Quidditat
La quidditat, del latin quidditas utilizant quid (« que »), en grec : τὸ τί ἦν εἶναι (to ti ên einai), designa, dins lo vocabulari de l’escolastica, un « principi actiu del compausat substancial, que, s'unissent a la matèria, constituís amb ela un còrs natural e lo situís dins una espècia determinada » (Étienne Gilson[1]). Per Aristòtel, "la forma substanciala es lo principi qu’individuís una substància. Las causas fisicas son compausada de matèria passiva e d'una forma activa: i a un principi substancial generator de la causa. La natura d'una causa es pas res pus que la forma d’aquesta causa. La forma es lo principi intèrne de movement que situís un èsser dins la classa dels èssers naturals."[2].
Descripcion
modificarPer l’escolastica, « l’alma de l'òme es la forma substanciala de son còrs, de tal biais que l'òme se pòt definir ni lo còrs destriat, ni l'alma destriada, ni una alma que dintrariá simplament en contacte amb lo còrs sens participar a son mòde d'èsser, mas l'unitat substanciala compausada de l'alma e del còrs. »
Lo Diccionari de terminologia escolastica dich aquò: « Forma substantialis: La forma substenciala es çò que constituís un èsser dins son espècia determinada. Es lo princip que determina la matèria primièra a una quita espècia, d’èsser arbre, animal, òme, etc ».
La forma substenciala o quidditat de cada causa, dich sant Bonaventura, « considerada en se, se nomena esséncia e, considerada al vejaire de l'operacion, natura »[3]. La forma substenciala d'un èsser es donc lo principi de sa quita vida, de son espècia e de sas operacions[4].
Istoric
modificarLa nocion remonta a Aristòtel. Per el, es çò que definís çò cada essent es; es la responsa a la question « qu'es aquò? » (en latin, « quid sit »). La quidditat de l'òme, per oposicion a las formas accidentelas, es l'alma. Per traduire lo sintagma τὸ τί ἦν εἶναι, to ti ên einai, las diferentas versions dels mèsmes tèxtes d'Aristòtel òdon variar: « quidditat »[5],[6], « forma substanciala », « esséncia »[7]., « esséncia de la causa », « çò que fa que la causa es çò qu'es », « l'èsser, lo dacòs qu’es de quicòm »[8], « l'essencial de l'esséncia d'una causa ». Dins sa Metafisica, libre Z, Aristòtel dona la definicion seguenta:
| “ | La substéncia de cada èsser es o la quidditat, o l'universal, o lo genre, o, de quatren, lo subjècte. (...) La quidditat de cada èsser, es çò qu’es dich per èsser d’esperse. Èsser tu, en efièch, es pas èsser musician, qu’es pas d’esperte musician; ta quidditat es donc çò qu’es tu, desperte. (...) La veraia enonciacion de la quidditat de cada èsser es aquesta qu’exprimís la natura de l'èsser definit, mas dins aquesta figura pas lo quite èsser semèsme (...). La quidditat d'un èsser es son esséncia individuala e determina.[9] | ” |
Maimonides escrich: « Se sap que l'existéncia es un accident arribar a çò qu’existís; es perque es quicòm d'accessòri a la quidditat de çò qu’existís. Aquò es una causa evidenta e necessària dins tot çò que l'existéncia ten una causa; que son existéncia es una causa aponduda a sa quidditat[10]. »
Descartes remanda las qualitats sensiblas d'Aristòtel (caud, freg, sec, umid, que son pas que d’esfòrces de las determinacions mecanicas, e non pas de principis), las formas substancialas dels escolastics, las qualitats ocultas de Galian (inintelligiblas). Pensa possible de tot explicar per la fisica mecanista, grandor, figura e movement. La pesantor s'explica pel movement. Las formas substancialas confondon atributs del còrs e atributs de l'alma.
| “ | e quines son totes los autres efièchs, que cresi aver aquí donat de rasons pro claras, sens las deduire de pas cap d’autres principis, pas que d’aquestes que son mai comunament recebuts e coneguts de totòm, es a dire de la grandor, figura, situacion e movement de las diferentas partiadas de la matèria, me sembla qu'aurà un subjècte de se persuadir que se remarca pas cap de qualitats que sián tan occultas, ni pas cap d’efièch de simpatiá o antipatiá, tan mervavelhós e tan estranhs, ni enfin pas cap autre causa tan rara dins la natura (d’el moment que ne procedís pas que de las causas purament materialas e destituidas de pensadas o de liure arbitre)) que la rason ne pòsca èsser donada pel mejan d’aquestes mèsmes principis.[11] | ” |
Pasmens, Descartes admet un cas ont gardar la forme substenciala: l'experiéncia de l'union substenciala de l'alma e del còrs de l'òme.[12] L'alma es la forma substenciala de l'òme (anima est vera forma substantialis hominis).
Leibniz dona l'expression « forma substenciala » lo sens d'alma o de ment[13]. El tanben, coma Descartes, remanda pas tot. Per el las formas substancialas son los principis metafisics que fondon las determinacions mecanicas. La forma substenciala emplís la foncion d'un principi d'identitat de las substéncias corporalas.[14]
| “ | Me remembre (çò escrich en 1715 a Remond de Montfort) que caminavi sol dins un boscatge près de Leipzig, nomenat le Rosenthal, a quinze ans d’edat, per deliberar se gardariai las formas substencialas dels ancians e dels escolastics. | ” |
| “ | Tota la natura del còrs consista pas solament dons l'espandida [coma sosten Descartes], es a dire dins la grandor, figura e movement, mas cal necessàriament i reconéisser quicòm qu’aja de rapòrt a las almas e que se nomena comunament forma substenciala[15] | ” |
Bibliografia
modificar- Félix Ravaisson, Essai sur la métaphysique d'Aristote, 1837, t. I, p. 149 sq. [1]
- Dictionnaire des sciences philosophiques par une société de professeurs de philosophie, Hachette, 1845, art. "Forme substantielle", t. II, P.448-450. [2]
- Étienne Gilson, L'Esprit de la philosophie médiévale, Vrin, 1932, P.187-190.
- Encyclopédie de la philosophie, Le Livre de poche, 2002, P.|1377 (quiddité), 1549-1553 (substance).
Autre
modificarLo filosòf W. V. Quine titulèt Quiddities, An intermittently Philosophical Dictionary un recuèlh de pensadas:
- Quiddités, Dictionnaire philosophique par intermittence, traduit de l'anglais par Dominique Goy-Blanquet et Thierry Marchaisse, édition du Seuil, 1992, ISBN: 2020128357
Vejatz tanben
modificarArticles connèxes
modificarLigams extèrnes
modificarNòtas e referéncias
modificar- ↑ Étienne Gilson, in René Descartes, Discours de la méthode, Vrin, 1925, p. 89.
- ↑ Thierry Hoquet, Les Formes substantielles : Descartes contre la scolastique ?", 2009.
- ↑ Commentaria in quattuor libros Sententiarum, dist. XXXI, p. 2, dub. 4.
- ↑ Pierre Nova, Dictionnaire de terminologie scolastique, Avignon, 1885.
- ↑ Aristote, Métaphysique, trad. Jean Tricot, Vrin, 1991.
- ↑ Aristote, Les métaphysiques, trad. André de Muralt, Les Belles Lettres, 2010.
- ↑ Essence ou nature d'une chose en tant qu'exprimée par une définition, Alain de Libera, La querelle des universaux, Seuil, 1996, p. 500.
- ↑ Aristote, Métaphysique, trad. Marie-Paule Duminil et Annick Jaulin, GF, 2008, p. 238-240, 476.
- ↑ Aristòtel, Metafisica, libre Z, 3-4.
- ↑ Moïse Maïmonide, Le Guide des égarés, I: 57, « Sur les attributs ».
- ↑ Descartes, Principis de la filosofia, IV, 187
- ↑ Descartes, Oeuvres, Adam et Tannery, vol. III, p. 503. Voir Sixièmes réponses, vol. IX, p. 240 ; lettre à Arnauld du 29.07.1648 : vol. V, p. 222-223.
- ↑ Laurence Bouquiaux, L'harmonie et le chaos. Le rationalisme leibnizien et la 'nouvelle science' , Louvain, Peeters, 1994, p. 145-146.
- ↑ Michel Fichant, "L'invention métaphysique", in G. W. Leibniz. Discours de métaphysique. Monadologie, Gallimard, coll. "Folio Essais", 2004, p. 61-73.
- ↑ Leibniz, Discours de métaphysique, XII.