Bauma d'Altamira

Lei pinturas d'Altamira foguèron descubèrtas en 1879 per Marcelino Sanz de Sautuola. La bauma èra coneguda dempuei 1868 e Sanz de Sautuola i fasiá de visitas dempuei 1876. Aviá observat la preséncia de dessenhs geometrics subre lei parets sens li atribuir d'importància mai sa filha Maria, alara annada de uech ans, foguèt la premiera que remarquèt la preséncia de «buòus» dessenhats au plafon. Sanz de Sautuola publiquèt en 1880 sei conclusions en Nòtas brèvas sus quauqueis objèctes preïstorics de la província de Santander (Breves apuntes sobre algunos objetos prehistóricos de la Provincia de Santander).

Istoricament, Altamira es doncas lo premier ensemble picturau preïstoric important que siá estat descubèrt e publicat. Una descubèrta d'aquel òrdre explica la polemica que faguèt nàisser ja que metiá en question plusors idèas scientificas de l'epòca. En fach, dempuei lo començament, lo realisme dei scenas representadas faguèt dobtar de son autenticitat. La reconoissença coma una òbra artistica facha per d'òmes dau Paleolitic se faguèt a l'eissida d'un procèssus lòng que permetèt de definir mielhs la vision de la Preïstòria.

Lo premier que defendèt aquelei pinturas foguèt lo que leis aviá descubèrtas e publicadas, Marcelino Sanz de Sautuola. Son autenticitat ça que la foguèt admesa qu'après sa mòrt, un còp confirmada per l'abondància d'autreis òbras artisticas semblablas trobadas dins de nombrosei baumas europèas. A la fin dau sègle XIX, subretot en França, se descubriguèt de pinturas parietalas liadas sens dobte en d'estatuetas, en d'esculturas muralas, e en d'òsses escauprats qu'apertenián en de nivèus arqueologics paleolitics, tot en acompanhant de rèstas d'animaus desapareguts, aumens dins la region, que visquèron au Pleistocèn (mamot, rangier, bisont deis estèpas...).

Lo preïstorian marselhés Emili Cartalhac foguèt un dei pus grandeis adversaris de l'autenticitat d'Altamira. A partir de 1895, la descubèrta de gravaduras e de pinturas dins lei baumas de la Mota, dei Combarèlas e de Font de Gaume ais Aisiás de Taiac en Dordonha, li faguèron reconsiderar sa posicion. Après aver visitat lei baumas, escriguèt dins la revista L'Anthropologie (1902) un article titolat La bauma d'Altamira. Mea culpa d'un sceptic (La grotte d'Altamira. Mea culpa d'un sceptique). Après aquest article lo caractèr paleolitic dei pinturas d'Altamira foguèt universalament reconegut.

Dins aquesta reconoissença, cau soslinhar tanben lo ròtle de Henri Breuil, per sei trabalhs sus l'art parietau, presentats d'en premier en 1902 au Congrès de l'Associacion Francesa per l'Avançament dei Sciéncias, onte revolucionèt lo biais de veire dei cercaires de l'epòca.

Un còp establida l'autenticitat dei pinturas lo debat se desplacèt sus sa significacion e seis implicacions. Lei divergèncias entre cercaires viravan a l'entorn de la datacion cronologica exacta, de sa tòca misteriosa e de sa valor artistica e arqueologica. Aquestei questions pertoquèron pas solament la bauma d'Altamira, mai l'art preïstoric tot.

Amb una longor de 270 m, la bauma d'Altamira es relativament pichona. Presenta una estructura simpla, formada d'una galariá d'escassei ramificacions. Se pot distinguir tres zonas:

• la premiera, formada per un vestibul grand, esclairada per la lutz dau jorn es estada un luòc d'abitacion privilegiat dempuei lo començament dau Paleolitic superior.
• la segonda es una sala granda famosa per sei pinturas policròmas.
• fin finala, la rèsta de la cavitat compòrta de salas e de corredors que sei manifestacions artisticas son mens espectaclosas.

