Fenicians

Lei Fenicians èran un pòble antic originari de la region dau Liban actuau. Aguèron una influéncia importanta sus lo desvolopament dei civilizacions mediterranèas dau millenari I avC. Pasmens, en causa de la manca de documents escrichs per lei Fenicians esperelei, lei conoissenças actualas son magerament basadas sus lei testimònis laissats per lei populacions vesinas.

Lei Fenicians èran devesits entre diferentei ciutats-estats independentas. Lei pus importantas èra Biblos^[1], Sidon, Tir e Arwad. Se formèron a partir de 1200 avC a partir dei culturas de la Mediterranèa Orientala dau millenari II avC. D'efècte, lei centres urbans fenicians i formavan ja de ciutats-estats e de crosieras marchandas importantas que foguèron alternativament dominadas per lei poissanças regionalas successivas (Egipte, Ititas...). Après la crisi de 1200 avC (invasions dei Pòbles de la Mar), capitèron de venir independentas. Aprofichèron aquela situacion per s'estendre dins lo bacin mediterranèu onte fondèron de comptadors comerciaus e de colonias, especialament en Chipre, en Sicília, en Sardenha, en Africa dau Nòrd e dins lo sud de la Peninsula Iberica. Aquò permetèt tanben de difusar la cultura feniciana lòng dau litorau e l'alfabet fenician es probablament lo precursor deis alfabets grèc e aramèu^[2].

A partir dau sègle VIII avC, lei ciutats-estats foguèron tornarmai atacadas per d'empèris poderós coma leis Assirians, lei Babilonians, lei Pèrs, lei Grècs e finalament lei Romans. Pasmens, capitèron generalament de gardar son autonòmia e de demorar una poissança comerciala importanta. Ansin, la region gardèt de trachs fenicians de sègles après la pèrda de Fenicia per lei Bizantins. En parallèl, de colonias fenicianas venguèron de centres mediterranèus importants, especialament Cartage que foguèt una poissança majora fins a la fin dau sègle III avC.