Marka niemiecka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Wycofane Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
Usunięcie odwołania do pliku 10_DM_Serie4_Vorderseite.jpg, ponieważ użytkownik Rosenzweig skasował go z Commons |
||
(Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 8 użytkowników) | |||
Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Waluta infobox |
{{Waluta infobox |
||
|nazwa = Marka niemiecka |
|nazwa = Marka niemiecka |
||
|nazwa oryginalna = |
|nazwa oryginalna = |
||
|grafika = |
|grafika = |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = |
||
Linia 8: | Linia 8: | ||
|kod ISO = DEM |
|kod ISO = DEM |
||
|symbol = DM – marka<br />Pf – fenig |
|symbol = DM – marka<br />Pf – fenig |
||
|państwo = |
|państwo = DEU |
||
|lata w obiegu = |
|lata w obiegu = 1871–2002 |
||
|bank centralny = [[Deutsche Bundesbank]] |
|bank centralny = [[Niemiecki Bank Federalny|Deutsche Bundesbank]] |
||
|mennica = |
|mennica = |
||
|poziom inflacji = |
|poziom inflacji = |
||
Linia 21: | Linia 21: | ||
[[Plik:Deutsche Mark(Gold-2001).jpg|thumb|upright|Złota moneta jednomarkowa 2001]] |
[[Plik:Deutsche Mark(Gold-2001).jpg|thumb|upright|Złota moneta jednomarkowa 2001]] |
||
{{Commonscat|Deutsche Mark|Marka niemiecka}} |
{{Commonscat|Deutsche Mark|Marka niemiecka}} |
||
'''Marka niemiecka''' ({{niem.|Deutsche Mark}}) – [[Waluta|jednostka monetarna]] w [[Niemcy|Niemczech]] od [[Reforma monetarna w Niemczech w 1871 roku|1871]] roku. 1 marka dzieliła się na 100 [[fenig]]ów. Zastąpiona przez [[euro]] 1 stycznia 2002 (po kursie 1,95583 marki za 1 euro)<ref>Przelicznik stosowano już od 1999, dla transakcji w obrocie bezgotówkowym pomiędzy krajami [[Unia gospodarcza i walutowa|UGW]]. |
'''Marka niemiecka''' ({{niem.|Deutsche Mark}}) – [[Waluta|jednostka monetarna]] w [[Niemcy|Niemczech]] od [[Reforma monetarna w Niemczech w 1871 roku|1871]] roku. 1 marka dzieliła się na 100 [[fenig]]ów. Zastąpiona przez [[euro]] 1 stycznia 2002 (po kursie 1,95583 marki za 1 euro)<ref>Przelicznik stosowano już od 1999, dla transakcji w obrocie bezgotówkowym pomiędzy krajami [[Unia gospodarcza i walutowa|UGW]]. |
||
*{{Cytuj |autor = Piotr Albiński, Marek Chrzanowski |tytuł = Dochodzenie do euro: studium przypadków gospodarki niemieckiej i austriackiej |czasopismo = Bank i Kredyt |data = 2008 |data dostępu = 2021-07-08 |issn = 0137-5520 |numer = 8 |s = 19 |url = https://bankikredyt.nbp.pl/home.aspx?f=/content/2008/2008_08_pl.html |język = pl |odn=tak}}</ref>. |
* {{Cytuj |autor = Piotr Albiński, Marek Chrzanowski |tytuł = Dochodzenie do euro: studium przypadków gospodarki niemieckiej i austriackiej |czasopismo = Bank i Kredyt |data = 2008 |data dostępu = 2021-07-08 |issn = 0137-5520 |numer = 8 |s = 19 |url = https://bankikredyt.nbp.pl/home.aspx?f=/content/2008/2008_08_pl.html |język = pl |odn = tak}}</ref>. |
||
Do [[Zjednoczenie Niemiec (1866–1871)|zjednoczenia Niemiec]] (w 1871 r.), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były różne waluty, najczęściej oparte na systemie talarowym. Pierwsza marka, tzw. złota marka ({{ |
