Sètge de Tèrme

 

La Crosada dita albigesa comencèt pendent l'estiu de 1209 a l'apèl del papa Innocenci III e s'ataquèt sonque al Vescomtat de Raimon Rogièr Trencavel, perque Ramon VI de Tolosa aviá pogut per un temps aparar las seunas tèrras. A l'automne, alara que Besièrs, Carcassona, e tot lo replan d'Aude avián estat conquistats, e que l'essencial de las tropas crosadas se ne tornèron, lor quarantena acabada, un dels senhors crosats foguèt investit dels dreches sus lo Vescomtat pels barons crosats, e nomenat al cap de las tropas encargadas de passar l'ivèrn. Èra Simon de Montfòrt. Remportèt qualques succès, mas aviá pas estat investits pel seu nòu sobeiran, Pèire II, rei d'Aragon e comte de Barcelona. E mai, los succès demoravan fragils tant que ne contrarotlava pas las tres principalas fortalesas dels monts: Menèrba, Tèrmes e Cabaret. Los senhors d'aqualas s, coma lo vièlh Ramon de Tèrme, accèptavan pas Simon de Montfòrt coma nòu sobeiran, e en mai èran renomats coma protectors dels catars e prèsts a lutar contra la Crosada. Amb tot aquò, e pr'amor de l'arrivada de nòu contingents de "pelegrins" a la prima, Simon de Montfòrt aviá en 1210 per objectiu de desfar aqueles resistents al nòrd e al sud de Carcassona. Aprèp lo fracàs d'una operacion contra Cabaret a la prima, Simon assetjèt Menèrba, e lo 22 de julhet de 1210, amb l’ajuda dels abitants de Narbona, prenguèt la ciutat, que son senhor èra demorat isolat dels autres senhors lengadocians. E s'i faguèt alara lo primièr lenhièr de la crosada que 140 catars i periguèron.

Aprèp aquela presa, lo senhor Aimeric de Montreal se sometèt e liurèt lo seu castèl en escambi de domènis dins la plana lengadociana. Simon de Montfòrt reüniguèt lo conselh e decidiguèt de s'atacar a Tèrme. Los narboneses anoncièron qu'anarián pas participar al sètge^[2]. Gaireben totes los crosats qu'avián participat al sètge de Menèrba declarèron tanben aver acabat lor temps^[3] e quitèron Occitània per se ne tornar a çò sieu. Mas, Robert II, comte de Dreux, e Guilhèm II, comte de Ponthieu, se jonhèron als crosats amb fòrça contingents.

En 1210, lo castèl de Tèrme, e lo masatge d'abitats fortificats a l'entorn del donjon senhorial situat al suc, se trapava sus un puèg rocassut entornat de bauces prigonds formats pels rius "Sou", e Caulièra. Las Gòrjas del Termenet aparan naturalament lo site al nòrd, e aquí, a l'extrémitat d'una crèsta que davala del castèl, se quilhava una pichona fortificacion, nomenada lo Termenet. Ramon de Tèrme semblava plan preparat al sètge perque la sèga èra facha, de mercenaris e especialistas de la guèrra foguèron recrutats, alara que la preséncia de catars èra pas atestada pendent lo sètge. Lo lenhièr de Menèrba s'atudava tot just e se fa pensar que se de catars avián estat presents, la màger part seriá estat evacuat. Simon de Montfòrt arribèt al pè del castèl lo primièr d'agost e installèt lo seu camp fàcia a l'accès sud dels barris e subretot a l'èst, sul luòc actual del vilatge, suls rares terrens plans, prèp de l'aiga.

Contra las accions de Simon de Montfòrt, los senhors de Tèrmes e de Cabaret s’èran totjorn sostenguts mutualament, al contrari del senhor de Menèrba. Los primièrs contingents acompanhant Simon de Montfòrt èran ja a Tèrme, mas d'autres devián escortar Guilhèm de Contres e las maquinas de sètge que calguèt menar dempuèi Carcassona. Pèire Rogièr de Cabaret, avertit pel seus espias, ataquèt las maquinas estacionada jos la ciutat de Carcassona mal aparadas, surprenguèt las sentinèlas e comencèt la destruccion. Prevengut, Guilhèm de Contres accoriguèt amb qualques cavalièrs comencèt un combat aspre contra Pèire Rogièr, puèi lo faguèt fugir. Las maquinas foguèron adobadas e enviadas, aquel còp plan gardada, amb de crosats bretons venent d’arribar.

 

 

Simon de Montfòrt causiguèt d'atacar Tèrmes pel costat mai aisit al sud. Es lo costat mens rocassut, mas aparat per mai d'un nivèl, perque lo cronicaire Pierre des Vaux de Cernay faguèt mencion de dos barris dominats amont pel donjon senhorial. Las òbras de sapa e la mesa en accion de las maquinas de sètge crosadas aflaquiguèron lo primièr barri fins a crear una falha. L'assalt foguèt alara donat, mas los defensaires de Tèrme causiguèron d'incendiar aquel primièr barri e de se retirar mai naut, darrièr la defensa del segond. Lo fuòc atudat, quand los crosats prenguèron los luòcs, patiguèron d'una contraataca que los rebutèt. Los combats contunhèron sus l'autre costat, mas sens avançada estrategica pels crosats: tota partida de barri aflaquida foguèt lèu reparada pels occitans.

 

Davant aquela resisténcia sul frent sud, Simon de Montfòrt cerquèt a investir melhor la fortalesa, e cerquèt a blocar lo site melhor, per evitar tot avitalhament, subretot en aiga. Aquò li donèt l'idèa de s'interessar al frent nòrd, del costat de las gòrjas e del fortin del Termenet. Alara, envièt 300 òmes e 5 cavalièrs sus lo penjal entre lo castèl e lo fortin del Termenet^[4]. Aqueles òmes aparavan un manganèl qu'aviá estat installat amb fòrça de dificultats. Los occitans faguèron alara una sortida per incendiar lo manganèl. Aqueles 80 òmes provoquèron la fugida de 300 crosats, levat lo cavalièr Guilhèm de L'Esquiròl, que, miraculosament, metèt en escac la sortida dels assetjats^[5]. L'estòc crosat se serrava doncas a l'entorn de la fortalesa, e, l'accès a l'aiga de las fonts dins las gòrjas del Termenet èra barrat, la garnison dispausava sonque que l'aiga de las cistèrnas e de l'aiga de las raras pluèjas.

Sens d'autres progresses vertadièrs pels crosats, lo sètge s'esperlonguèt. Simon de Montfòrt deguèt acceptar las despartidas dels crosats qu'acabavan lor quarantena. E mao, Pèire Rogièr de Cabaret agarriguèt los renfòrts e los carregs d’avitalhament destinats al camp crosat, tant que los viures comencèront a mancar als assetjants^[6].

A causa d'aquel manca d’aiga, Ramon de Tèrme deguèt començar de negociacions. Simon de Montfòrt, al meteis en dificultat cercava tanben a se sortit d'aquela situacion. Ramon de Tèrmes prepausèt de liurar lo seu castèl, mai que pòsca gardar lo rèsta de la seuna tèrra, e que lo castèl de Tèrmes li siá tornat lo jorn de Pascas de l’an seguent^[7]. Aquela proposicion pron avantatjosa pels defensaires èra encora en discussion quand los contingents dels comtes de Dreux, de Ponthieu, de l’arquevesque de Bordèu, dels evesques de Beauvais e de Chartres comencèront a se n'anar, avent acabat lor quarantena. Simon vesent la seuna armada mermar avant la rendeson efectiva, los supliquèt de demorar qualques jorns suplementaris, mas sol Renaud de Bar, evesque de Chartres acceptèt de demorar. Vesent la situacion, Simon de Montfòrt deguèt acceptar las condicions prepausadas per Ramon de Tèrmes. Simon ensagèt d'obtenir una rendeson d'efècte immediat, mas Ramon li prometèt de liurar lo castèl l'endeman matin. La nuèch seguenta, un auratge esclatèt e empliguèt las cistèrnas del castèl.

L'endeman, quand Gui I de Levis se presentèt per prene possession del castèl, Ramon de Tèrme refusèt de se rendre. L’evesque de Chartres, pressat de se n'anar, suggeriguèt alara a Simon d’acceptar quina que siá condicions, a condicion que Ramon de Termes torne al mens provisòriament lo seu castèl. Prepausèt per capitar, d’enviar en delegacion l’evesque de Carcassona, un occitan que la maire èra catara e lo fraire, Guilhèm de Ròcafòrt, d'ente los defensaires del castèl, mas Ramon refusèt de cedir.

Aprèp la despartida d'aqueles de Chartres, Simon demorèt sol amb la seunas tropas, que lo moral èra bas, e sosmés al temps marrit que comencèt. Mas s’obstinèt, ajudat per un contingent de crosats de Lorena, e coma la presa d’assalt èra impossible amb lo pauc de monde, lo bombardament contunhèt, desmuralhant los barris. Los assetjants s’apercebèron que los assetjats metián mens d'ardor a tapar las bercas, e Simon faguèt bastir una galariá rotlanta de fusta que permetiá de se serrar en seguritat del barri per lo sapar.

Al dintre del castèl, al fons de las cisternas, l’aiga s'èra chorrada, l’auratge tombat al moment de la rendeson los aviá emplidas, mas l’aiga èra marrida, e la flaquesa que los soldats de Montfòrt constatèron d'entre los defensaires del castèl èra deguda a la dessentariá . Vesent que tot èra perdut, Ramon de Tèrmes decidiguèt de far evacuar lo castèl de nuèch, mas l’alèrta foguèt donada e los fugissents perseguits. Lo senhor foguèt capturat, e lo castèl pres sens cap de problèma.

 

Una de las causas, que Simon de Montfòrt acceptèt pas, èra la manca a la paraula donada. Ramon de Tèrme paguèt d’èsser tornat sus son engatjament de se rendre e foguèt getat en preson a Carcassona. I moriguèt tres ans mai tard. Las fonts nos informan gaire de la preséncia o non de la seuna familha, que lo seu filh ainat Olivièr de Tèrmes.

La casuda de Tèrme, aprèp aquela de Menèrba, aguèt un fòrt resson en Occitània e portèt un grand tust a l’esperit de resisténcia dels occitans aparants los catars: "«Quand se sabèt pertot que Tèrmes èra tombat, los castèls mai fòrts foguèron abandonats, tot l'Albigés tombèt, sens un sol còp donat!"»(Guilhèm de Tudèla, la Canson de la Crosada). L’obstinacion de Simon de Montfòrt venguèt legendària, e ganhèt una reputacion d’invincibilitat. Los castèls de Costaussa, Albedun, Puègvert, abordat pels crosats, se rendiguèron gaireben sul còp, mas, pasmens, Simon de Montfòrt evitèt d'engatjar la seuna armada contra d'autras fortalesas dels monts al sud, dificils d'accès e luènh de las seunas basas d'avitalhament per evitar un nòu sètge long. Los senhors del País de Saut o de Fenolheda foguèron pas dirèctament atacats. Enseguida, Simon se n'anèt en Albigés, ont la vila de Castras tornèt a se sometre. A l'entorn de Carcassona, demorava pas mai que los Castèls de Las Tors per acabar lo contraròtle dels vescomtats Trencavel, mas Pèire Rogièr de Cabaret, isolat los liurèt sens se batre al començament de 1211.

 

2010 marquèt lo uèit centenari d'aquel celèbre episòdi de la Crosada albigesa. Dins aquel encastre, la municipalitat de Tèrme, proprietària dels rèstas del castèl de Tèrme, volguèt desvolopar la qualitat de la visitat sul monument. En mai d'un cort mestratge en projeccion, lo bastiment d'accuèlh del castèl assosta una mòstra permanenta sus aquel eveniment.

Una manifestacion marcant lo remembre del sètge se debanèt lo 6 d'agost de 2010. Organizada per la municipalitat, l'associacion de salvament del castèl de Tèrmes e los benevòls, aquela jornada mesclèt d'aspèctes istorics (conferéncias, visitas comentadas, telhièr e scènas de combat per l'associacion de reconstitucion istorica Historia Méridionalis) amb d'aspèctes mai festius.

• (fr)Charles Langlois & Charles Peytavie; Châteaux en Pays cathare; Archéothéma n°23 julhet-agost de 2012
• (fr)Lucien Bayrou, Jean-Paul Cazes|titre=Le château de Termes - Guide du visiteur; Carcassona; ed: Association des Sites du Pays Cathare, Centre d'Arcgéologie Médiévale du Languedoc, Conseil Général de l'Aude; 2010; ISBN 9782918365037
• (fr)Gauthier Langlois; Olivier de Termes, le cathare et le croisé (vers 1200-1274); Tolosa; ed: Éditions Privat; ISBN 270897520X
• (fr)Gauthier Langlois, Jos la direccion de Laurent Albaret e Nicolas Gouzy; Les grandes batailles méridionales (1209-1271); Tolosa; ed: Éditions Privat; 2005; ISBN 2708975250
• (fr) Mor; Jehan et Armor - TERMES (BD); Arcas; ed:Aude Aménagement; 1998
• (fr)Dominique Paladilhe, Simon de Montfort, Librairie Académique Perrin, 1988 (nòva ed. 1997), 324 p. (ISBN 2262012911), p. 125-133
• (fr)Georges Bordonove, La Tragédie Cathare, Paris, Pygmalion – Gérard Watelet, col. « Les Grandes Heures de l’Histoire de France », 1991, 462 p. (ISBN 2857043597), p. 193-198

1. ↑ Lo sètge de Tèrmes fa partit dels eveniments plan documentats d'aquela guèrre de 20 ans. Doas fonts principalas contant lo sètge de Tèrmes: la Canson de la Crosada de Guilhèm de Tudèla e L'Histoire Albigeoise de Pierre des Vaux de Cernay
2. ↑ La participacion al sètge de Menèrba èra subretot deguda a doas rasons: d’un costat, volián acabar amb las expedicions de Guilhèm de Menèrba contra los alentorns de Narbona, d’un autra costat lo sètge e la presa de la ciutat discalificava una rivala comerciala
3. ↑ Lo sètge de Menèrba aviá durat del 15 de junh al 22 de julhet de 1210, o 37 jorns.
4. ↑ Aquelas chifras, coma la mencion dels 80 defensaires, son citats dins L'Histoire Albigeoise de Pierre des Vaux de Cernay, e permeton, malgra que sián exagerat, d'aver une idèa dels efectius totals en preséncia a Tèrmes, savent que siam aquí sus un frent secondari. Los trabalhs de Gauthier Langlois donan una ipotèsi de 500 defensaires, e de 1500 crosats en mejana
5. ↑ Lo cronicaire crosat fa mencion de qualques miracles e signes de la volontat divina dins lo seu recit, que, o cal rapelar, es tot entièr tornat cap al partit crosat. Cal per exemple imaginar aquí una probabla ataca de diversion dels crosats sul penjal sud, qu'auriá empachat los occitans de poder destruire entièrament lo manganèl.
6. ↑ Citam Pierre des Vaux de Cernay : «"Entre temps, lo nòble comte de Montfòrt patissiá d’una misèria tan granda e tan pressenta que plan sovent aviá pas res pus per manjar: lo pan quitament mancava mai d'un còp: o savèm de font segura: li arribèt de s’absentar volontàriament quand aprochava lo moment dels repais e, de vergonha, se riscava pas a dintrar jos la seuna tenta perqu'èra l’ora de manjar e que n’aviá quitament pas de pan."»
7. ↑ lo 3 d'abril de 1211.

• Catarisme
• Sètge de Menèrba
• Sètge de La Vaur
• Canson de la Crosada

• Lista e escuts dels participants
• Site oficial del castèl de Tèrmes
• Recit partesan mas detalhat del sètge pel cronicaire dels crosats, Pierre des Vaux de Cernay