Adopcion

En drech de la familha, l' adopcion del latin (la) adoptare (etimologicament : ad optare, « de causir ») significa « donar a qualcun lo reng e los drechs de filh o de filha ». Es a dire, l'adopcion es una institucion per que un ligam de familha o de filiacion foguèt creat entre l'adoptat, mai sovent un enfant e lo o los adoptants, los seus nòus parents que son pas los seus parents biologics. L'adoptat ven l'enfant de l'adoptant (ligam de filiacion) e obten donc de drechs e de devers morals e patrimonials.

L'adopcion pòt aver per objectiu de povesir als besonhs d'un enfant per l'establiment d'una filiacion alara que ne manca car es orfanèl. L'adopcion pòt atal permetre a una persona, l'adoptant de transmetre son eretatge car a pas d'enfant. Pòt tanben eissir de la volontat de crear una familha.

L'adoptat pòt èsser un enfant minor o un major^[1], un orfanèl, l'enfant del conjunt, o un enfant abandonat volontàriament o retirat dels parents par l’Estat. L'adoptant es una persona sola o un parelh ^[2], un estrangièr o lo conjunt del parent de l'enfant.

Segon lo drech local, l'adopcion pòt èsser simpla, plenièra, confidenciala o obèrta veire internacionala se l'adoptat ven pas del mèsme país que l'adoptant. De notar que lo drech musulman conéis pas l'adopcion permet una autre procedura: la kafala. Lo drech positiu pòt far coexistir aqueles diferents sistèmas, o n'autoriza sonque d'unes.

La procedura d'adopcion consistís mai sovent en una procedura prealabla d'abandon o d'adoptabilitat de l'enfant seguent d'una procedura d'agrement per l'adopcion e d'enregistrament d'aquela dins l'estat civil.

Coneguda dempuèi l'Antiquitat mai anciana, l'adopcion foguèt practicada correntament sonque a partir dels romans. A Roma, l'adopcion se pòt dire « imperiala » e aver per objectiu la designacion d'un successor oficial. Concerna donc mai sovent d'adultes que son adoptats per un autre adulte avent pas de descendéncia a qui transmetre lor patrimòni.

A la fin de l'Antiquitat, l'adopcion desapareguèt en Euròpa, quitament foguèt enebida dins qualques condicions.

«L’adopcion medievala, qu'èra juridicament instituida coma filiacion fictiva, podava sonque existir se l’adoptant èra en estat de procrear, çò qu'enebissiá l’adopcion als eunucs e als impotents. Quitament, èra « contrari a la vertat » e impossibla segon la natura que l’adoptat foguèt considerat coma lo filh fictiu d’un adoptant que seriá estat mai jove que el perque, dins la natura, lo paire es necessàriament mai edat que lo filh^[3].»

De l'autre costat de la Mediterranèa, l'adopcion es enebida pel drech musulman. S'agís d'una interpretacion de verset 4 e 5 de la sorata 33 de l'Alcoran :

«Dieu a pas mes dos còrs a l'òme ; acordèt pas a las vòstras esposas lo drech de la vòstras maires, nimai als vòstres filh adoptius aqueles del vòstres enfants »

Nomenatz los òstres filhs adoptius del nom dels seus paires, serà mai equitable debans Dieu. S'o coneissètz pas lors paires, que sián los vòstre fraires en religion e los vòstres clients; siètz pas copables s'o sabiètz pas; mas es un pecat d'o far cientament…».

A la plaça, foguèt instaurada la kafala, un sistèma de plaçament sens modificacion de la filiacion.

Abans l'adopcion que coneissem dempuèi la segonda mitiat del sègle XX, existiguèt mai d'una formas d'adopcion que las mai ancianas venon del drech ellenic puèi del drech roman. Après un long periòde de marginalizacion, le recors a l'adopcion tornèt, segon los païses, entre la fin del sègle XVIII e lo començament del XIX.

A l'epòca de la Revolucion francesa^[4], Hugues Fulchiron citat per Bruno Perreau dins son obrtatge (fr) « Penser l'adoption »^[5], soslinha que los revolucionaris i veson la possibilitat d'«imitar la natura, crear per la poténcia de la volontat una segonda natura, mai armoniosa e mai rasonabla que la primièra». Als Estats Units d'America, veguèt al vam a causa de l'imigracion e de la guèrra de Secession^[6]. L'adopcion d'un orfanèl indian pel paire Anton Docher a la fin del sègle XIX al Nòu Mexic es un exemple atipic d'adopcion als Estats Units d'America^[7].