Do [[Zjednoczenie Niemiec (1866–1871)|zjednoczenia Niemiec]] (w 1871 r.), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były różne waluty, najczęściej oparte na systemie talarowym. Pierwsza marka, tzw. złota marka ({{link-interwiki|Goldmark|Q=Q560355}}), została wprowadzona [[Reforma monetarna w Niemczech w 1871 roku|reformą z roku 1871]] w związku ze zjednoczeniem państwa niemieckiego. Stopniowo wprowadzono jednolite dla całej Rzeszy monety: |
||
* 1 fenig (miedź |
* 1 fenig (miedź 1873–1916; aluminium 1916–1918) |
||
* 2 fenigi (miedź |
* 2 fenigi (miedź 1873–1877 i 1904–1916) |
||
* 5 fenigów (miedzionikiel |
* 5 fenigów (miedzionikiel 1874–1915; stal 1915–1922) |
||
* 10 fenigów (miedzionikiel |
* 10 fenigów (miedzionikiel 1873–1916; stal 1916–1922; cynk 1917–1922) |
||
* 20 fenigów (srebro |
* 20 fenigów (srebro 1873–1877; miedzionikiel 1887–1892) |
||
* 25 fenigów (miedzionikiel |
* 25 fenigów (miedzionikiel 1909–1912) |
||
* 50 fenigów (srebro |
* 50 fenigów (srebro 1875–1919 – od 1905 nominał jako „1/2 Mark”) |
||
* 1 marka (srebro |
* 1 marka (srebro 1873–1916) |
||
W poszczególnych regionach emitowano monety wyższych nominałów przedstawiające lokalnych władców (lub herby w przypadku wolnych miast). Były to srebrne 2, 3, 5 marki, oraz złote 5, 10 i 20 marek. Dawne monety o |
W poszczególnych regionach emitowano monety wyższych nominałów przedstawiające lokalnych władców (lub herby w przypadku wolnych miast). Były to srebrne 2, 3, 5 marki, oraz złote 5, 10 i 20 marek. Dawne monety o nominałach 1 talara i 2 talarów były w obiegu aż do 1908 r. jako odpowiedniki 3 i 6 marek. Emitowano także banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 1000 marek. |
||
Ze względu na zawieszenie [[System waluty złotej|parytetu złota]] dla marki w 1914<ref>{{Cytuj |autor = Zygmunt Karpiński |tytuł = Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917 |data = 1968 |data dostępu = 2021-07-09 |wydawca = Państwowe |
Ze względu na zawieszenie [[System waluty złotej|parytetu złota]] dla marki w 1914<ref>{{Cytuj |autor = Zygmunt Karpiński |tytuł = Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917 |data = 1968 |data dostępu = 2021-07-09 |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |s = 14 |url = https://books.google.pl/books?id=HvcrAAAAMAAJ&q=%223+sierpnia+1914%22 |język = pl}}</ref> oraz późniejszą [[Hiperinflacja w Republice Weimarskiej|hiperinflację]] (1919–1923), markę z tego okresu nazywa się papierową marką ({{link-interwiki|Papiermark|Q=Q705983}})<ref>{{Cytuj |autor = Ryszard Tomczyk |tytuł = Pomiędzy bimetalizmem a monometalizmem. Ekonomiczno-prawne aspekty systemu monetarnego Rzeszy Niemieckiej w drugiej połowie XIX wieku |czasopismo = Przegląd Zachodniopomorski |data = 2015 |data dostępu = 2021-07-08 |issn = 0552-4245 |s = 83 |doi = 10.18276/pz.2015.1-04 |url = https://wnus.edu.pl/pzp/pl/issue/70/article/398/}}</ref>. W obiegu był także [[pieniądz