięcy osób^[26]. W momencie rozpoczęcia pogrzebu, o godzinie 13.00, z inicjatywy Marka Niedźwieckiego, stacje radiowe w Polsce wyemitowały „Dziwny jest ten świat”, jako hołd zmarłemu artyście.

Był uczuciowo związany z włoską piosenkarką Faridą, którą poznał na festiwalu Cantagiro we Włoszech. Artystka po latach zwierzyła się, że Niemen był miłością jej życia^[28][29]. Dwukrotnie żonaty: z Marią Klauzunik^[30] i Małgorzatą Krzewińską. Swojej drugiej żonie poświęcił takie utwory, jak „Baby M.”, „Z listu do M.”, „Moje zapatrzenie”, „Postscriptum”. Z pierwszego małżeństwa ma córkę Marię Gutowską, a z drugiego córki Natalię Niemen-Otrembę i Eleonorę Atalay^[31].

Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowanie rysunkiem i malarstwem – w dorosłym życiu projektował okładki swoich płyt, a od lat 90. zainteresował się grafiką komputerową.

W drugiej połowie lat 70. przeszedł na wegetarianizm^[32].

1. Wacław Panek, Niemen. Kształty mitu, Wrocław – Brzeg: Socjalistyczny Związek Studentów Polskich, 1974, OCLC 837888371 . Brak numerów stron w książce
2. Roman Radoszewski, Czesław Niemen: Kiedy się dziwić przestanę. Monografia artystyczna, Iskry, 2004, ISBN 83-207-1770-1 . Brak numerów stron w książce
3. Marek Gaszyński, Czas jak rzeka, Prószyński i S-ka, 2004, ISBN 83-7337-849-9 . Brak numerów stron w książce
4. Dariusz Michalski, Niemen o sobie, Warszawa: Twój Styl, 2005, ISBN 83-7163-568-0 . Brak numerów stron w książce
5. Tadeusz Skliński, Niemen: dyskografia, fakty, twórczość, Nemunas, 2006, ISBN 83-9230-920-0 . Brak numerów stron w książce
6. Dariusz Michalski, Czesław Niemen: Czy go jeszcze pamiętasz?, Warszawa: MG, 2009, ISBN 978-83-61297-76-5 . Brak numerów stron w książce
7. Jan Edward Czachor, Czesław Niemen w Świebodzinie, Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena w Świebodzinie, 2010 . Brak numerów stron w książce
8. Artur Krajewski, Być Jak Czesław Niemen. Fotograficzny pomnik budowany migawką aparatu Artura Krajewskiego, ASP w Warszawie i Fundacja Kultury i Sztuki artHOLDING, 2019, ISBN 978-83-66098-65-7.

• „Sukces”^[33] – film dokumentalny z 1968 roku w reżyserii Marka Piwowskiego, 13 min.
• „Niemen”^[34] – film dokumentalny z 1976 roku w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego, 26 min.
• „Czas jak rzeka...”^[35] – film dokumentalny z 2005 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 10 min
• „Czesław Niemen”^[36] – film dokumentalny z 2007 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 58 min
• „Coś co kocham najwięcej”^[37] – film dokumentalny z 2008 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 21 min
• „Coś co kochał najwięcej...”^[38] – film dokumentalny z 2012 roku w reżyserii Eugeniusza Szpakowskiego, 22 min
• „Sen o Warszawie” – film dokumentalny z 2014 roku w reżyserii Krzysztofa Magowskiego, 1 godz. 44 min.

26 maja 2006 r. nadano imię Czesława Niemena Zespołowi Szkół Muzycznych we Włocławku, 31 maja 2008 Publicznemu Gimnazjum nr 2 w Strzelcach Opolskich, gdzie odsłonięto także pomnik piosenkarza^[39], 2 czerwca 2009 Gimnazjum nr 25 w Warszawie^[40], a 19 listopada 2009 Gimnazjum nr 3 w Świebodzinie^[40]. W tym też mieście 20 czerwca 2009 roku, z udziałem rodziny artysty, odsłonięto Ławeczkę Czesława Niemena^[41]. 12 maja 2016 r. nadano Gimnazjum nr 1 w Lubinie imię Czesława Niemena, jego żona Małgorzata Niemen odsłoniła pamiątkową tablicę w hołdzie patronowi. Szkoła zyskała również sztandar z wizerunkiem artysty. W Poznaniu znajduje się studium piosenkarskie im. Czesława Niemena.