En França, l'adopcion modèrna, dins le sens de la creacion d'un ligam de filiacion, prenguèt lo vam al tèrme terme de la Primièra Guèrra Mondiala. Se calguèt alara d' « enfrentar las pèrdas de guèra »^[5]. La legislacion evoluè, totjorn cap a facilitar de l'adopcion, fins a 1976 que foguèt fins finala inscricha dins la lei l'objectiu de « far familha »^[5].

En Espanha la Lei 21/1987, de l'11 de novembre, cambia la concepcion de l'institucion introdusent dos principis de basa a l'adopcion: que siá un element de plena integracion familhala e l'interés de l'enfant que los domina totes.

L'adopcion internacionala prenguèt una importança creissenta dempuèi la segonda mitat del sègle XX. Segon Peter Selman augmentèt de 40 % entre 1998 e 2004^[8], an que lis vint principals païses d'acuèlh avián recebut 45 000 enfants^[8]. Dempuèi la tendencia merma. Segon d'autras analisis portant suls 23 principals païses d'acuèlh, s'evaluan 35 000 en 2008 e 29 000 en 2010^[9]. Fàcia a la creissencia dels desplaçaments d'enfants, la comunautat internacionala prenguèt de mesuras totjorn mai nombrosas de reglamentacion e de normalizacion de las proceduras. L'objectiu essent d'aparar los enfants e, subretot, de far obstacle als trafecs d'enfants.

Coma tota nocion de drech de la familha, l'adopcion demora una matèria regaliana, donc caracterizada per la diversitat segon los Estats mas es l'objècte de nombrosas convencions o acòrdis multilaterals per gerir los efèctes de las adopcions internacionalas.

Qualques païses coneisson doas formas concurrentas d'adopcion (per França e Espanha: adopcion simpla e adopcion plenièra), d'autres ne conneisson qu'una sola (Aïtí per exemple^[10]). A vegadas l'adopcion es dicha « obèrta », o alara « confidenciala ». Pòt èsser definitiva o revocabla. (Aquel principi de rompadura del ligam de filiacion d'origina existís per exemple en França, en Espanha, o als Estats Units d'America^[11], al Canadà^[12]).

En França coma en Espanha lo regime es separat en doas possibilitats: adopcion simpla e adopcion plenièra.

L'adopcion simpla trenca pas lo ligam de filiacion amb los parents biologics de l'adoptat. Apond a aquel ligam de filiacion lo ligam de filiacion adoptiu creant atal una filiacion dobla. Segon los drech nacionals, pòt èsser revocabla. A contrari de l'adopcion simpla, l'adopcion plenièra trenca tot ligam de filiacion amb la familha d'origina de l'adoptat. Es mai soven irrevocabla mas qualques drechs nacionals permetent que siá revisada.

En Aïtí, per exemple, sola l'adopcion simpla es possibla^[10]. Al contrari en Soïssa sonque existís un sistèma pròche de l'adopcion plenièra

Subretot als Etats Units d'America, l'adopcion es dicha « confidenciala » e pròche de las jasilhas jos X. Las originas biologicas de l'enfant adoptat, e subretot del seus parents, son conservadas secretas per prevenir la rencontra a posteriori entre l'enfant e l'un o l'autre dels seus parents biologics.

L'adopcion obèrta es una practica en vigor als Estats Units d'America. Dins son analisi, Florence Laroche-Gisserot^[13], precisa qu' « es pas dotada d'una identitat juridica clara e precisa », qu'apareguèt a l'entorn dels ans 1970 e que se caracteriza « pel fach que los parents biologics encontran e causissant d'espereles los futurs adoptants puèis mantenon de contactes entre eles e l'enfant ». Dins aquel biais, paréis al plaçament volontari de l'enfant.

L'adopcion es regida per un ensems de tèxtes internacionals de portada e de natura diferenta. De tèxtes cercan a organizar l'adopcion, aparant los drechs de l'enfant; d'autres an per objectiu de facilitar la cooperacion entre païses per facilitar l'adopcion internacionala e lutar contra lo trafec d'enfants.