zastępczy]]<ref name="Henke2001">{{Cytuj |autor = Jerzy Henke; Władysław Piotrowicz; Mariusz Wojciechowski; BeataZgodzińska |redaktor = Mariusz Wojciechowski; Elżbieta Zonia Zajelska; Małgorzata Lenart |tytuł = Papierowy pieniądz zastępczy (1) |czasopismo = Słupia. Biuletyn Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku |data = 2001 |data dostępu = 2021-07-09 |numer = 3 |wydawca = Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego |s = 19 |url = https://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/publication/965}}</ref>. |
||
Po ustanowieniu republiki w 1918 wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej: |
Po ustanowieniu republiki w 1918 wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej: |
||
* 50 fenigów (aluminium |
* 50 fenigów (aluminium 1919–1922) |
||
* 3 marki (aluminium |
* 3 marki (aluminium 1922–1923) |
||
* 200 marek (aluminium 1923) |
* 200 marek (aluminium 1923) |
||
* 500 marek (aluminium 1923) |
* 500 marek (aluminium 1923) |
||
W związku z [[Hiperinflacja w Republice Weimarskiej|rosnącą inflacją]], w latach |
W związku z [[Hiperinflacja w Republice Weimarskiej|rosnącą inflacją]], w latach 1922–1924 wydawano głównie banknoty. Emitowano nowe wzory nawet kilka razy w miesiącu, o coraz to wyższych nominałach. Druk banknotów inflacyjnych prowadziły drukarnia państwowa (''Reichsdruckerei'') oraz prywatne firmy – stwierdzić można to po różnych oznaczeniach serii banknotów. W 1922 wydano jeszcze papierowe 1 i 2 marki, a na początku 1924 bardzo rzadki dziś banknot 100 bilionów marek. |
||
W listopadzie 1923 przeprowadzono [[Hiperinflacja w Republice Weimarskiej#Reforma walutowa w listopadzie 1923|reformę walutową]] – dawną markę zastąpiono marką rentową ({{link-interwiki|Rentenmark| |
W listopadzie 1923 przeprowadzono [[Hiperinflacja w Republice Weimarskiej#Reforma walutowa w listopadzie 1923|reformę walutową]] – dawną markę zastąpiono marką rentową ({{link-interwiki|Rentenmark|Q=Q260447}}, RM), z przelicznikiem 1 RM = 1 bilion marek. Po roku (październik 1924) wprowadzono [[reichsmark|markę Rzeszy]] (Reichsmark), z przelicznikiem 1:1. Ostatnie marki rentowe wydano w 1937<ref name="Henke2001" />. Mimo to, już po wymianie, wydane zostały monety opiewające na marki (a nie rentenmarki): |
||
* 1 marka (srebro |
* 1 marka (srebro 1924–1925) |
||
* 3 marki (srebro |
* 3 marki (srebro 1924–1925) |
||
[[Reichsmark]]i przestano emitować w 1948 r. |
[[Reichsmark]]i przestano emitować w 1948 r. |
||
W [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Niemczech Zachodnich]] (RFN) wprowadzono markę niemiecką (''Deutsche Mark'', DM), z przelicznikiem<ref>{{Cytuj |autor = prof. dr hab. Stanisław Jankowiak |tytuł = Jak w okupowanych Niemczech wprowadzono markę niemiecką i jaki związek mieli z tym Polacy |