L'aspècte de la sala granda dei bisonts a evoluit fòrça dempuei que Maria Sautuola la veguèt per lo premier còp. Mesura 18 m de lòng subre 9 m de larg, mai sa nautor originala (entre 1,10 e 1,90 m) foguèt aumentada en baissant lo sòl per facilitar l'examen dei pinturas.

L'animau pus representat es lo bisont deis estèpas. La composicion ne còmpta 16, variant per sei dimensions, sei posturas e sei tecnicas de realizacion. Son acompanhats de chivaus, de cervids, de dos singlars (animau escàs dins l'art paleolitic) en mai de diferentei signes tectifòrmes... Leis artistas d'Altamira trobèron de solucions per representar lo realisme anatomic, lo volum, lo movement e la policromia.

La sensacion de realisme es obtenguda en tirant profiech dei relèus naturaus dau plafon de la bauma, que crèan una illusion de volum, mai tanben gràcias ai colors vivas (roge, negre, jaune, bruns) que cuerbon lei superfícias interioras deis animaus e gràcias ai tecnicas dau dessenh e de la gravadura, que delimitan lei contorns dei subjèctes.

Lo «bisont acoconat» es una dei pinturas mai expressivas e mai admiradas de tota la composicion. Foguèt realizada subre un dei ressauts dau plafon. L'artista saupèt plaçar l'imatge dau bisont acoconat en plegant sei patas e en forçant la posicion dau cap vèrs lo bas. Tot aquò denòta de facultats d'observacion naturalista de l'artista e una immensa fòrça expressiva de la composicion.

La «granda cèrvia», lo pus grand de totei lei subjèctes representats, atenh 2,25 m de lòng. Testimònia una granda mestria tecnica. L'estilizacion deis extremitats dei membres, la fermetat dau trach gravat e lo modèl cromatic li conferisson un grand realisme. Totun, acusa una cèrta deformacion, per sa factura leugierament pesanta. Aquò es sens dobte liat a la tròp granda proximitat de l'artista per rapòrt a la paret. Sota lo còu de la cèrvia se tròba un bisont pichon de trach negre.

Lo «chivau òcra», situat dins d'una deis extremitats dau plafon, foguèt interpretat per Henri Breuil coma un dei sujèctes mai ancians de la composicion. Aquest tipe de chivau a degut èsser relativament frequent subre la cornisa cantabrica; es tanben representat dins la bauma de Tito Bustillo, descubèrta en 1968 a Ribeseya en Astúrias. Per son estil, evòca çò de representat dins la bauma dei Casares a Riba de Saelices dins la província de Guadalajara.

Una sèria de datacions dirèctas deis òbras d'Altamira fachas amb de carbon de fusta es estada realizada gràcias au metòde dau carbòni 14. Aquelei datas son compresas entre 13 500 e 15 500 avC e correspòndon au Magdalenian inferior.

Au cors deis ans 1960 e 1970, lei nombrós visitaires qu'aguèron accès a la bauma alterèron son microclima e meteguèron en perilh la conservacion meteissa dei pinturas. La clausura de la bauma au public faguèt l'objècte d'un debat e aguèt fin finala luòc en 1977. Dubriguèt ren qu'en 1982, amb un nombre jornadier de visitaires estrictament limitat.

Lo nombre important de personas desirant de veire la bauma e la longor dei tèrmes d'espèra (mai d'un an) rendèt necessari la realizacion d'una replica. Dempuei 2001, lo Musèu nacionau e centre de recèrca d'Altamira se tròba près de la bauma que i acuelh una replica de la bauma, apelada «neobauma».

Altamira foguèt inscricha en 1985 dins lo Patrimòni Mondiau de l'Umanitat de l'UNESCO. En 2008, lo Comitat dau Patrimòni Mondiau alarguèt aquela declaracion a 17 autrei baumas ornadas dau nòrd d'Espanha.

• Musèu d'Altamira

•   Portal de la Preïstòria