Existisson dos tèxtes principals de vocacion mondiala sul tèma: la Convencion internacionala dels drechs de l'enfant (CIDE) redigida en 1989 e la convencion sus la proteccion dels enfants e la cooperacion en matèria d’adopcion internacionala de l'Aia de 1993.

La Convencion internacionala dels drechs de l'enfant (CIDE), tractat internacional adoptat lo 20 de novembre de 1989 per las Nacions Unidas proclama « l'interès superior de l'enfant » (art. 3), l'interès d'aparar l'unitat familhala (art. 9 e 10) mas tanben una « proteccion de remplaçament » (art. 20 e 21).

La convencion crea una ierarquia entre sas protections privilegiant las solucions evitant lo desplaçament de l'enfant. Las quatre solucions localas enumeradas son lo plaçament dins una familha, la kafala dins los païses de drech islamic, l'adopcion e lo plaçament en establiment, aquel darrièr cas devent èsser envisatjar sonqu'« en cas de necessitat ». Quand cap de solucion satisfasanta per l'enfant foguèt pas establida dins son país d'origina, l'adopcion internacionala pòt alara s'envisatjar, aquela devant far l'objècte d'una vigilança particulara.

La convencion internacionala dels drechs de l'enfant s'impausa a totes los païses l'avent ratificada, siá 190 dels 193 Estats reconeguts per l'ONU es a dire levat los Estats Units d'America, Somalia e lo Sodan del Sud.

Lo 29 de mai de 1993, un tractat multilateral de drech privat, la convencion sus la proteccion dels enfants e la cooperacion en matèria d’adopcion internacionala, pausa l'encastre general de cooperacion internacionala en matèria d'adopcion internacionale. Declina los principis de la Convencion internacionala dels drechs de l'enfant e enumèra una seria de règlas visant a aparar l'enfant quand es envisatjada una adopcion internacionala e a facilitar la cooperacion entre los Estats partidas. En decembre de 2012, reuniguèt 89 païses^[14].

Lo 18 de decembre de 2009, l'Assemblada generala de las Nacions unidas adoptèt las « Linhas directriças relativas a la Proteccion de remplaçament pels enfants »^[15] que venon completar e renforçar las disposicions internacionalas en vigor^[16]. Aquel tèxte se limita a fixar d'orientacions desirablas e a pas cap de valor constrenhenta en drech internacional.

Dins son guida de las bonas practicas n° 2, la conferéncia de l'Aia de drech internacional privat enumèra los cinc principis fondamentals que s'envisatjan simultanèament e concoran, ensems, a la realizacion dels objectius prevists per la convencion^[17] :

• Principi de l’interés superior des enfants: l’interés superior de l’enfant es la consideracion primordiala dins totas las questions relativas a las adopcions visadas per la Convencion ;
• Principi de subsidiaritat: lo caractèr subsidiari de l’adopcion internacionala es un dels elements a prene en compte dins l’aplicacion del principi de l’interés supérieur de l’enfant ;
• Principi de las garantias: l’establiment de garantias es necessari per prevenir lo raubament, la venta e la tracta d’enfants ;
• Principi de cooperacion: una cooperacion efectiva entre autoritats deu èsser establida e mantenguda per assegurar l’applicacion efectiva de las garantias; e
• Principi de las autoritats competentas: solas las autoritats competentas, nomenadas o designadas dins cada Estat, deuriá èsser aptes a autorizar las adopcions internacionalas.

Remarca: Existís pas de directiva europèa en la matèria. Lo drech de la familha essent exclusit del camp de competéncia de l'Union Europèa.

Lo 1^èr de julhet de 1990, l'Organizacion de l'unitat africana adoptèt la carta africana dels drechs e del ben èsser de l'enfant que s'inspira d'una declaracion precedentament adoptada per l'OUA e de la Convenion internacionala dels drechs de l'enfant. La carta dona al tèrmes de la convencion una interpretacion que pren en compte las especificitats del continent african e de sas culturas. Es en vigor dins 53 païses^[18].