W [[Republika Federalna Niemiec (1949–1990)|Niemczech Zachodnich]] (RFN) wprowadzono markę niemiecką (''Deutsche Mark'', DM), z przelicznikiem<ref>{{Cytuj |autor = prof. dr hab. Stanisław Jankowiak |tytuł = Jak w okupowanych Niemczech wprowadzono markę niemiecką i jaki związek mieli z tym Polacy – Reforma walutowa |data = 2020-01-29 |data dostępu = 2021-07-11 |opublikowany = TwojaHistoria.pl |url = https://twojahistoria.pl/2020/01/29/jak-w-okupowanych-niemczech-wprowadzono-marke-niemiecka-i-jaki-zwiazek-mieli-z-tym-polacy/#inside_2_article |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Bożena Bankowicz |tytuł = Leksykon historii XX wieku |data = 1996 |data dostępu = 2021-07-10 |isbn = 978-83-86124-16-9 |wydawca = Wyd. GEO |s = 161 |url = https://books.google.pl/books?id=AjSgAAAAMAAJ&q=%22deutsche+mark%22 |język = pl}} |
||
*{{Cytuj |autor = Katarzyna Dłubis |tytuł = Realizacja Planu Marshalla w Niemczech Zachodnich |
* {{Cytuj |autor = Katarzyna Dłubis |tytuł = Realizacja Planu Marshalla w Niemczech Zachodnich – Sytuacja gospodarcza Niemiec po II wojnie światowej |czasopismo = Bank i Kredyt |data = 2005 |data dostępu = 2021-07-10 |issn = 0137-5520 |numer = 6 |s = 59 |url = https://bankandcredit.nbp.pl/home.aspx?f=/content/2005/2005_06_pl.html |język = pl}} |
||
*{{Cytuj |autor = Zbigniew Klimiuk |tytuł = The Concept of the Social Market Economy and Economic Policy as the Foundations of Economic Growth in the Federal Republic of Germany, After World War II |
* {{Cytuj |autor = Zbigniew Klimiuk |tytuł = The Concept of the Social Market Economy and Economic Policy as the Foundations of Economic Growth in the Federal Republic of Germany, After World War II – II. ECONOMIC SITUATION OF THE WEST GERMANY AFTER WORLD WAR II – CURRENCY REFORM |czasopismo = Roczniki Ekonomii i Zarządzania |data = 2009 |data dostępu = 2021-07-10 |issn = 2081-1837 |wolumin = 1(37) |s = 19 |url = http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a751d781-5358-479a-9a58-73722ebd8e87 |język = en}}</ref>: |
||
* zasoby pieniężne: do 60 RM – 1:1, reszta: 100 RM = 6,5 DM (1 RM = 0,065 DM) |
* zasoby pieniężne: do 60 RM – 1:1, reszta: 100 RM = 6,5 DM (1 RM = 0,065 DM) |
||
* ceny, wynagrodzenia, emerytury, renty, czynsze – 1:1 |
* ceny, wynagrodzenia, emerytury, renty, czynsze – 1:1 |
||
Linia 61: | Linia 60: | ||
Emitowano obiegowe monety o nominałach: |
Emitowano obiegowe monety o nominałach: |
||
* 1 fenig („BDL” |
* 1 fenig („BDL” 1948–1949, „BRD” od 1950) |
||
* 2 fenigi (od 1950) |
* 2 fenigi (od 1950) |
||
* 5 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) |
* 5 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) |
||
* 10 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) |
* 10 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950) |
||
* 50 fenigów („BDL” |
* 50 fenigów („BDL” 1949–1950, „BRD” od 1950) |
||
* 1 DM (od 1950) |
* 1 DM (od 1950) |
||
* 2 DM (1951 i od 1957) |
* 2 DM (1951 i od 1957) |
||
* 5 DM (srebro |
* 5 DM (srebro 1951–1974, miedzionikiel od 1975) |
||
Początkowo na monetach 1, 5, 10 i 50 fenigów widniał napis „Bank Deutscher Laender” („BDL”), który następnie zmieniono na „Bundesrepublik Deutschland” („BRD”). |