17 czerwca 2009 Narodowy Bank Polski wyemitował monetę powszechnego obiegu o nominale 2 zł ze stopu Nordic Gold pamięci Niemena, a 19 czerwca dwie srebrne monety kolekcjonerskie o nominale 10 zł, wybite stemplem lustrzanym: okrągłą i kwadratową (klipa). Umieszczono na nich wizerunki Czesława Niemena i jego płyt. Projektantem obu monet oraz rewersu monety powszechnego obiegu jest Robert Kotowicz^[42][43].

Piosenka Niemena Sen o Warszawie od 12 marca 2004 r. jest wykonywana przed każdym spotkaniem Legii Warszawa na Stadionie Wojska Polskiego w Warszawie jako hymn kibiców.

W roku 2004 (20 sierpnia) oraz 2009 (23 sierpnia) na festiwalu w Sopocie jeden dzień poświęcono twórczości Niemena^[44][45], a od jesieni 2005 r. w Słupsku odbywa się Festiwal Młodych Talentów Niemen Non Stop pod patronatem Miejskiego Centrum Kultury w Słupsku, prezydenta Słupska i marszałka województwa pomorskiego, na którym młodzi artyści śpiewają utwory Niemena oceniane przez profesjonalne jury. Od 2009 r. festiwal ten obejmuje patronatem medialnym TVP Kultura. W 2015 roku w NEY Gallery & Prints w Warszawie odbyła się zbiorowa wystawa fotograficzna poświęcona w całości Czesławowi Niemenowi^[46]. Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena corocznie organizuje zjazd niemenologów w Łagowie^[14]. W 2019 roku (21 sierpnia) amerykański zespół Metallica wykonał na Stadionie Narodowym w Warszawie utwór Niemena „Sen o Warszawie”.

20 lutego 2011 roku we wsi Stare Wasiliszki na Białorusi, w domu, w którym urodził się Czesław Niemen, otwarto muzeum jego imienia. W domu znajduje się część oryginalnego wyposażenia, w większości podarowanego przez mieszkańców Wasiliszek, którzy otrzymali je od rodziny artysty w czasie ich wyprowadzki do Polski^[13].

• Białogard (2010; ul. Grunwaldzka 22)
• Warszawa (2019; ul. Płytowa 14)
• Poznań (2020; ul. Grobla 14, zamalowany w grudniu 2021 po interwencji spadkobierców^[47])
• Warszawa (2021; ul. Żytnia 46)
• Lubin (2022; ul.Szpakowa 2)

• Białogard (ulica) 54°00′51,84″N 16°00′28,24″E/54,014400 16,007844
• Bielsko-Biała (rondo): 49°48′46,59″N 19°00′42,63″E/49,812942 19,011842
• Bochnia: 49°58′32,22″N 20°26′17,19″E/49,975617 20,438108
• Częstochowa (promenada): 50°50′03″N 19°07′40″E/50,834167 19,127778
• Gdańsk (skwer): 54°21′07,43″N 18°38′37,52″E/54,352064 18,643756
• Kraków (ulica): 50°02′43″N 19°49′32″E/50,045278 19,825556
• Łódź (ulica): 51°48′03,5″N 19°20′53,7″E/51,800972 19,348250
• Poznań (ulica): 52°23′45,52″N 16°57′32,54″E/52,395978 16,959039
• Rzeszów (ulica): 50°02′19″N 21°58′07″E/50,038611 21,968611
• Serock (ulica): 52°29′51,46″N 21°03′49,76″E/52,497628 21,063822
• Słupsk (ulica): 54°28′31,5″N 16°58′38,7″E/54,475417 16,977417
• Sopot (rondo): 54°26′31,00″N 18°33′24,30″E/54,441944 18,556750
• Stalowa Wola (ulica): 50°35′40″N 22°02′02″E/50,594444 22,033889
• Warszawa (plac)^[48]: 52°15′31,7″N 20°58′09,1″E/52,258806 20,969194
• Wrocław (skwer)^[49]: 51°05′58,573″N 17°01′58,860″E/51,099604 17,033017

• Złoty artKciuk 2019 przyznawany na Interdyscyplinarnym Festiwalu Sztuk Miasto Gwiazd. Odebrany w rocznicę 80. urodzin artysty przez Małgorzatę Niemen^[50].