La carta dona una precision al concèpte de « familha alargada » per l'enfant, introducha per la Convencion internacionala dels drech de l'enfant, per la mencion del tutor dins lo mitan familhal; e tanben aquela de « separacion temporària » per fachs de « desplaçament intèrne e extèrne provocat per de conflites armats o de catastrofas culturalas ». Una tala separacion demandan en consequéncia l'establiment de mesuras favorisant la reünion dels enfants amb lors paires. Es l'Union africana, que succediguèt a l'OUA, qu'assegura ara la seguida de la carta, sebretot mejans lo comitat african dels expèrts suls drechs e lo ben èsser de l'enfant.

Lo 24 d'abril de 1967, lo Conselh d'Euròpa adoptèt la « Convencion europèa en matèria d'adopcion dels enfants »^[19] entra en vigor le 26 d'abril de 1968. Lo 26 de genièr de 2000, l'assemblada parlementària del Conselh d'Euròpa adoptèt una recomandacion^[20] que denoncia las derivas en matèria d'adopcion internacionala e demanda, entre autre, al Comitat dels ministres del Conselh d'Euròpa d'afirmar encara mai sa volontat politica de far respectar los dreches de l'enfant pels Estats membres.

En 2008, 18 dels 47 Estats membres del Conselh avián ratificat lo tèxte e 3 l’avián signat^[21]. A aquela data, una version revisada foguèt elaborada puèi adoptada^[22]. A partir 14 de decembre de 2012, aquela version es en vigueur dins 7 dels 47 Estats membres del Conselh^[23]. Lo tèxte revisat introduch de novèlas règlas en matèria de consentiment, elarga l'accès a l'adopcion l'obrissent als parelhs non mariadats, omosexuals o eterosexuals, tracta de las questions d'accès a las origins e fixa de condicions d'edat per accedir a l'adopcion^[24].

Fin finala, la Cort europèa dels drechs de l'òme, tribunal especial del Conselh d'Euròpa coneguèt d'afars tocant l'adopcion en rason d'una violacion allegada dels articles 8 (drech a la vida privada e familhala) e 14 (discriminacion) de la Convencion. Las conditcons de l'abandon dels enfants qu'avián estat criticadas^[25] mas los darrièrs temps es sustot la tencdura de l'adopcion pels omosexuals que foguèt criticada. Atal dempuèi l'afar E.B. contra França^[26] la motivacion d'omosexualitat sembla pas mai poder èsser invocada per justificar, sol, d'un refús d'agradança per l'adopcion^[27].

Cossí es d'usatge, las proceduras generalas son gaire descrichas dins las convencions en vigor en matèria de drechs de l'enfant e d'adopcion internaciaonala. Pr'amor, definisson un nombre de règlas supranationalas que l'ensems dels Estats signataris es supausat respectar.

Tota adopcion deu (dins aquel òrdre) :

• repondre a l'interés superior de l'enfant, en d'autres tèrmes es l'enfant que deu èsser beneficiari dels efèctes de l'adopcion, e non pas un autre tèrçs per pas cap de rason quina que siá;
• èsser autorizada per las « autoritats competentas » ;
• aver èsser verificada al subjècte de sa fasebilitat per las dichas autoritats;
• far l'objècte del consentiment intruit d'aqueles que representan juridicament l'enfant. La vérificacion d'aquel consentiment instruit aparten a las quita « autoritats competentas ».

Las declinasons d'aquelas quatre obligacions varian fòrça segon los Estats. Constituisson pasmens, normalament, un sòcle comun a l'ensems de las proceduras nacionalas mesas en òbra pels païses avent ratificat la Convencion internacionala dels drechs de l'Enfant.

Segon los païses, los candidats a l'adopcion pòdon èsser somes a l'obtencion d'una agradança prealabla a l'engatjament dels procediments en vista d'adoptar. Las règlas relativas a aquel procediment obesisson al drech nacional de cada país.

En cas d'adopcion internacionala, se distria las proceduras dels païses avent ratificat la convencion sus la proteccion dels enfants e la cooperacion en matèria d’adopcion internacionala e aquelas dels autres païses^[14].