Początkowo na monetach 1, 5, 10 i 50 fenigów widniał napis „Bank Deutscher Laender” („BDL”), który następnie zmieniono na „Bundesrepublik Deutschland” („BRD”). |
||
Linia 74: | Linia 73: | ||
W [[Niemiecka Republika Demokratyczna|Niemczech Wschodnich]] (NRD) przyjęto także [[marka NRD|walutę markową]] (tzw. marka wschodnia). Wydawano obiegowe monety następujących nominałów: |
W [[Niemiecka Republika Demokratyczna|Niemczech Wschodnich]] (NRD) przyjęto także [[marka NRD|walutę markową]] (tzw. marka wschodnia). Wydawano obiegowe monety następujących nominałów: |
||
* 1 fenig (aluminium |
* 1 fenig (aluminium 1948–1990) |
||
* 5 fenigów (aluminium |
* 5 fenigów (aluminium 1948–1990) |
||
* 10 fenigów (aluminium |
* 10 fenigów (aluminium 1948–1989) |
||
* 20 fenigów (mosiądz |
* 20 fenigów (mosiądz 1969–1989) |
||
* 50 fenigów (aluminium-brąz |
* 50 fenigów (aluminium-brąz 1949–1950, aluminium 1958–1989) |
||
* 1 marka (aluminium |
* 1 marka (aluminium 1956–1989 – w latach 1956–1963 nominał jako „Deutsche Mark”) |
||
* 2 marki (aluminium |
* 2 marki (aluminium 1957–1989 – w roku 1957 nominał jako „Deutsche Mark”) |
||
[[Plik:10 DM Serie4 Vorderseite.jpg|thumb|10 DM ([[Carl Friedrich Gauss]])]] |
|||
Jeszcze przed [[ |
Jeszcze przed [[ponowne zjednoczenie Niemiec|zjednoczeniem Niemiec]], 1 lipca 1990 r. na terenie NRD [[marka NRD|markę wschodnioniemiecką]] (wschodnią) zastąpiła „zachodnia” marka niemiecka, z przelicznikiem<ref>{{Cytuj |autor = Paweł Kowalewski |rozdział = Konsekwencje parytetu |tytuł = Jak Niemcy wymyślili euro |data = 2020-07-05 |data dostępu = 2021-07-15 |opis = Data podana akapit wyżej |opublikowany = biznes.interia.pl |url = https://biznes.interia.pl/waluty/aktualnosci/news-jak-niemcy-wymyslili-euro,nId,4588382#naglowek-konsekwencje-parytetu |język = pl}}</ref>{{odn|Albiński|Chrzanowski|2008|s=5}}<ref>{{Cytuj |autor = Jakub Michalak |rozdział = 2.2.3. Wewnątrzniemiecka unia monetarna, gospodarcza i socjalna drogą do zmian systemowych w NRD |tytuł = Wschodnie kraje związkowe Republiki Federalnej Niemiec w procesie przemian społeczno-politycznych w latach 1990–2013 |data = 2020 |data dostępu = 2021-07-15 |opis = Przypis 402 |s = 123–4 |url = https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/26000}}</ref>: |
||
*płace, wynagrodzenia, stypendia, renty, emerytury, ceny<ref name="coinz">{{Cytuj |tytuł = coinz.eu • marka niemiecka NRD [DDM] |
* płace, wynagrodzenia, stypendia, renty, emerytury, ceny<ref name="coinz">{{Cytuj |tytuł = coinz.eu • marka niemiecka NRD [DDM] 1948–1990 – monety Niemiec (NRD) |data dostępu = 2021-07-15 |opublikowany = coinz.eu |url = http://coinz.eu/ddr/1_ddm/index_1_ddm.php}}</ref> oraz czynsze najmu i dzierżawy – 1:1 |
||
*jednorazowa wypłata gotówkowa osoby fizycznej do 2000 marek – 1:1 |
* jednorazowa wypłata gotówkowa osoby fizycznej do 2000 marek – 1:1 |
||
*pozostałe należności – 2:1<ref name="coinz"/>, z wyjątkiem oszczędnościowych wkładów bankowych w wysokości: |
* pozostałe należności – 2:1<ref name="coinz" />, z wyjątkiem oszczędnościowych wkładów bankowych w wysokości: |
