Empèris nomadas

Leis empèris nomadas fan referéncia ais estats fondats per lei pòbles nomadas imperiaus d'Eurasia de l'Antiquitat au sègle XVIII. Formats per de populacions indoiranianas, oraloaltaïcas, turcas, mongòlas e manchosas que seis armadas èran especializadas dins l'utilizacion de cavaliers arquiers e de la tactica de la tèrra cremada, vivián de norrigatge itinerant dins leis estèpas e lei bòscs de l'Eurasia centrala dins de societats ierarquizadas basadas sus una organizacion tribala. Generalament devesidas entre caps rivaus, lei tribús èran tanben en contact ambé leis estats sedentaris vesins per cambiar de produchs agricòlas còntra de produchs artesanaus impossible de produrre dins l'estèpa. Pasmens, lei relacions èran pas totjorn pacificas car lei nomadas podián de còps assaiar de prendre per fòrça de bens ò car lei pòbles sedentaris (China, Empèri Bizantin...) èran lèsts a empachar l'intrada d'intrús dins sei territòris.

Aquelei relacions conflictualas formèron en Eurasia una geopolitica basada sus l'antagonisme entre societats nomadas e societats sedentàrias. D'efèct, la natura predatritz dei tribús nomadas asiaticas, obligadas de trobar regularament una novèla region druda per s'installar, representava un factor de destabilizacion locau important. Òr, quand un cap capitava d'unificar unei tribús sota una autoritat unica, aquò podiá entraïnar la mesa en movement d'armadas importantas compausadas de combatents entraïnats, mobils e disciplinats capablas de véncer leis armadas deis estats sedentaris. Lei desfachas subidas còntra de cavaliers arquiers per lei Romans (Carrhes en -53), per lei Bizantins (Manzikert en 1071), per lei Song (conquista de China per lei Mongòls) ò per leis Ongrés (Mohi en 1241) mostran la dificultat de faciar una armada fòrça mobila e equipada d'un arc que sa portada li permetiá de tuar una buta a de distàncias alora inegaladas. Ansin, lei pòbles de l'estèpa demorèron capables de menaçar e sovent de conquistar totei leis estats sedentaris d'Eurasia e foguèron donc l'element perturbator major d'aquela region fins a l'aparicion d'armas de fuec en estat de rivalizar ambé l'arc nomada. Manca tanben pas d'exemples per illustrar aquela capacitat de la formacion de l'empèri deis Escites a la conquista de la màger part d'Asia per Genghis Khan e sei successors.

Aquela influéncia geopolitica durabla dei pòbles e empèris de l'estèpa sus lei relacions continentalas constituisse la diferéncia principala ambé leis autrei pòbles nomadas que marquèron l'Istòria coma lei bedoïns arabis dau sègle VII ò lei Vikings dei sègles IX e X. Es tanben confirmada per l'importància deis estrategias adoptadas per lei societats sedentàrias per si protegir còntra leis expedicions nomadas. Maugrat lei diferéncias e lei distàncias importantas entre leis estats victimas d'aqueleis ofensivas, aqueleis estrategias foguèron similaras e basadas sus quatre principis : atacar lei nomadas per lei sometre ò leis obligar de si desplaçar dins d'autrei regions pus alunchadas, fortificar lei regions menaçadas ò leis axes de passatge, devesir lei nomadas per empachar l'emergéncia d'un cap poderós capable d'organizar una ataca, pagar un tribút e donar de títols prestigiós ai caps nomadas per defugir una ataca. Pasmens, coma va mòstra la contuniacion dau fenomèn deis invasions nomadas fins a l'aquisicion d'una superioritat tecnologica decisiva en favor dei sedentaris, lo succès d'aqueleis estrategias èra limitat. D'efèct, leis atacas entraïnavan sovent una retirada dei nomadas que tornavan ocupar lei regions perdudas après lo retirament deis assalhidors. Lei fortificacions mau capitèron de blocar d'invasions en causa de distàncias de susvelhar tròp lòngas^[1]. La division dei nomadas entre elei èra eficaça a condicion que la guèrra posquèsse durar d'annadas per afeblir totei lei tribús. Enfin, lo pagament d'un tribút, de còps fòrça important, empachèt rarament leis atacas car lei nomadas respectavan gaire leis acòrds signats.

Lei regions conquistadas per lei nomadas èran integradas au sen d'estats fòrça estenduts e dirigits per lei caps dei pòbles venceires. Aqueleis estats adoptavan rapidament una organizacion mesclant de principis dei societats nomadas e sedentàrias. Aquò èra necessari car lei territòris conquistats per lei nomadas avián sovent de populacions fòrça importantas a respèct dei tribús d'envaïsseires. Lei nomadas avián donc besonh d'integrar d'autoctòns coma foncionaris per permetre lo foncionament de certaneis infrasturas ò administracions desconeissuts dei societats de l'estèpa. Ansin, l'evolucion deis empèris nomadas foguèt dictat per dos principis principaus qu'èran la fragmentacion rapida de l'empèri entre eiretiers rivaus de son fondator e l'assimilacion dau pòble nomada au pòble sedentari pus nombrós. Lo premier fenomèn necessitava generalament una ò doa generacions e èra favorizat per una superficia importanta. L'assimilacion necessitava tres ò quatre generacions e èra favorizada per lo prestigi mai ò mens important de la civilizacion conquistada e per la possibilitat de l'adopcion mai ò mens rapida de la religion dei vencuts. Per exemple, lei signes premiers de division de l'Empèri Mongòl apareissèron mens d'una generacion après la mòrt de Genghis Khan e sei successors si convertiguèron ai religions localas (islam e bodisme) a la fin dau sègle XIII e au començament dau sègle XIV.