Dins lo cas dels païses avent ratificat la convencion:

1. la recerca dirècta d'enfants pels candidats près dels orfanelats del país d'origina, l'encontra dels candidats amb l'enfant abans la fin de las proceduras d'adopcion son enebidas. Ambedoas clausulas essencialas visan a aparar los enfants concernits contre tot mena de trafec, o de damatge psicologic venent de la creacion anticipada d'un ligam afectiu amb los candidats.
2. la procedura de mesa en relacion entre lo candidat del pasís d'acuèlh e l'enfant del país d'origina incombís exclusivament a las Autoritats centralas designadas per çò far dins ambedos Estats. La lista de las Autoritats centralas es publicada sul site internet de la conferéncia^[28].
3. la procedura de mesa en relacion pòt èsser accompanhada per d'organismes agradats per ambedos Estats. Aqueles organismes son somes al contraròtle dels Estats ont agisson.
4. l'adoptabilitat de l'enfant deu aver estat clarament establida pel país d'origina. Dins son article 4, la convencion enumèra 10 critèris de contraròtle estricte destinats a garantir que l'adopcion internacionale respond de segur a l'interés superior de l'enfant (agotament las vias de protection localas, informacion sus las consequéncias juridicas de l'adopcion internacionala, liure consentiment de las personas o institutcons en carga de l'enfant, consentiment sens contrapartida financiària, consentiment de la maire - se cal - intervengut sonque après la naissença, se possibla e necessari: informacion e consentiment de l'enfant, presa en compte dels espers e avises, abséncia de recuèlh de son consentiment per via de contrapartida financiària).
5. lo páís d'acuèlh deu aver verificat la qualitat dels candidat al subjècte del projècte d'adopcion, e la capacitat juridica de l'enfant a intrar dins lo país e i demorar de biais permanent.
6. fin finala, solament los costes e pagaments possiblament demandats als candidats devon èsser « los còsts e depensa inclusits los onoraris rasonables de las personas qu'intervenguèron dins l'adopcion ». Tot autre ganh material « indegut » essent estrictament exclusit. Dins la practica, aqueles còsts se constituisson normalament de las depensas engatjadas per l'orfanelat per l'enfant e dels depens de procedura administrativa.

Dins lo cas dels païses avent pas ratificat la convencion :

• se sol lo país d'origina la ratifiquèt, alara las responsabilitats que li incombisson s'impausan. S'agís sobretot de las exigéncias 1, 3, 5 e 6 enumeradas en dessús.
• se ni lo país d'origina ni lo país d'acuèlh la ratifiquèron pas, alara las proceduras relèvan dels drechs nacionals d'ambedos païses e - quand existisson - de las convencions bilateralas signadas entre los païses per las questions d'adopcion internacionala. Se dich alara « procediment individual^[29] » qu'impausa als candidats de procedir d'espereles la recerca d'un enfant dins lo país d'origina, çò que los païses signataris de la convencion exclusisson.

Dempuèi la segonda mitat del sègle XX l'institucion de l'adopcion passèt per de mutacions prigondas que rebaton las evolucions de las societats e de las mentalitats. Ven un mejan de proteccion de l'enfença, passa las forontièras nacionalas, e s'alunha lentament del modèl de la familha biologica (coneisença de las originas, adopcion omoparentala).

En sonque quaranta ans, entre 1969 e 2010 e segon las estatisticas conegudas, los desplaçaments d'enfants pel mond al motiu d'una adopcion internacionala coneguèron un aument quantitatiu màger, passant de 1 239 (1969) a 675 243 enfants (2010)^[9], siá près de 545 còp de mai. Las mancas de contraròtle sus l'adoptabilitat vetadièra dels enfants prepausats dins los orfanelats dels païses d'origina podèt menar a d'abuses e de trafecs d'enfants. Es lo quita objectiu de las reglamentacions internacionalas que de n'aparar los enfants, e los candidats a l'adopcion, coma o precisa l'UNICEF dins sa posicion sus l'adopcion internacionala^[30].

D'entre los grands païses d'origina dels enfants adoptats a l'internacional, de seriosas derivas foguèron constatadas au Guatemala, qu'arrestèt lo procediment en 2008 mai de 3 000 dossièrs a la seguida de la descobèrta d'irregularitats massissas dins un dels principals orfanelat del país^[31]. Al Cambòtja, fàcia a las fraudas constatadas, los Estats Units d'America arrestèron las adopcions internacionalas lo 21 de decembre de 2001^[32], seguits per nombre de païses. En decembre de 2009 lo país declarèt un errèst provisòri de totas las adopcions internacionalas consecutiva a sa ratificacion de la convencion sus la proteccion dels enfants e la cooperacion en matèria d’adopcion internacionala^[33]. En Aïtí, a la seguda del tèrratrem de 2010, de raubaments d'enfants foguèron signalats^[34].

Tota adopcion internacionala impausa als Estats partidas de resòlvre los problèmas de conciliacion dels drechs que provòca. Atal, en França, de nombrosas dificultats apareguèron per l'adopcion plenièra d'enfants adoptats en Aïtí que conéis pas, en son drech local, sonque l'adopcion simple. Las familhas adoptivas son, alara, confrontadas a l'interpretacion dels tribunals.

Alara que l'adopcion obèrta aparéis als Estats Units d'America, lo drech pels enfants adoptats d'accedir a lors originas biologicas, e los mejans per exercir aquel drech, son fòrça discutit dins qualqus païses, que la França, pendent los ans 1990. S'opausan alara « los defensors dels secrets varrolhat còste que còste^[35] » als « promotors de la transparéncia de l’origina a tot prètz^[35] ». Segon l'analisi de las convencions internacionalas publicada en 2006 per la Coordinacion de las ONG pels drechs de l'enfant (Belgica), aquel drech d'accès a las originas « es pas fins ara formalizada explicitament dins aquelas convencions internacionalas^[36] ». Las legislacions varian prigondament entre los païses, subretot européèus, segon qu'autorizan, o non, las jasilhas dins lo secret^[37].

L'adopcion omoparentala es lo mejan per doas personas del mèsme sèxe d'adoptar d'enfants. Lo o los enfants vivent dins un fogal omosexual pòt alara aver los mèsmes drechs familhals e patrimonials qu'un enfant vivent dins un fogal eterosexual. L'adopcion omoparentala pòt concernir l'enfant biologic del conjunt coma un enfant forastièr. Resulta mai sovent de la possibilitat pels parelhs de mèsme sèxe de se maridar, qu'existís inegalament pel mond. Son apeisson ana ensems amb la retirada de las discriminacions fondadas sus l'orientacion sexuala, al vam a partir del ans 2000.