||
**do 2000 marek dla dzieci poniżej 14 lat (urodzeni po 1 |
** do 2000 marek dla dzieci poniżej 14 lat (urodzeni po 1 lipca 1976) – 1:1 |
||
**do 4000 marek dla osób |
** do 4000 marek dla osób 14–58 letnich (urodzeni między 2 lipca 1931 a 1 lipca 1976) – 1:1 |
||
**do 6000 marek dla osób 59+ (urodzeni |
** do 6000 marek dla osób 59+ (urodzeni przed 2 lipca 1931) – 1:1 |
||
Od 1989 roku w Niemczech występowały banknoty: 5 DM ([[Bettina von Arnim]]), 10 DM ([[Carl Friedrich Gauss]]), 20 DM ([[Annette von Droste-Hülshoff]]), 50 DM ([[Balthasar Neumann]]), 100 DM ([[Clara Schumann]]), 200 DM ([[Paul Ehrlich]]), 500 DM ([[Maria Sibylla Merian]]) i 1000 DM ([[bracia Grimm]]); przy czym rzadko występowały w normalnym obiegu 5 DM i 1000 DM. |
Od 1989 roku w Niemczech występowały banknoty: 5 DM ([[Bettina von Arnim]]), 10 DM ([[Carl Friedrich Gauss]]), 20 DM ([[Annette von Droste-Hülshoff]]), 50 DM ([[Balthasar Neumann]]), 100 DM ([[Clara Schumann]]), 200 DM ([[Paul Ehrlich]]), 500 DM ([[Maria Sibylla Merian]]) i 1000 DM ([[bracia Grimm]]); przy czym rzadko występowały w normalnym obiegu 5 DM i 1000 DM. |
Aktualna wersja na dzień 08:26, 26 lip 2024
Kod ISO 4217 |
DEM |
---|---|
Symbol |
DM – marka |
Państwo | |
Lata w obiegu |
1871–2002 |
Bank centralny | |
Podział |
100 fenigów = 1 marka niemiecka |
Banknoty |
10, 20, 50, 100 (DM) – często używane |
Monety |
1, 2, 5, 10, 50 (Pf) |
Marka niemiecka (niem. Deutsche Mark) – jednostka monetarna w Niemczech od 1871 roku. 1 marka dzieliła się na 100 fenigów. Zastąpiona przez euro 1 stycznia 2002 (po kursie 1,95583 marki za 1 euro)[1].
Do zjednoczenia Niemiec (w 1871 r.), w poszczególnych księstwach i wolnych miastach, w obiegu były różne waluty, najczęściej oparte na systemie talarowym. Pierwsza marka, tzw. złota marka (Goldmark ), została wprowadzona reformą z roku 1871 w związku ze zjednoczeniem państwa niemieckiego. Stopniowo wprowadzono jednolite dla całej Rzeszy monety:
- 1 fenig (miedź 1873–1916; aluminium 1916–1918)
- 2 fenigi (miedź 1873–1877 i 1904–1916)
- 5 fenigów (miedzionikiel 1874–1915; stal 1915–1922)
- 10 fenigów (miedzionikiel 1873–1916; stal 1916–1922; cynk 1917–1922)
- 20 fenigów (srebro 1873–1877; miedzionikiel 1887–1892)
- 25 fenigów (miedzionikiel 1909–1912)
- 50 fenigów (srebro 1875–1919 – od 1905 nominał jako „1/2 Mark”)
- 1 marka (srebro 1873–1916)
W poszczególnych regionach emitowano monety wyższych nominałów przedstawiające lokalnych władców (lub herby w przypadku wolnych miast). Były to srebrne 2, 3, 5 marki, oraz złote 5, 10 i 20 marek. Dawne monety o nominałach 1 talara i 2 talarów były w obiegu aż do 1908 r. jako odpowiedniki 3 i 6 marek. Emitowano także banknoty o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 1000 marek.
Ze względu na zawieszenie parytetu złota dla marki w 1914[2] oraz późniejszą hiperinflację (1919–1923), markę z tego okresu nazywa się papierową marką (Papiermark )[3]. W obiegu był także pieniądz zastępczy[4].
Po ustanowieniu republiki w 1918 wydano następujące monety (o nowych wzorach) w walucie markowej:
- 50 fenigów (aluminium 1919–1922)
- 3 marki (aluminium 1922–1923)
- 200 marek (aluminium 1923)
- 500 marek (aluminium 1923)
W związku z rosnącą inflacją, w latach 1922–1924 wydawano głównie banknoty. Emitowano nowe wzory nawet kilka razy w miesiącu, o coraz to wyższych nominałach. Druk banknotów inflacyjnych prowadziły drukarnia państwowa (Reichsdruckerei) oraz prywatne firmy – stwierdzić można to po różnych oznaczeniach serii banknotów. W 1922 wydano jeszcze papierowe 1 i 2 marki, a na początku 1924 bardzo rzadki dziś banknot 100 bilionów marek.
W listopadzie 1923 przeprowadzono reformę walutową – dawną markę zastąpiono marką rentową (Rentenmark , RM), z przelicznikiem 1 RM = 1 bilion marek. Po roku (październik 1924) wprowadzono markę Rzeszy (Reichsmark), z przelicznikiem 1:1. Ostatnie marki rentowe wydano w 1937[4]. Mimo to, już po wymianie, wydane zostały monety opiewające na marki (a nie rentenmarki):
- 1 marka (srebro 1924–1925)
- 3 marki (srebro 1924–1925)
Reichsmarki przestano emitować w 1948 r.
W Niemczech Zachodnich (RFN) wprowadzono markę niemiecką (Deutsche Mark, DM), z przelicznikiem[5][6]:
- zasoby pieniężne: do 60 RM – 1:1, reszta: 100 RM = 6,5 DM (1 RM = 0,065 DM)
- ceny, wynagrodzenia, emerytury, renty, czynsze – 1:1
- kapitał produkcyjny: majątek rzeczowy i akcje – 1:1
Emitowano obiegowe monety o nominałach:
- 1 fenig („BDL” 1948–1949, „BRD” od 1950)
- 2 fenigi (od 1950)
- 5 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950)
- 10 fenigów („BDL” 1949, „BRD” od 1950)
- 50 fenigów („BDL” 1949–1950, „BRD” od 1950)
- 1 DM (od 1950)
- 2 DM (1951 i od 1957)
- 5 DM (srebro 1951–1974, miedzionikiel od 1975)
Początkowo na monetach 1, 5, 10 i 50 fenigów widniał napis „Bank Deutscher Laender” („BDL”), który następnie zmieniono na „Bundesrepublik Deutschland” („BRD”).
Emitowano także okolicznościowe monety 5 i 10 DM.
W Niemczech Wschodnich (NRD) przyjęto także walutę markową (tzw. marka wschodnia). Wydawano obiegowe monety następujących nominałów:
- 1 fenig (aluminium 1948–1990)
- 5 fenigów (aluminium 1948–1990)
- 10 fenigów (aluminium 1948–1989)
- 20 fenigów (mosiądz 1969–1989)
- 50 fenigów (aluminium-brąz 1949–1950, aluminium 1958–1989)
- 1 marka (aluminium 1956–1989 – w latach 1956–1963 nominał jako „Deutsche Mark”)
- 2 marki (aluminium 1957–1989 – w roku 1957 nominał jako „Deutsche Mark”)
Jeszcze przed zjednoczeniem Niemiec, 1 lipca 1990 r. na terenie NRD markę wschodnioniemiecką (wschodnią) zastąpiła „zachodnia” marka niemiecka, z przelicznikiem[7][8][9]:
- płace, wynagrodzenia, stypendia, renty, emerytury, ceny[10] oraz czynsze najmu i dzierżawy – 1:1
- jednorazowa wypłata gotówkowa osoby fizycznej do 2000 marek – 1:1
- pozostałe należności – 2:1[10], z wyjątkiem oszczędnościowych wkładów bankowych w wysokości:
- do 2000 marek dla dzieci poniżej 14 lat (urodzeni po 1 lipca 1976) – 1:1
- do 4000 marek dla osób 14–58 letnich (urodzeni między 2 lipca 1931 a 1 lipca 1976) – 1:1
- do 6000 marek dla osób 59+ (urodzeni przed 2 lipca 1931) – 1:1
Od 1989 roku w Niemczech występowały banknoty: 5 DM (Bettina von Arnim), 10 DM (Carl Friedrich Gauss), 20 DM (Annette von Droste-Hülshoff), 50 DM (Balthasar Neumann), 100 DM (Clara Schumann), 200 DM (Paul Ehrlich), 500 DM (Maria Sibylla Merian) i 1000 DM (bracia Grimm); przy czym rzadko występowały w normalnym obiegu 5 DM i 1000 DM.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przelicznik stosowano już od 1999, dla transakcji w obrocie bezgotówkowym pomiędzy krajami UGW.
