Estanc

Estanc qu' ei ua comuna situada au Nòrd-Oèst deu departament de Gers, pròisha deu meridian de Greenwich, au centre de l'ancian parçan de Novempopulània, qui avè l'anciana Elusa (Eusa) per Caplòc. Dens lo Baish Armanhac, país conegut per la soa produccion d'armanhac. Los bòscs d'alentorn que balhan au paisatge ua color escura qui l'a valut lo nom d'Armanhac Negre.

Lo borg qu'es traversat pr'un arriu qui parteish lo vilatge en dus vielèrs. Qu'a la hont au lòc-dit « La Hont Santa ». Aquera hont generosa, uei captada, que serv a alimentar en aiga un detzenat de vilatges ad arron.

A chic de distància que's crotzan las rotas D30 qui arreliga Aush au Mont (via Eusa) dab la D32 de Casaubon a Aira d'Ador. La ciutat d'Aira que's tròba a 25 km e lo caplòc de canton, Casaubon, qu'es a 9 km. Lo Mont que n'es lo màger pòl d'atraccion. Estang qu'es a 150 km de cadua de las duas metropòlis regionaus, Bordèu e Tolosa.

La Companhia deu Miegjorn qu'arrefusà de har passar lo camin de hèr (Agen/Lo Mont via Pòrt Senta Maria, Nerac) per Estanc meilèu que per La Bastida d'Armanhac. Estanc qu'es donc un vilatge shens gara de trens, mes autobús que hèn lo servici (la carta deu hialat deus autobús departamentaus subvencionats en 1929 preu Conselh Generau de Gers indica Estanc com "dessèrta"). Lo Gers qu'est un important departament jacquaire : la via Podiensis (deu Puèi de Velai) que passa a quate lègas d'Estanc, en lo dar lo torn preu sud.

L’Estanc, arrelhòt de las arribas omprivas pr'amor d'ua ripisilva estreta, que s'escor au long deu borg. Qu'a la hont a Liars d’Armanhac e que's vueita au Midor. La soa limpidité que plai aus salmonids, ressorsa alieutica qui permetèt lo classament d'ua part deu son recorregut en purmèra categoria. Dens la comuna, las soas aiguas vivas accionavan las palas de dus molins dont un, hèra originau, adretament restaurat per lo son navèth proprietari. Un tresau, uèi arroeinat, qu'èra alimentat per l'arrivèt surgissant de la Hont Santa. Au nord qu'arraja la Douze qui de l'Edat mejana dinc a la Revolucion separava los diocèsis d’Aush e d’Aire. Qu'ei atau que la parròpia d'Estang dépendit de l'archiprêtré de Mauléon, lui-même relevant deu diocèsi d'Aire. Au sud, qu'arraja lo Midor. Dens los temps ancians, entà anar d’Estang au Hogar que calèva passar aqueth arrivèt a Monguilhem e perseguir lo son camin via Tojosa. La carte de Cassini qu'indica aqueth traçat unic (la rota directa, via Montlesun d’Armanhac, qu'ei posteriora).

Estang qu'ei situat dens paisatges alternant entre costalats, sèrras boscosas, vinhaus d'Armanhac.

Au sègle XIX^au, Estang que passava lo milèr d’abitants. L’emorragia de la Grana Guèrra, la politica païsana deu hilh unic que lo pair maridava dab ua hilha unica (évitant ainsi la dispersion deu patrimòni fonzièr) e l’exòde rurau més tardiu contribuèrent a redusir de més de la mitat la populacion d'aqueth vilatge. En periòde estivau, lo complèxe deus Lacs de Courtes dab lo son parc residencial de lesers e lo son camping gonfle temporariament los effectius.

 

Comunas confrontantas de Estanc

Mauleon d'Armanhac	Montclar d'Armanhac
Castèths d'Armanhac		Liars d'Armanhac
Maupàs		Panjàs

Dauzat, qui coneish pas que lo nom francés e ua fòrma escrita estranha (Esta, en 1274), qu'interprèta lo nom com estanh ^[5]. Atau que hè Negre^[6].
Lo nom qu'a benlèu un ligam dab lo nom estanc e lo vèrbe estancar, mès qu'ei mauaisit de motivar aqueth ligam.

• Abans la refòrma cantonala de 2014, aplicada en 2015, la comuna qu'èra deu canton de Casaubon; qu'ei ara deu canton deu Gran Bas-Armanhac (burèu centralizator : Nogaròu).

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 641, totala:
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
1 160	1 056	1 181	1 200	1 174		1 303	1 336	1 342
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
1 400	1 426	1 424	1 403	1 410	1 383	1 405	1 396	1 323
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
1 370	1 227	1 111	974	985	972	997	979	906
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
942	892	847	818	724	643	666	673	657 669
2009	2010
643 654	630 642
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

• En 2018 la populacion qu'èra de 646 abitants e la densitat qu'èra de 28,7 ab/km².

• Arnaud-Seguin : Seigneur d'Estang, vers 1273 il fut député à l'assemblée de la cour générale de Gasconha tenue à Saint-Sever par Edouard, roi d'Angleterre.
• Robert Tarride deu Haget (Estang vers 1702 - Brèst 1757) : Ecuyer, il fut un immigrant (Acadie). Major des troupes de l’Isle Royale, chevalier de St Louis. Il épousa le 25 sept. 1737 Marguerite Rousseau de Chamoy et ce à Louisbourg (ancienne place forte et ancien grand port de pêche pour la morue). Il possédait une des plus grandes résidences privées de cette vila.
• Abbé Paul Tallez (Estang 1846 - Aush 1938) : écrivain de langue gasconne. Il fut professeur au séminaire d'Aush. Il est l'auteur de quelques courts poèmes et de chansons (texte et mélodie).
• Francis Jammes (Tournay 1868 - Hasparren 1938) : auteur de « L’glèisa habillée de feuilles » et que lui inspira l’glèisa de Maupas toute proche. Il séjourna plusieurs fois à Estang, rendant visite à sa sœur mariée audit lieu.
• Le général Poeymirau (Pau 1869 - Paris 1924) : bien que n'étant pas natif d'Estang il est néanmoins inhumé dens lo cimetière deudit village. Il fut au Maroc un des plus proches collaborateurs de Lyautey, futur maréchal. La vila de Pau l’honore d’une statue et deu nom d’une avenue.

• Comunas de Gers

• Estanc suu site de l'Insee

1. ↑ «Grafia d'après la mapa de las comunas de Gers en gascon». del siti oficial del departament de Gers. (fr)
2. ↑ Patrici Pojada, Répertòri toponimic de las Comunas de la Region Miègjorn-Pirenèus, ed. Loubatières, Portèth de Garona, 2009, p. 67
3. ↑ http://bdtopoc.org/?city_selected=Estang
4. ↑ https://web.archive.org/web/20170919200819/http://www.locongres.org/oc/aplicacions/top-oc/topoc-recerca/
5. ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 273
6. ↑ Ernest Nègre, Toponymie générale de la France, 1990-98, vol. II, p. 1078, par. 20319
7. ↑ https://www.annuaire-mairie.fr/ancien-maire-estang.html

•   Portau de Gasconha