1. ↑ Par exemple : adoption simple en França: Art. 360 al. 1: « L'adoption simple est permise quel que soit l'âge de l'adopté ».}}
2. ↑ de sèxe diferent o nom (adopcion omoparentala
3. ↑ (fr)Yan Thomas, Fictio legis, L’empire de la fiction romaine et ses limites médiévales, in Droits n°21, 1995|, p:17-63}}.
4. ↑ (fr)Hugues Fulchiron Nature, fiction et politique: l'adoption dans les débats révolutionnaires in: La famille, la loi, l'État de la révolution au Code Civil, ed: Centre Georges Pompidou/Imprimerie nationale, 1994, pp:204-220, ISBN 2 85850 532 2
5. ↑ ^{5,0 5,1} et ^5,2 (fr) Bruno Perreau Penser l'adoption, La gouvernance pastorale du genre, ed: PUF, pp: 18-26 ISBN 978-2-13-057993-9
6. ↑ (en) Beth Rowen The History of Adoption]
7. ↑ (fr)Samuel Gance. Anton ou la trajectoire d'un père. L'Harmattan, 2013, p. 169-171.
8. ↑ ^8,0 et ^8,1 (en) Peter Selman Trends in Intercountry Adoption:Analysis of Data from 20 Receiving Countries, 1998–2004 in Journal of population research, vol:23, n°2, 2006, pp:183-204 PDF
9. ↑ ^9,0 et ^9,1 (en) (en) Historical international adoption statistics, United States and world Wm. Robert Johnston, 20 de mai de 2012
10. ↑ ^10,0 et ^10,1 « Lo decret del 4 d'abril de 1974, que regís en Aïtí la procédura d'adopcion, prevei pas que l'adopcion simpla. » Ministèri francés dels Afars estrangièrs, 6 de setembre de 2012, responsa a una question escricha al govèrn, en linha
11. ↑ {{fr]]Peter H Fund, L'adoption internationale : États-Unis, ed:Revue internationale de droit comparé,2003|vol:55, pp: 803-817 en linha
12. ↑ (fr)[http://www.thecanadianencyclopedia.com/articles/fr/adoption Adoption, en linha
13. ↑ (fr) Florence Laroche-Gisserot, L'adoption ouverte (open adoption) aux États-Unis : Règles, pratiques, avenir en Europe, ed:Revue internationale de droit comparé, 1998, vol:50, pp:1095-1123 en linha
14. ↑ ^14,0 et ^14,1 HCCH Estat present
15. ↑ (fr)Linhas Directriças relativas a la Proteccion de remplaçament pels enfants
16. ↑ (fr)Pagina de la fondacion soïssa del Servici Social Internacional dedicada a las linhas directriças
17. ↑ (fr)[http://www.hcch.net/upload/adoguide2f.pdf L'agrément et les organismes agréés en matière d'adoption, principes généraux et guide de bonnes pratiques PDF , ed: Conférence de la Haye de droit international privé, p: 22
18. ↑ (fr) Charte africaine des droits et du bien-être de l'enfant - liste des pays qui ont signé / ratifié PDF |série=|jour=|mois=|année=|site www.au.int
19. ↑ (fr)24 avril 1967, « Convention européenne en matière d'adoption des enfants » (texte d'origine), en linha
20. ↑ (fr)Conseil de l'Europe, 26 janvier 2000, « Recommandation 1443 (2000) : pour un respect des droits de l'enfant dans l'adoption internationale », en linha
21. ↑ (fr) Rapport explicatif à la Convention européenne en matière d’adoption des enfants (révisée)
22. ↑ (fr)Portail de la Convention européenne en matière d'adoption des enfants (révisée) - Bureau des traités - Conseil de l'Europe
23. ↑ (fr)Convention européenne en matière d'adoption des enfants (révisée) - Situation au 14/10/2012
24. ↑ (fr)Résumé de la Convention européenne en matière d'adoption des enfants (révisée)
25. ↑ CEDÒ, 13 de febrièr de 2003, Odièvre c. França - las jasilhas jos X, (fr)lire en ligne
26. ↑ (fr) 22de genièr de 2008, afar E.B. contra França, en linha
27. ↑ (fr) A. T., « Adoption simple et couple homosexuel : la CEDH appelle timidement l’État français au changement ! », http://actu.dalloz-etudiant.fr, 19 mars 2012, en linha
28. ↑ (fr) Autorités centrales au sens de la Convention du 29 mai 1993 sur la protection des enfants et la coopération en matière d'adoption internationale site de Conferéncia de l'Aia del drech internacional privat
29. ↑ (fr)http://www.adoptionefa.org/index.php/adoptera-l-etranger/adopter-par-demarche-individuelle Adopter par démarche individuelle
30. ↑ (fr)http://www.unicef.org/french/media/media_41918.html La position de l'UNICEF sur l'adoption internationale] UNICEF
31. ↑ (fr)Juan Carlos Llorca Guatemala - Grand ménage sur le marché de l’adoption 1èr d'abril de 2009
32. ↑ (en) https://web.archive.org/web/20121010161749/http://www.uscis.gov/files/pressrelease/AdopProcCambodia_020702.pdf Adoption Processing in Cambodia]
33. ↑ (fr)Fiche pays adoption - Cambodge (France diplomatie)
34. ↑ (fr)Haïti dénonce un trafic d'enfants depuis le séisme
35. ↑ ^35,0 et ^35,1 (fr) Catherine Bonnet, Les enfants du secret, ed:Odile Jacob, 1992, ISBN 2738101712
36. ↑ (fr) Coordination des ONG pour les droits de l'enfant (Belgique) Analyse de la législation internationale relative à la recherche des origines personnelles 2006
37. ↑ (fr)Brigitte Barèges Mission parlementaire sur l'accouchement dans le secret 2010

• Articles generals: Drechs de l'enfant, Fosterage (« enfant plaçat »), Omoparentalitat, Trafec d'enfants
• Articles sus l'adopcion per país o epòca
  • Roma antica : Adopcion en drech roman
  • Espanha : Adopcion en Espanha
  • França : Adopcion en França
  • Suisse : Adoption en droit suisse
• Articles sus de proceduras pròchas de l'adopcion
  • Kafala