- Piotr Albiński , Marek Chrzanowski , Dochodzenie do euro: studium przypadków gospodarki niemieckiej i austriackiej, „Bank i Kredyt” (8), 2008, s. 19, ISSN 0137-5520 [dostęp 2021-07-08] (pol.).
- ↑ Zygmunt Karpiński , Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 14 [dostęp 2021-07-09] (pol.).
- ↑ Ryszard Tomczyk , Pomiędzy bimetalizmem a monometalizmem. Ekonomiczno-prawne aspekty systemu monetarnego Rzeszy Niemieckiej w drugiej połowie XIX wieku, „Przegląd Zachodniopomorski”, 2015, s. 83, DOI: 10.18276/pz.2015.1-04, ISSN 0552-4245 [dostęp 2021-07-08] .
- ↑ a b Jerzy Henke i inni, Papierowy pieniądz zastępczy (1), Mariusz Wojciechowski, Elżbieta Zonia Zajelska, Małgorzata Lenart (red.), „Słupia. Biuletyn Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku” (3), Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Pomorza Środkowego, 2001, s. 19 [dostęp 2021-07-09] .
- ↑ Stanisław Jankowiak , Jak w okupowanych Niemczech wprowadzono markę niemiecką i jaki związek mieli z tym Polacy – Reforma walutowa [online], TwojaHistoria.pl, 29 stycznia 2020 [dostęp 2021-07-11] (pol.).
- ↑ Bożena Bankowicz , Leksykon historii XX wieku, Wyd. GEO, 1996, s. 161, ISBN 978-83-86124-16-9 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- Katarzyna Dłubis , Realizacja Planu Marshalla w Niemczech Zachodnich – Sytuacja gospodarcza Niemiec po II wojnie światowej, „Bank i Kredyt” (6), 2005, s. 59, ISSN 0137-5520 [dostęp 2021-07-10] (pol.).
- Zbigniew Klimiuk , The Concept of the Social Market Economy and Economic Policy as the Foundations of Economic Growth in the Federal Republic of Germany, After World War II – II. ECONOMIC SITUATION OF THE WEST GERMANY AFTER WORLD WAR II – CURRENCY REFORM, „Roczniki Ekonomii i Zarządzania”, 1(37), 2009, s. 19, ISSN 2081-1837 [dostęp 2021-07-10] (ang.).
- ↑ Konsekwencje parytetu, [w:] Paweł Kowalewski , Jak Niemcy wymyślili euro, Data podana akapit wyżej, biznes.interia.pl, 5 lipca 2020 [dostęp 2021-07-15] (pol.).
- ↑ Albiński i Chrzanowski 2008 ↓, s. 5.
- ↑ 2.2.3. Wewnątrzniemiecka unia monetarna, gospodarcza i socjalna drogą do zmian systemowych w NRD, [w:] Jakub Michalak , Wschodnie kraje związkowe Republiki Federalnej Niemiec w procesie przemian społeczno-politycznych w latach 1990–2013, Przypis 402, 2020, s. 123–4 [dostęp 2021-07-15] .
- ↑ a b coinz.eu • marka niemiecka NRD [DDM] 1948–1990 – monety Niemiec (NRD) [online], coinz.eu [dostęp 2021-07-15] .