• 1964 – Locomotion
• 1964 – Les Noir et Bleu – Les Idoles de Pologne
• 1964 – Czas jak rzeka
• 1964 – Hippy, Hippy Shake
• 1964 – Jeszcze sen
• 1966 – A Varsovie
• 1966 – Sen o Warszawie
• 1967 – Dziwny jest ten świat
• 1978 – Sen srebrny Salomei
• 1997 – Cegiełka na rzecz ofiar powodzi – Moja i twoja nadzieja (gościnnie)

• 1962 – Adieu Tristesse / El soldado de levita
• 1963 – Na swojską nutę
• 1963 – W rytmie Madisona
• 1968 – Obok nas / Baw się w ciuciubabkę
• 1969 – Io senza lei / Arcobaleno
• 1969 – Una luce mai accesa / 24 ore spese bene con amore
• 1970 – Oggi forse no / Domani
• 1972 – Romanca Cherubina / Mazurek
• 1972 – Strange is This World / We’ve Got The Sun
• 1973 – Jolotschki, Sosjonotschki / Tschornyje Browi, Karije Otschi
• 1975 – Mleczna droga / Dorożką na Księżyc
• 1977 – Kołysanka / Polonez / Mazur
• 1979 – Nim przyjdzie wiosna / Pokój
• 1982 – Witaj przygodo zielona / Przeprowadzka
• 1986 – High Horse / Pod Papugami
• 2001 – spodchmurykapelusza
• 2002 – Jagody szaleju

• 1964 – Domek bez adresu
• 1970 – Nie wiem czy to warto
• 1971 – Bema pamięci żałobny rapsod (bez chóralno – instrumentalnego wstępu)
• 1974 – Jodełki, sosenki
• 1975 – Włóczęga
• 1979 – Nim przyjdzie wiosna

• 2007 – ProForma – Niemen a cappella
• 2009 – Artur Dutkiewicz – Niemen Improwizacje
• 2009 – Janusz Radek – Dziwny ten świat – opowieść Niemenem
• 2010 – Grażyna Łobaszewska – Dziwny jest...
• 2012 – Soundrise – Niemen nieznany
• 2012 – Stanisław Soyka – W hołdzie mistrzowi
• 2017 – Natalia Niemen – Niemen mniej znany^[71]
• 2018 – Krzysztof Zalewski – Zalewski śpiewa Niemena^[72]

 Zobacz też kategorię: Twórczość Czesława Niemena.

• Pęczak Mirosław, Niemen, którego nie ma, „Polityka”, 2014, nr 3, s. 3.
• UCHWAŁA NR XXXVIII/1047/21 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 20 maja 2021 r. w sprawie nadania nazwy skwerowi na terenie Wrocławia [online], Baza Aktów Własnych; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2021 r. poz.2594. [Data ogłoszenia: 28 maja 2021 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW 2021.223, 20 maja 2021 [dostęp 2024-02-16]  (pol.).{{Cytuj}} Linki zewnętrzne: "opublikowany".

• Nieoficjalne forum poświęcone artyście
• Dyskografia
• Niemen w bazie Archiwum Polskiego Rocka
• Teksty piosenek Czesława Niemena. poema.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-13)].
• Czesław Niemen na Progarchives
• Strona Muzeum Niemena w Starych Wasiliszkach. niemen-muzey.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-23)].
• Czesław Niemen na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• „Nadal dziwny jest ten świat” – z Czesławem Niemenem rozmawia Stanisław Błaszczyna (wywiad przeprowadzony w 1991 r. w Chicago)
• Czesław Niemen w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej