Aborcja: Różnice pomiędzy wersjami

Aborcja (łac. abortio – poronienie) – usunięcie ciąży^[1]. Termin medyczny i potoczny, który stosuje się w przypadku zamierzonego, przedwczesnego zakończenia ciąży w wyniku interwencji zewnętrznej, np. działań lekarskich^[2][3], w j. łacińskim abortus provocatus^[4]. W efekcie dochodzi do obumarcia zarodka lub płodu^[5] (łac. nasciturus).

Wybór metody zależy m.in. od stopnia zaawansowania ciąży i obejmuje metodę farmakologiczną lub chirurgiczną (najczęściej próżniowe odessanie zawartości jamy macicy)^[6]. Obie metody są efektywne, lecz posiadają wady i zalety – wybór należy do kobiety^[7]. Wykonywanie aborcji jest regulowane prawnie. Aborcja legalna, czyli wykonana w zgodzie z obowiązującymi w danym państwie ustawami i przez dyplomowanego lekarza nazywana jest po łacinie abortus provocatus lege artis. Aborcja nielegalna, czyli wykonana przez osobę nieuprawnioną lub niezgodnie z regulacjami prawnymi nosi nazwę abortus provocatus criminalis^[8]. Ustawodawstwo w tym zakresie różni się od siebie w różnych krajach.

W Szwajcarii, Hiszpanii i Północnej Irlandii ustawodawstwo dopuszcza wykonanie aborcji jedynie, gdy ciąża zagraża zdrowiu matki i nie jest dozwolone z powodów osobistych ani ekonomicznych^[9], jak np. w Belgii czy Holandii. Także stopień zaawansowania ciąży limituje możliwość legalnej aborcji i waha się od 10 tygodni (we Francji) do 24 tygodni ( w Wielkiej Brytanii)^[9]. Inne regulacje prawne mają na celu ułatwienie kobiecie podjęcia przemyślanej decyzji, np. w Belgii kobieta musi zostać najpierw poinformowana o negatywnych skutkach aborcji oraz innych możliwościach i otrzymuje 6 dni na podjęcie ostatecznej decyzji, w Holandii ten czas wynosi 5 dni^[9].

Ustawodawstwo w sprawie aborcji jest z reguły łagodniejsze w krajach protestanckich niż katolickich^[9]. Opinie na temat aborcji są podzielone, według badania opinii publicznej najbardziej tolerancyjni są Szwedzi, najmniej Irlandczycy i Hiszpanie^[9]. Tym niemniej dane statystyczne wskazują, że coraz więcej osób opowiada się za możliwością wykonania legalnej aborcji^[9].

Zobacz hasło Aborcja w Wikisłowniku

Synonimy aborcji^[10][11]: sztuczne poronienie, przerwanie ciąży, usunięcie ciąży, spędzenie płodu, zabieg^[3], łyżeczkowanie^[3], czyszczenie^[3], potocznie (wulgarnie) skrobanka^[3], a także zabicie dziecka w okresie życia prenatalnego^[12].

W języku polskim nie używa się słowa aborcja w znaczeniu poronienia samoistnego^[3]. Zwraca się uwagę na właściwy dobór słów w rozmowach lekarz-pacjentka i lekarz-rodzice w przypadku, gdy mamy do czynienia z kobietą, która poroniła samoistnie^[3]. Nawet neutralne słowa medyczne (łyżeczkowanie, czyszczenie jamy macicy, zabieg) mogą zranić kobietę, która przeżywa tragedię śmierci dziecka obumarłego w jej łonie^[3]. Także termin medyczny wyskrobiny używany przez lekarzy dla określenia materiału pobranego podczas łyżeczkowania jamy macicy jest bolesny i nie do zaakceptowania dla kobiety roniącej^[3]. Termin medyczny łyżeczkowania jamy macicy o neutralnym charakterze to abrazja^[3].

W języku łacińskim brakuje rozróżnienia na poronienie i aborcję – występuje tylko słowo abortus^[3]. W związku z tym w oficjalnych dokumentach także w przypadku poronienia może zostać wypisane słowo abortus^[3].

Określanie dwóch różnych zagadnień medycznych (poronienia i aborcji) tym samym terminem (aborcja, abortus), mieszanie obu terminów (określanie aborcji jako sztuczne poronienie) oraz używanie tych samych określeń dla czynności medycznych w obu przypadkach (zabieg, łyżeczkowanie, czyszczenie jamy macicy) prowadzi do (celowego) rozmycia pojęć^[3], mylenia poronienia z aborcją^[3] i błędnego nazywania aborcji poronieniem^[3] lub przechylenia w odwrotnym kierunku i podawania błędnego przekazu, iż poronienie jest aborcją^[3].

Aborcja to nie jest to samo co poronienie^[3]. Samoistne, przedwczesne zakończenie ciąży nazywane jest poronieniem (jeśli ma miejsce do 22 tygodnia ciąży) lub porodem przedwczesnym (jeśli ma miejsce po 22 tygodniu ciąży)^[13]. Płód, który nie ukończył 22 tygodnia życia nie jest w stanie przeżyć poza organizmem matki bez względu na podjęcie zaawansowanych czynności medycznych^[3]. W przypadku niezupełnego poronienia samoistnego dokonuje się usunięcia obumarłego płodu lub resztek tkankowych, aby uniknąć powikłań zdrowotnych zagrażających życiu kobiety^[3]. W przyrodzie występuje tylko poronienie^[3]. Około 60% wszystkich poczęć kończy się samoistnie jeszcze przed zakończeniem pierwszego trymestru ciąży, z czego spora liczba jeszcze przed wystąpieniem opóźnionej miesiączki, co określa się terminem ciąża subkliniczna albo aborcja menstruacyjna^[13].

W dużej ilości przypadków kobiety, które decydują się na wykonanie aborcji podają kilka współistniejących powodów, które skłoniły je do podjęcia tej decyzji^[15]. Przerywanie ciąży dokonywane jest z następujących przyczyn^[15]:

• wskazania medyczne – zagrożenie zdrowia matki lub stwierdzenie ciężkich wad wrodzonych u płodu podczas badań prenatalnych
• poczęcie w wyniku zgwałcenia lub stosunku kazirodczego
• powody osobiste (kobieta czuje się za młoda lub za stara na dziecko, studiuje, nie ma w danej chwili ochoty na zostanie matką, uważa swoją rodzinę za kompletną, kobieta jest samotna i nie ma partnera)
• ekonomiczne – trudna sytuacja materialna i finansowa, kobieta prowadząca samotnie gospodarstwo domowe
• problemy rodzinne, małżeńskie lub w relacji między partnerami

Przyczyny osobiste (około 53% w 2005) i te związane z problemami rodzinnymi i małżeńskimi (25,09% w 2005) należą do najczęstszych w Belgii^[15]. Z powodów ekonomicznych wykonano w 2005 roku 14,36% aborcji^[15]. Powody medyczne związane z zagrożeniem zdrowia matki lub wadami u dziecka stanowiły mniej niż 4%^[16], zaś aborcji ze względu na poczęcie w wyniku gwałtu lub stosunku kazirodczego dokonano w 0,24% przypadków (dane z 2005 dla Belgii)^[15].

Przed wykonaniem aborcji (w krajach, w których aborcję wykonuje się także na życzenie kobiety) kobieta odbywa najpierw rozmowę z lekarzem na temat możliwych powikłań poaborcyjnych, dostępnych metod zapobiegania ciąży, które pozwolą jej uniknąć w przyszłości podobnej sytuacji oraz zostaje poinformowana o innych możliwościach, np. urodzeniu i oddaniu dziecka do adopcji^[5]. Podczas rozmowy lekarz musi także upewnić się, czy kobieta nie została zmuszona do usunięcia ciąży przez osoby trzecie^[5]. Następnie kobieta otrzymuje zagwarantowane ustawowo kilka dni do namysłu^[5]. Dopiero po upływie tego czasu może zostać wykonana aborcja, a kobieta tuż przed zabiegiem potwierdza pisemne, że wyraziła zgodę^[5]. Młode kobiety < 16 lat muszą otrzymać pisemną zgodę rodziców^[5], przy czym istnieją organizacje, które udzielają pomocy i pośredniczą w rozmowach z rodzicami^[5]. Ustawowy termin do przemyślenia decyzji o aborcji nie jest wymagany, gdy miesiączka opóźniła się do 16 dni^[1].

Bez względu na wybraną metodę aborcji każda kobieta zostaje poddana badaniom ginekologicznym w klinice aborcyjnej^[1] oraz zostaje wykonane badanie ultrasonograficzne w celu stwierdzenia dokładnego czasu trwania ciąży^[1] i wykluczenia ciąży pozamacicznej. Zostaje także określona grupa krwi i czynnik Rh, jeżeli nie są znane, a w przypadku ciąży > 17 tygodni także Hb^[1]. W przypadku negatywnego czynnika Rh kobieta otrzymuje natychmiast po zabiegu iniekcję z przeciwciałami^[1].

Wybór metody aborcji zależy m.in. od stopnia zaawansowania ciąży.

Metody aborcji^[17]

• aborcja farmakologiczna (chemiczna) – przerwanie wczesnej ciąży (przed upływem 9. tygodnia) poprzez podanie środków farmakologicznych (RU-486, Mifegine, Mifeprex, metotreksat)
• aborcja chirurgiczna
  • rozszerzenie szyjki macicy i aspiracja (odessanie pod ciśnieniem – możliwa w 7.-12. tygodniu ciąży) lub wyłyżeczkowanie płodu (generalnie między 10., a 22. tygodniem ciąży)^{[potrzebny przypis]},
  • aborcja w drugim trymestrze (12.-22. tydzień ciąży) polegająca na wywołaniu akcji skurczowej
  • tzw. wczesne cięcie cesarskie^{[potrzebny przypis]}

Tzw. pigułka aborcyjna pojawiła się w 2000 roku na rynku farmaceutycznym pod nazwą Mifégyne^[7]. Aborcja farmakologiczna jest możliwa na najwcześniejszym etapie (do dziewiątego tygodnia ciąży). Polega na podaniu środków farmakologicznych wymuszających poronienie. Pierwsza dawka zawiera środek farmakologiczny, który niszczy lub deformuje zarodek (mifepriston lub metotreksat), a druga dawka zawiera środek farmakologiczny z grupy prostaglandyn (mizoprostol lub gemeprost), który wywołuje skurcze macicy i prowadzi do wydalenia zarodka oraz wyściółki macicy. Najczęściej stosowana jest kombinacja mifepristonu i prostaglandyny. Mifepriston jest antyhormonem (antagonistą) w stosunku do progestagenu, wiąże się z receptorem progestagenowym w większym stopniu niż progestagen, prowadzi do nekrozy decidua i oderwania się zapłodnionego jaja, hamuje dalszy rozwój trofoblastu, oddziałując na unaczynienie endometrium uszkadza zarodek, rozszerza i zwiotcza szyjkę macicy oraz wywołuje skurcze macicy^[17][18]. W 36 do 48 godzin po zażyciu mifepristonu podaje się prostaglandynę, która wywołuje skurcze macicy i przyśpiesza usunięcie zarodka^[17].

W 95,3% przypadków dochodzi do całkowitej aborcji bez konieczności interwencji chirurgicznej^[17]. U 2,8% kobiet sztuczne poronienie występuje zaraz po podaniu mifepristonu, a przed prostaglandyną^[17]. W 2,8% przypadków aborcja jest niecałkowita, a w 1,2% ciąża dalej się rozwija – w tych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna^[17]. U 0,7% kobiet po aborcji farmakologicznej występują bardzo silne krwawienia^[17]. W metaanalizie przeprowadzonej na danych z amerykańskiej FDA stwierdzono silne krwotoki w 39% przypadkach, zaś infekcje w 11%^[19]. Działanie mifepristonu zwiększa ryzyko śmiertelnego zakażenia bakterią Clostridium sordellii^[20]. Według danych fińskich aborcja farmakologiczna niesie za sobą czterokrotnie większe ryzyko powikłań niż chirurgiczna^[21].

Mizoprostol lub metotreksat mogą być użyte pojedynczo, ale mają niższą skuteczność i na poronienie trzeba czekać do 2 tygodni. W wypadku użycia metotreksatu dochodzi do poważnej deformacji płodu.

Na dalszych etapach stosuje się rozmaite połączenia metody podciśnieniowego opróżniania macicy z mechanicznym zniszczeniem zarodka/płodu i usunięciem jego resztek.

W ostatnim trymestrze używana jest zazwyczaj metoda wywołania przedwczesnego porodu lub niszczącego płód odpowiednika metody cesarskiego cięcia. Płód jest najczęściej uśmiercany wewnątrz macicy, przed rozpoczęciem właściwej operacji.

Do późnych aborcji stosowane jest również wstrzykiwanie zasadowego roztworu soli do worka owodniowego powodujące uśmiercenie płodu. W wyniku aborcji metodą wstrzyknięcia roztworu soli stosunkowo często dochodzi do urodzenia żywego, zdolnego do przeżycia płodu – w Wielkiej Brytanii zdarza się około pięćdziesięciu takich przypadków rocznie, przy czym ze względu na późny wiek dopuszczalnego uśmiercenia (24 tydzień) wiele dzieci jest zdolnych do samodzielnego życia, lecz w praktyce są pozostawiane bez opieki i umierają^[22].

Wszystkie powyższe metody aborcji wykonuje się bez znieczulenia płodu. Uważa się, że płód ze względu na niekompletny rozwój układu nerwowego odczuwa ból dopiero w III trymestrze ciąży^[23].

 Osobny artykuł: Odczuwanie bólu przez płód.

Istnieje hipoteza mówiąca, że u kobiet które poddały się zabiegowi aborcji częściej występuje rak piersi. Wg amerykańskiego National Cancer Institute i American Cancer Society taka zbieżność nie występuje^[24][25].

Przerwanie pierwszej ciąży w życiu kobiety prowadzi do częstszych poronień samoistnych (38% przypadków) oraz porodów przedwczesnych (4% przypadków)^[26], może też prowadzić do bezpłodności. Aborcja jest czwartą pod względem częstości występowania przyczyną śmierci kobiet w ciąży w krajach słabiej rozwiniętych^[27].

Aborcja farmakologiczna przy pomocy mifepristonu zwiększa ryzyko śmiertelnego zakażenia bakterią Clostridium sordellii^[20].

Aborcja może mieć negatywne skutki psychologiczne i psychiatryczne dla kobiety, która jej się poddała (nazwane w 1981 przez psychologa Vincenta Rue post-abortion syndrome – "zespołem poaborcyjnym") a także jej rodziny^[28]. Psychiatrzy nie są zgodni czy gorsze następstwa mogą mieć ewentualne negatywne skutki psychiczne wynikające z niechcianej lub nieuświadomionej ciąży, czy też skutki ewentualnego "zespołu poaborcyjnego".

Według badań prowadzonych w Finlandii na podstawie analizy przypadków samobójstwa związanych z ciążą z lat 1987-94 stwierdzono, że odsetek samobójstw kobiet po zabiegu aborcji był dwukrotnie wyższy (34,7%) od odsetka samobójstw po samoczynnym poronieniu (18,1%) i sześciokrotnie wyższy od samobójstw po udanym porodzie (5,4%)^[29].

Z kolei badania nad śmiertelnością kobiet związaną z ciążą prowadzone w 2004 roku wykazały, że zgony związane z poronieniem lub aborcją były znacznie częstsze niż związane z udanym porodem^[30]. Analiza porównawcza przypadków z Finlandii i Kalifornii wykazała, że liczba zgonów związanych z ciążą jest 2-4 razy wyższa u kobiet po zabiegu aborcji niż u kobiet, które donosiły ciążę^[31]. Wyniki te nagłośniono, ponieważ w słynnej sprawie sądowej Roe v. Wade, która doprowdziła do szerokiej legalizacji aborcji w USA jednym z głównych argumentów było to, że aborcja we wczesnej fazie ciąży stwarza znacznie mniejsze ryzyko dla zdrowia i życia kobiety niż jej donoszenie^[32].

Teza o negatywnych skutkach aborcji dla zdrowia psychicznego i fizycznego jest krytykowana przez część środowiska medycznego i psychologicznego. W metaanalizie z 2008 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne przedstawiło wniosek, że wśród dorosłych kobiet, które zaszły w nieplanowaną ciążę względne ryzyko problemów psychicznych nie jest większe jeśli zdecydują się na wczesną aborcję niż jeśli donoszą ciążę, zaś pozytywna korelacja pomiędzy wielokrotnymi aborcjami a problemami psychicznymi wynika zdaniem APA z gorszej pozycji społecznej^[33].

W 1994 brytyjski Royal College of Psychiatrics opublikował raport, z którego wynikał wniosek że zagrożenie dla zdrowia psychicznego w wyniku aborcji w pierwszym trymestrze jest znacznie mniejsze niż to wynikające z kontynuacji ciąży w przypadku, gdy w ewidentny sposób może powodować ona u kobiety zaburzenia psychiczne^[34]. Stanowisko to zostało w 2008 zrewidowane i kolegium przyznało, że według obecnego stanu wiedzy wyniki badań są w tym względzie niespójne – część z nich wskazuje na istnienie negatywnych skutków psychicznych aborcji, część wskazuje że brak jest dowodów na takie skutki. W związku z tym kolegium wyraziło opinię, że lekarze, do których zgłaszają się kobiety proszące o aborcję, powinni każdorazowo przeprowadzać wywiad w celu racjonalnej oceny, czy większe ryzyko zaburzeń psychicznych wystąpi w wyniku kontynuowania ciąży czy też w wyniku jej przerwania. Zaleciło także rzetelne informowanie pacjentek o wszystkich możliwych zagrożeniach m.in. w ulotkach edukacyjnych oraz dalsze badania w tym zakresie^[35].

Debatę na ten temat sprowokowała niemiecka pisarka pierwotnie związana z ruchami lewicowymi, Karin Struck, która w 1992 roku opublikowała książkę, opisującą negatywne skutki psychiczne po aborcji, której dokonała w 1975 roku^[36].

W Wielkiej Brytanii dyskusja na temat negatywnych skutków psychicznych aborcji powróciła w 2007 po samobójstwie malarki Emmy Beck^[37] oraz publikacji książki feministki Rebeki Walker^[38][39]. W przypadku Beck kwestionowano również kompetencje lekarzy, którzy dokonali aborcji, pomimo że Beck – jak napisała w liście pożegnalnym – była pełna wątpliwości w tej kwestii.

Problematyka dopuszczalności i wykonywania aborcji jest wysoce kontrowersyjna w oczach części społeczeństwa i jest przedmiotem różnych ocen moralnych.

W przekonaniu takich religii jak chrześcijaństwo, buddyzm, hinduizm, islam i judaizm płód jest istotą ludzką, aborcja zaś jest niedopuszczalna. Opinię tę podzielają również ruchy pro-life (wyznające stanowisko przeciwne dopuszczalności przerywania ciąży i optujące za jego całkowitym zakazem), niektórzy etycy świeccy, środowiska konserwatywne i część centrum politycznego i ideologicznego (inne stanowisko dopuszcza aborcję jedynie pod pewnymi określonymi warunkami, jak ciąża w wyniku zgwałcenia, trudne warunki życiowe lub materialne kobiety, uszkodzenia lub wady genetyczne płodu).

Środowiska popierające swobodę decydowania o wykonaniu lub nie zabiegu aborcji (ruchy pro-choice) nie zgadzają się z tym stanowiskiem i sprzeciwiają się wprowadzaniu zakazu dokonywania aborcji. Jego argumentem jest prawo kobiety do swobodnego wyboru odnośnie swojego stanu ciąży^[40].

Takie stanowisko jest podzielane przez współczesny ruch feministyczny – większość czołowych organizacji feministycznych opowiada się za całkowitą dopuszczalnością przerywania ciąży^[41][42].

Wyraźny zakaz dokonywania aborcji znajdował się w Przysiędze Hipokratesa:

Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam nigdy niewieście środka poronnego.

W tekście Deklaracji genewskiej fragment ten został zastąpiony następującym zdaniem:

zachowam najwyższy szacunek dla życia ludzkiego.

W tekście Przyrzeczenia Lekarskiego, które jest dziś składane przez lekarzy w Polsce, odpowiedni fragment brzmi:

przyrzekam: (...) służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu;

W Polsce problematyka warunków dopuszczalności aborcji jest od lat 90. XX wieku przedmiotem debaty publicznej. Istotny wpływ na społeczne postrzeganie aborcji ma stanowisko Kościoła katolickiego^[40]. Problematyka aborcji wywołuje silne emocje, których wyrazem jest między innymi język debat, odnoszący się do "zabijania nienarodzonych" z jednej strony, a do "prawie kobiet do decydowania o swoim ciele" z drugiej. Kwestia aborcji podnoszona jednak bywa często w doraźnych celach politycznych.

W USA, gdzie szczególnie silne są ruchy antyaborcyjne (a także w Kanadzie i Australii), miały miejsce zamachy bombowe oraz zabójstwa lekarzy dokonujących aborcje, dokonywane przez radykalnych przeciwników aborcji^[43] (m.in. organizację Army of God^[44]). Przeciw przemocy opowiedziały się wszystkie organizacje pro-life^[45].

Aborcja bywa także krytykowana z pozycji ateistycznych i humanistycznych przez osoby wychodzące z założenia, że prawo do życia nie wynika jedynie z przekonań religijnych. Opinie takie prezentowali Pier Paolo Pasolini, Oriana Fallaci czy Giuliano Ferrara, znani z ateistycznych (lub agnostycznych) poglądów^[46].

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Zgodnie z uchwaloną w 1989 r. przez ONZ Konwencją o prawach dziecka dziecko oznacza każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat (art. 1) oraz każde dziecko ma niezbywalne prawo do życia (art. 6).

W krajach, w których aborcja legalna jest na życzenie, dopuszczalna jest wyłącznie we wczesnym okresie ciąży. Po pierwszym trymestrze poza szczególnymi wyjątkami traktowana jest na ogół jako przestępstwo.

Aborcja w pierwszym trymestrze ciąży jest co do zasady legalna na życzenie lub bez większych ograniczeń bądź nie egzekwuje się przepisów karnych w: Rosji (w latach 1920–1936, a potem od 1955 roku) i przyłączonych do niej republikach radzieckich, takich jak: Białoruś (1920–1936, 1955), Kazachstan (1920–1936, 1955), Turkmenistan (1921–1936, 1955), Ukraina (1922–1936, 1955), Gruzja (1922–1936, 1955), Armenia (1922–1936, 1955), Azerbejdżan (1922–1936, 1955), Kirgistan (1924–1936, 1955), Uzbekistan (1925–1936, 1955) i Tadżykistan (1925–1936, 1955), a także w Islandii (od 1935, zob. aborcja w Islandii), Japonii (1948, zob. aborcja w Japonii), we wchodzących w skład byłej Jugosławii: Serbii (od 1952), Kosowie (1952), Czarnogórze (1952), Macedonii (1952), Bośni i Hercegowinie (1952), Chorwacji (1952) i Słowenii (1952) (zob. aborcja w Słowenii), we wchodzących w skład byłego Związku Radzieckiego: Litwie (od 1955), Łotwie (1955), Estonii (1955) i Mołdawii (1955) oraz na Węgrzech (1956), w Bułgarii (1956), Rumunii (1957–1966, 1990), Korei Północnej (1961), Kubie (1965), Wielkiej Brytanii (1967), Finlandii (1970, zob. aborcja w Finlandii), Singapurze (1970), Indiach (1971), Zambii (1972), Fidżi (1972), Niemczech (1972/1976, zob. aborcja w Niemczech), Danii (1973), Grenlandii (1973), Stanach Zjednoczonych (1973), Portoryko (1973), Korei Południowej (1973), Tunezji (1973), Cyprze (1974), Szwecji (1974, zob. aborcja w Szwecji), Francji (1975), Austrii (1975), Nowej Zelandii (1977), Włoszech (1978), Luksemburgu (1978, zob. aborcja w Luksemburgu), Norwegii (1979, zob. aborcja w Norwegii), Chinach (1979), Belize (1980), Bangladeszu (1981), Holandii (1981), Turcji (1983), Barbadosie (1983), Tajwanie (1985), Grecji (1986), Słowacji (1986), Czechach (1986, zob. aborcja w Czechach), Kanadzie (1988), Republice Zielonego Przylądka (1988), Wietnamie (1988), Mongolii (1989), Belgii (1990), Albanii (1995), Gujanie (1995), Republice Południowej Afryki (1996), Kambodży (1997), Nepalu (2002), Szwajcarii (2002), Portugalii (2007, zob. aborcja w Portugalii), stolicy Meksyku (2007), a także w Urugwaju, Bahrajnie, Gwinei Bissau, Saint Vincent i Grenadynach i w niektórych stanach Australii (1971, 1998, 2002).

Do krajów o zaostrzonych warunkach dopuszczalności przerywania ciąży lub jej całkowitym zakazie w Europie należą Malta, San Marino, Watykan, Monako, Andora, Liechtenstein, Irlandia i Polska oraz większość państw latynoamerykańskich (np. Chile (zob. aborcja w Chile), Salwador i Nikaragua), położonych w Afryce (np. Czad, Somalia i Angola), na Bliskim Wschodzie (np. Egipt, Syria i Iran) i w Azji Południowo-Wschodniej (np. Birma, Indonezja i Filipiny, zob. aborcja na Filipinach).

Restrykcyjne przepisy aborcyjne mają też niektóre terytoria autonomiczne bądź zależne, np. Wyspy Owcze (zob. Aborcja na Wyspach Owczych), Irlandia Północna, Gibraltar. W hiszpańskiej wspólnocie autonomicznej Nawarra nie można wcale przeprowadzić legalnej aborcji z uwagi na fakt, że żaden szpital nie posiada licencji władz samorządowych na wykonywanie tego typu zabiegów. Podobna sytuacja występuje w hiszpańskich enklawach na terenie Afryki Północnej Ceucie i Melillii.

Zakaz aborcji lub ochrona płodu są zapisane w konstytucjach Gwatemali (zob. aborcja w Gwatemali), Salwadoru, Irlandii oraz kilku stanów Meksyku. Konstytucja Słowacji zawiera zapis przewidujący ochronę płodu w fazie prenatalnej, nie jest on jednak realizowany w praktyce (zob. aborcja na Słowacji). W Hiszpanii ustawa regulująca tę kwestię ma status ustawy organicznej – aby ją zmienić potrzeba specjalnej procedury. W kilku innych państwach (Niemcy, Hiszpania, Węgry, Polska) ustawy legalizujące aborcję zostały uznane za niekonstytucyjne w oparciu o ogólne normy prawne.

W krajach, w których aborcja jest nielegalna lub mocno ograniczona, zdarza się, że kobiety jeżdżą na zabieg za granicę, np. z Irlandii do Wielkiej Brytanii^[49], z Polski do Niemiec, Szwecji i Wielkiej Brytanii, z Ameryki Łacińskiej i Karaibów do Stanów Zjednoczonych czy jeszcze do niedawna z Portugalii do Hiszpanii i Francji.

W Stanach Zjednoczonych aborcja jest legalna w nieograniczonym zakresie na mocy wyroku Sądu Najwyższego, który w sprawie Roe v. Wade w 1973 uznał, że próby ograniczenia kobiecie dostępu do aborcji są sprzeczne z Konstytucją USA, a płód nie jest osobą w rozumieniu XIV poprawki do Konstytucji.

Polskie ustawodawstwo dopuszcza przerwanie ciąży w następujących przypadkach^[6]:

• ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety (bez ograniczeń czasowych)
• badania prenatalne wykazały ciężkie i nieodwracalne upośledzenia płodu lub istnienie nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (możliwe do chwili, gdy płód nie jest jeszcze zdolny do życia poza organizmem matki)
• ciąża powstałą w wyniku przestępstwa (tylko do 12 tygodnia)

Szablon:Źródła

W 2003 na świecie dokonano prawie 42 mln zabiegów aborcji^[50][51]. W UE rocznie przeprowadza się około 1,2 mln zabiegów usunięcia ciąży^[52].

USA Zgodnie z danymi CDC^[53] w rekordowym pod tym względem roku 1990 przeprowadzono w Stanach 1 429 247 legalnych aborcji, w połowie lat 90 XX wieku ta ilość zaczęła znacznie spadać kształtując się obecnie na poziomie ok. 850 tys..

Wielka Brytania Podobna sytuacja miała miejsce w trakcie kampanii na rzecz legalizacji aborcji w Wielkiej Brytanii. Brytyjskie organizacje proaborcyjne w latach 1960-1965 podawały, że na terenie Wielkiej Brytanii i Walii dokonuje się rocznie 250 tysięcy nielegalnych zabiegów przerywania ciąży. Tymczasem Rada Królewskiego Towarzystwa Ginekologicznego i Położniczego wydała w 1966 roku następujące oświadczenie: Szablon:CytatD

Po legalizacji aborcji w Wielkiej Brytanii w 1968 r. legalnych aborcji było 23,6 tys., w 1969 54,8 tys. Od momentu legalizacji aborcji w tym kraju do chwili obecnej, nigdy liczba aborcji nie osiągnęła 250 tys. Równocześnie w 2008 roku ponad 20 tys. kobiet poniżej 25 roku życia miało za sobą dwa lub więcej zabiegi aborcji. Około 3,8 tys. kobiet miało za sobą cztery lub więcej zabiegów aborcji^[54].

Albania Aborcja została tam zalegalizowana w 1995 roku.

Chile Obecnie chilijskie prawo zabrania aborcji bez względu na okoliczności, jednak w latach 1967–1989 była ona legalna gdy ciąża stanowiła zagrożenie dla życia matki.

Japonia Japonia należała do pierwszych państw które zalegalizowały aborcję – miało to miejsce w 1948 roku.

Hiszpania Aborcja tam jest legalna od 1986 r. w trzech przypadkach. W przypadku zgwałcenia dopuszcza się ją do 12 tygodnia ciąży, gdy chodzi o nieodwracalne zniekształcenie płodu – do 24 tygodnia. Nie ogranicza się jej także, gdy istnieje poważne zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety, także psychicznego. Ten ostatni warunek jest bardzo szeroko interpretowany. Z badań wynika, że ponad 95% aborcji dokonuje się właśnie ze względu na to zagrożenie^[55].

Niemcy W Niemczech (RFN) aborcję zalegalizowano w 1976 r. Przed legalizacją zwolennicy aborcji podawali liczbę nielegalnych zabiegów, szacowaną nawet na 3 miliony rocznie. Po legalizacji liczba aborcji wynosiła 54 309 w 1977, oraz 73 548 w r. 1978.

Włochy Aborcja została zalegalizowana we Włoszech w 1978. W 2008 dokonano tam oficjalnie 121 406 aborcji.^[56]

Austria Aborcja została tam zalegalizowana w 1975 roku wraz z uchwaleniem nowego kodeksu karnego. Pomimo przepisów dopuszczających aborcję, jej wykonanie jest znacząco utrudnione ze względu na obiekcje moralne środowisk medycznych. W roku 2000 dokonano tam 2380 legalnych aborcji.

Islandia Aborcję w Islandii zalegalizowano w 1975 roku ze względów medycznych, eugenicznych, społecznych oraz gdy ciąża jest wynikiem gwałtu. W roku 2005 wykonano na wyspie 867 legalnych aborcji.

Kanada W roku 1984 dokonano 62 291 aborcji.

Łotwa Łotewskie ustawodawstwo należy do najłatwiej przyzwalających na aborcję w świecie: aborcja jest tam dopuszczalna na życzenie w pierwszych trzech miesiącach ciąży oraz do 28 tygodnia z racji medycznych i społecznych (np. gdy podczas ciąży dojdzie do rozwodu, ojciec dziecka umrze, jedno z rodziców znajdzie się w zakładzie karnym).

Chiny Szacuje się obecnie, że w Chinach na skutek zarówno dobrowolnej jak i przymusowej aborcji, rocznie dokonuje się 13 mln zabiegów aborcyjnych^[57][58]. Aborcja jest powszechnie wykorzystywana jako środek do ograniczenia urodzeń mniej pożądanych dzieci płci żeńskiej, w rezultacie w 2010 roku występuje ok. 20% przewaga urodzeń dzieci płci męskiej^[59].

Finlandia Aborcja jest tam dopuszczalna od 1970 roku ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia matki, gdy ciąża jest wynikiem gwałtu, gdy płód jest ciężko upośledzony oraz ze względu na szereg względów społecznych, takich jak np. posiadanie już czwórki dzieci.

Wyspy Owcze Na terenie archipelagu obowiązuje duńskie prawo aborcyjne z 1956 roku. Zezwala ono na aborcję jedynie gdy ciąża zagraża życiu matki, powstała w wyniku gwałtu lub gdy płód jest poważnie upośledzony. U kobiety zamężnej aborcja może być wykonana jedynie za zgodą jej męża.

Polska Dokładna liczba wykonywanych w Polsce aborcji nigdy nie była znana. Nawet w okresie PRL polskie przepisy były bardziej restrykcyjne niż w innych państwach demokracji ludowej, a co za tym idzie liczba legalnych aborcji była mniejsza niż np. w Czechosłowacji czy ZSRR.

Nie są znane choćby szacunkowe rozmiary podziemia aborcyjnego w dwudziestoleciu międzywojennym ani statystyki legalnych aborcji z lat 1932-1939. Wiadomo jedynie, iż w 1955 roku – ostatnim, w którym obowiązywały przepisy z 1932 roku – miało miejsce w Polsce 1400 legalnych aborcji.

W okresie obowiązywania ustawy z 1956 roku najwięcej aborcji wykonano w roku 1962 – 272 000. W roku 1997 – kiedy obowiązywała uznana później za niekonstytucyjną poprawka do ustawy zezwalająca na usunięcie ciąży z przyczyn społecznych – wykonano w Polsce 3173 legalne aborcje.

Statystyki nielegalnych aborcji dokonywanych obecnie w Polsce są trudne do oszacowania.

• Aborcja w Czechach
• Aborcja w Danii
• Aborcja w Estonii
• Aborcja na Filipinach
• Aborcja w Gwatemali
• Aborcja w Luksemburgu
• Aborcja na Malcie
• Aborcja w Norwegii
• Aborcja w Polsce
• Aborcja w Portugalii
• Aborcja w Salwadorze
• Aborcja w Szwecji
• Aborcja na Węgrzech

Większość wyznań chrześcijańskich potępia aborcję, która jest traktowana jako morderstwo, a jedynym dopuszczalnym warunkiem jej dokonania jest ciąża, która jednoznacznie prowadzi do śmierci matki (np. ciąża pozamaciczna). Najbardziej zróżnicowane postawy wobec aborcji mają Kościoły protestanckie (np. Kościół Episkopalny w USA popiera prawo kobiet do aborcji).

Wielu teologów wczesnochrześcijańskich (m.in. w Didache z I w., Atenagoras w II w.) potępiło aborcję na równi z dzieciobójstwem. Była to wyraźna różnica z prawem rzymskim, które pozwalało zarówno na aborcję jak i zabijanie np. słabych i zdeformowanych noworodków. W III w. teolodzy chrześcijańscy nazwali aborcję zbrodnią. W IV w. Grzegorz z Nyssy wskazał, iż embrion jest żywą istotą, a Jan Chryzostom potępił zmuszanie prostytutek do aborcji.

Biblia (w tym Nowy Testament) w żadnym miejscu nie potępia wyraźnie aborcji i nawet o niej nie wspomina. Niekiedy werset z Księgi Wyjścia (21:22-23) jest przez teologów chrześcijańskich interpretowany jako stwierdzenie, że embrion i płód są istotami ludzkimi ^{[potrzebny przypis]}. Teolodzy judaistyczni nie zgadzają się z tą interpretacją; wg nich stwierdzenie to dotyczy wyłącznie "uformowanego" płodu ^{[potrzebny przypis]}. Teologia chrześcijańska na ogół powołuje się na biblijny zakaz "rozlewania krwi niewinnych" jako podstawę zakazu aborcji. Wskazuje również na przykład Jezusa Chrystusa, który był Bogiem i człowiekiem od chwili poczęcia, a także na przykład Maryi, która mimo bardzo trudnych okoliczności i warunków materialnych, zdecydowała się na urodzenie dziecka. Tym niemniej nie wszyscy teolodzy chrześcijańscy uznają zakaz aborcji za nakaz biblijny.

Stanowisko Kościoła katolickiego w kwestii aborcji nie było jednolite na przestrzeni wieków. Najstarszy pozabiblijny dokument chrześcijański Didache nazywa powodujących poronienie mordercami. Teolodzy katoliccy (od Didache do Evangelium Vitae) utrzymują, że Biblia zakazuje aborcji.

Chociaż zawsze uznawano aborcję za grzech ciężki, to jednak znaczenie tego grzechu interpretowano odmiennie w różnych epokach historycznych, w zależności od stopnia dostępnej wiedzy na temat rozwoju embrionu lub płodu. Według nauczania św. Augustyna dusza wnika do ciała 40 dni po zapłodnieniu. Potwierdził to Sobór Nicejski II w 787 roku stwierdzając, że u mężczyzn dzieje się to 40 dni po zapłodnieniu, a u kobiet po 80 dniach. Tym samym Kościół katolicki rozróżniał ciężar grzechu aborcji przed i po tym terminie. Stopniowanie pokut w zależności od stopnia rozwoju płodu przewidywał penitencjał staroirlandzki. Penitencjał przypisywany św. Bedzie Czcigodemu na kobietę powodującej poronienie przed 40 dniem nakładał roczną pokutę, a po 40 dniu miała pokutować jako zabójczyni. Św. Tomasz z Akwinu twierdził, że aborcja nie jest grzechem zabójstwa dopóki płód nie został obdarzony duszą.

Znane są źródła hagiograficzne z epoki średniowiecza, w których cudów przypominających aborcję dokonywali święci^[60][61].

Papież Grzegorz XIV wyznaczył karę ekskomuniki tylko dla dokonujących aborcji "ruszającego się dziecka" (tzn. tylko w tej fazie ciąży, gdy można wyczuć ruchy płodu).

W 1869 roku papież Pius IX w Konstytucji Apostolicae Sedis zabronił aborcji w każdym okresie ciąży, w tym także w okresie preembrionalnym^[62].

Współcześnie w Kościele katolickim, dokonanie lub pomaganie w aborcji ma następstwo automatycznej^[63][64] ekskomuniki, którą może zdjąć zwykle jedynie biskup, bądź wyznaczony przez niego ksiądz, chociaż w niektórych diecezjach prawo zdjęcia ekskomuniki posiadają wszyscy księża mogący spowiadać. Za odpowiednik aborcji Kościół uznaje także niszczenie embrionów ludzkich poza organizmem matki, np. w laboratoriach.

Sobór Watykański II w 1965 określił, w konstytucji Gaudium et spes, aborcję wraz z dzieciobójstwem jako "okropne przestępstwo" (łac. nefanda crimina)^[65]. Zakazane są także następujące praktyki antykoncepcyjne i badawcze, które mogą powodować zniszczenie zapłodnionej komórki jajowej (niezagnieżdżonego zarodka): wkładka domaciczna, pigułka antykoncepcyjna (w tym antykoncepcja "po stosunku płciowym"), badania lub terapia oparte na komórkach embrionalnych, zapłodnienie in vitro.

Papieź Jan Paweł II wielokrotnie i jednoznacznie określał aborcję jako zabójstwo, potepiając ją. Podsumowaniem jego nauczania w tym zakresie jest encyklika Evangelium vitae (łac. Ewangelia życia), opublikowana 25 marca 1995, okreslająca - w osobnym rozdziale - aborcję jako "odrażającą zbrodnię"^[66].

Również papież Benedykt XVI bezwarunkowo potępił aborcję^[67]. Obecnie Kościół katolicki podkreśla, iż "pierwszym prawem osoby ludzkiej jest jej życie" od momentu poczęcia. Nawet w sytuacji, gdy życie matki jest zagrożone, nie można uznać jej życia za ważniejsze od życia "nienarodzonego dziecka". Jednak wyraźnie rozróżnia "aborcję bezpośrednią" jako cel sam w sobie (która jest potępiana bezwzględnie) od "aborcji pośredniej", czyli poronienia spowodowanego przez zabiegi medyczne, niezbędne dla ratowania życia matki (np. usunięcie części jajowodu z zagnieżdżonym w nim zarodkiem, w ciąży pozamacicznej). Kościół nie potępia terapii matki, mogącej doprowadzić do śmierci dziecka (tzw. "aborcja pośrednia")^[68].

Prawosławie nie potępia jednoznacznie antykoncepcji hormonalnej, jednak podziela pogląd, że życie ludzkie zaczyna się od chwili poczęcia i w związku z tym potępia aborcję (w tym także aborcję wywołaną stosowaniem lekarstw i innych substancji chemicznych) jako zabójstwo. Ten pogląd odzwierciedla święto Poczęcia Przenajświętszej Maryi Panny.

Protestantyzm reprezentuje bardzo różne postawy wobec aborcji. Ogólnie nie potępia antykoncepcji (z wyjątkiem antykoncepcji hormonalnej "po stosunku płciowym" i innych metod, związanych z niszczeniem zapłodnionej komórki).

Nie istnieje żadna ogólna wykładnia tego problemu, każda grupa wyznawców ustala własny pogląd na zasadzie większościowej. W USA przeważa opinia, iż aborcja jest formą dzieciobójstwa, nawet w przypadkach kazirodztwa i zgwałcenia. Jednak wielu amerykańskich protestantów dopuszcza aborcję w takich przypadkach, a także jeśli życie matki jest zagrożone. W większości amerykańskich Kościołów protestanckich istnieją grupy zwolenników i przeciwników legalnej aborcji. Wyjątkiem jest Południowa Konwencja Baptystów – zadeklarowany przeciwnik aborcji.

Amerykański Kościół Episkopalny (anglikański) popiera legalną aborcję i prawo kobiet do decydowania o dokonaniu aborcji. Świadczy również pomoc i udziela sakramentów kobietom, które miały wykonaną aborcję. Potępiane są wszelkie działania rządu, ograniczające prawo do aborcji^[69] Kościół dopuszcza stosowanie antykoncepcji hormonalnej, ale sprzeciwia się aborcji selektywnej ze względu na płeć dziecka.

Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP w oświadczeniu z 1991 roku zdecydowanie opowiedział się za ochroną życia od momentu poczęcia oraz sprzeciwił się stosowaniu środków wczesnoporonnych^[70]. Z drugiej strony Kościoły luterańskie w Niemczech i państwach skandynawskich nie wyraziły oficjalnego sprzeciwu, kiedy w krajach tych rządy zdecydowały się przed wieloma laty zalegalizować aborcję. Również i dzisiaj znaczna część duchownych luterańskich w Niemczech i w Skandynawii, jak również w Estonii, Łotwie i w Kanadzie nie potępia jednoznacznie aborcji i nie traktuje jej w kategoriach grzechu. Aborcji przeciwne są Kościoły ewangelikalne zrzeszone w Aliansie Ewangelicznym w RP.

Mormoni zdecydowanie potępiają aborcję, jednak dopuszczają okoliczności, które usprawiedliwiają ją (jednak nie automatycznie, lecz po starannym rozważeniu): ciąża jako wynik kazirodztwa lub gwałtu, poważne zagrożenie dla życia matki^[71].

Chociaż islam^[72] podkreśla ważność życia danego przez Boga (Koran 12:85), to nie potępia aborcji tak jednoznacznie, jak większość wyznań chrześcijańskich. Wynika to z przekonania, iż życie (ar. ruh) nie zaczyna się od momentu zapłodnienia. Prawo islamskie (Szariat), m.in. na podstawie hadisów i opisu rozwoju embriologicznego zawartego w Koranie stwierdza, iż początkowo zarodek istnieje jako zapłodnione jajo, następnie jako "skrzep krwi"; większość interpretacji przyjmuje, że Bóg obdarza embrion duszą dopiero po upływie 120 dni od zapłodnienia. Aborcja jest więc zakazana dopiero od 4 miesiąca ciąży. Do tego czasu islam zezwala na dokonanie aborcji w takich przypadkach, jak: zgwałcenie, kazirodztwo, prawdopodobieństwo ojcostwa osoby upośledzonej umysłowo, różnego rodzaju wady i uszkodzenia embrionu (np. zarażenie różyczką). Szariat zawsze zezwala na aborcję, jeśli zagrożone jest życie kobiety. Zakazana jest aborcja z powodów takich, jak trudne warunki materialne lub wybieranie płci dziecka.

Ortodoksyjni interpretatorzy Koranu (szkoła hanaficka: Turcja, Bliski Wschód, Azja Środkowa), dopuszczają aborcję z inicjatywy kobiety, bez zgody męża i także z tzw. "słusznych powodów" np. ciąża w czasie karmienia piersią dziecka. Ten pogląd podziela większość szyitów. Tylko ismailici całkowicie zakazują aborcji. Szkoły: Hanbali i Szafi (Afryka, Arabia, płd.-wsch. Azja pozwalają na aborcję do 40 dnia ciąży pod warunkiem, że mąż wyrazi zgodę.

Obecnie Algieria, Egipt, Iran i Pakistan w swoim prawodawstwie dopuszczają aborcję tylko, jeśli życie kobiety jest zagrożone (co nie oznacza, że aborcje nie są tam w praktyce wykonywane także z innych powodów). Ustawodawstwo najłatwiej dopuszczające aborcję ma Tunezja, która dozwala na aborcję przez uprawnionego lekarza z każdego powodu u kobiet zamężnych i niezamężnych; zgoda męża nie jest konieczna.

Religijne prawo żydowskie^[73] halacha traktuje aborcję bardziej rygorystycznie niż islam, ale nie zakazuje jej całkowicie jak większość wyznań chrześcijańskich; ogólnie przyjmuje, że aborcja jest dozwolona tylko, jeśli ciąża stanowi zagrożenie dla życia kobiety (w tym przypadku embrion traktowany jest jako potencjalny "morderca" swojej matki, przed którym ona ma prawo bronić się).

Istnieje jednak wiele interpretacji tego prawa: od przyzwolenia na aborcję w większości przypadków do całkowitego zakazu aborcji. Talmud nie traktuje aborcji jako morderstwa, ponieważ na sprawcę aborcji nakłada tylko karę grzywny. Większość rabinów dopuszcza aborcję, jeśli ciąża stanowi zagrożenie dla zdrowia psychicznego kobiety (np. niebezpieczeństwo samobójstwa). Jako zagrożenie dla zdrowia psychicznego traktuje się ciążę, będącą wynikiem zgwałcenia lub kazirodztwa. Z reguły negowana jest dopuszczalność aborcji ze względu na wady i choroby wrodzone embrionu. Wyjątkiem jest rabin Eliezar Yehuda Waldenberg, który twierdzi, że można usunąć ciążę, jeśli embrion ma wady lub chorobę, które po urodzeniu mogą mu przysporzyć znacznych cierpień.

Ogólną zasadą w judaizmie jest traktowanie każdej prośby o aborcję jako indywidualnego przypadku, który trzeba oddzielnie rozważyć i który musi być poważnie umotywowany.

Hinduizm uważa aborcję za zbrodnię (jeden z 6 rodzajów morderstwa) i za jeden z najcięższych grzechów. Aborcja stanowi przeszkodę na drodze do połączenia się duszy (atmana) z Brahmanem. Hinduizm głosi, że zarodek ludzki jest świadomą istotą, godną ochrony, ponieważ dusza inkarnuje się w chwili poczęcia. Opisane jest jak bóg Kryszna skazał Aśwattamę na nieśmiertelność (czyli na wieczną niemożliwość wyzwolenia się z cyklu życia i cierpienia) za usiłowanie zabicia embriona^[74][75][76].

Buddyzm sprzeciwia się odbieraniu "świadomego życia". Już podstawowe nauki o Dwunastu Ogniwach Współzależnego Powstawania jasno opisują reinkarnację świadomości w łonie matki. Najbardziej obszerne nauki można znaleźć w Buddyzmie tybetańskim, gdzie jest mowa o stanie pośrednim Bardo i narodzinach następującym po tym stanie. Tybetańscy lamowie zawsze nauczają zgodnie z naukami o prawie czynów karmicznych, aby nie stosować aborcji. Większość ortodoksyjnych buddystów theravada zalicza się do zdecydowanych przeciwników aborcji.

Aborcja od dość dawna obecna jest w kulturze światowej. W dwudziestoleciu międzywojennym, w Polsce temat poruszali m.in. Zofia Nałkowska w Granicy oraz Tadeusz Boy-Żeleński w Piekle kobiet.

Głośnym echem odbiły się współczesne produkcje filmowe, takie jak dokument Niemy krzyk przedstawiający zabieg aborcji, a także fabularne: brytyjski Vera Drake czy rumuński 4 miesiące, 3 tygodnie i 2 dni.

Niemiecka pisarka Karin Struck opisała w książce Widzę moje dziecko we śnie swoją traumę, związaną z przeprowadzoną aborcją.

Granicy dopuszczalnego wieku aborcji i eutanazji jest poświęcone opowiadanie "Przed-ludzie" (The Pre-Persons) Philipa K. Dicka.

Zobacz kolekcję cytatów dotyczącą aborcji w Wikicytatach

• antykoncepcja
• bezprawne przerwanie ciąży

Szablon:Bibliografia start

• Aborcja w ujęciu prawa, medycyny i psychologii : materiały z konferencji naukowej Akademia Podlaska, 10-11 grudnia 2004 / red. Dorota Franków. Siedlce. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2005.
• Bernard Hałaczek, Krystyna Ostrowska, François Höpflinger: Dlaczego aborcja. Warszawa. Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, 1994.
• Chełstowski Jerzy: Aborcja w świadomości Polaków okresu przemian ustrojowych w ujęciu filozoficznym oraz w wymiarze biomedycznym i społecznym. Siedlce. Akademia Podlaska, 2000.
• Dzierżanowska-Peszko Joanna: Aborcja : przyczyny i konsekwencje. Opole. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2005.
• Jacqueline Heinen, Anna Matuchniak-Krasuska: Aborcja w Polsce. Warszawa : PTR, 1995.
• Jan Paweł II: O życiu : aborcja, eutanazja, wojna. wybór, oprac. i przedm. Andrzej Sujka. Kraków. Wydawnictwo M, 2005.
• Kis János: Aborcja : Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
• Kostro Ludwik: Eros, seks i aborcja w ocenie katolicyzmu krytycznego. Gdańsk. Wydawnictwo Scientia, 2006
• Kreeft Peter: Aborcja? – trzy punkty widzenia. Peter Kreeft. Warszawa. Wydawnictwo Fronda ; 2007.
• Michels Nancy: Aborcja – przywrócić życiu sens. Katowice : Wydawnictwo Credo, 2005.
• Ostrowicka Beata: Aborcja w świetle filozoficznych koncepcji życia. Kraków 1992
• Polityka i aborcja : pod red. Mirosława Chałubińskiego: Warszawa : Agencja Scholar, 1994.
• Schooyans Michel: Aborcja a polityka. Lublin. Instytut Jana Pawła II KUL (Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), 1991.
• Tribe Laurence H.: Aborcja : konfrontacja postaw.; przekład Małgorzata Studzińska. Poznań. Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1994.
• Willke Barbara, Willke Jack: Aborcja : pytania i odpowiedzi. Gdańsk. Wydawnictwo Stella-Maris. 1990

Szablon:Bibliografia stop

• Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. z 1993 r. nr 17, poz. 78)
  • Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1996 r. nr 139, poz. 646)
    • Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96
    • Obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 1997 r. o utracie mocy obowiązującej art. 1 pkt 2, art. 1 pkt 5, art. 2 pkt 2, art. 3 pkt 1 i art. 3 pkt 4 ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw. (Dz.U. z 1997 r. nr 157, poz. 1040)
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (uchylona) (Dz.U. z 1956 r. nr 12, poz. 61)
• Rada Ministrów: Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania w roku 2006 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o skutkach jej stosowania. 06-11-2007. [dostęp 26 listopada 2007]. (pol.).{{Cytuj stronę}} Nieznane pola: "link autor".zły zapis daty dostępu

Szablon:Ppraw Szablon:Hmed

Szablon:Link GA