Chartrosa de Granada : Diferéncia entre lei versions

La Chartrosa de Granada que's quilha au vesinatge de la vila de Granada, en Andalosia, au sud-èst d'Espanha. Aqueth monastèri qu'arcuelhó monges chartroses despuish la soa construccion dinc a mila ueit cents trenta cinc.

L'Òrdi deus Chartroses que ho fondat per Sent Brunon e sheis companhons (quate clergues e dus laïcs) en mila ueitanta quate près de Grenòble, dens lo Massís de la Chartrosa, qui'u balhè lo nom. Qu'ei hèra austèr, en tot observar lo june e lo silenci dab hèra de rigor. Los monges que viven dens cèlas particularas e que consacran lo lor temps a la pregària, l'estudi e lo tribalh manuau. L'òrdi qu'avó vint-e-quate monastèris en Espanha, qui la grana majoritat e horen estupats en mila ueit cents trenta sheis peu desamortiment de Mendizábal e per la secularizacion generau. Uei que demòran sonque quate chartrosas abitadas en Espanha : Miraflores a Burgos, Montealegre a Barcelona, Aula Dei a Saragossa e Porta Cœli a València.

La construccion de la Chartrosa de Granada que comencè en mila cinc cents setze gràcias a ua donacion de tèrras per Gonzalo Fernández de Córdoba, lo «Gran Capitani». Que pòrta lo títol de Monastèri de l'Assompcion de Nosta Dauna. Uei l'ensemble n'ei pas sancèr : que's son perduts lo gran claustre, las cèlas e d'autas pèças. Totun, òm que consèrva ua grana partida.

En tot traucar un portau d'estil plateresc òm qu'arriba au portic qui en fàcia e's quilha lo monastèri magnific e sevèr. Lo bèth peiron qui'ns mia a la pòrta de la glèisa, òbra deu maçon Cristóbal de Vílchez, qu'ei precedit d'un camin empeirat d'estil granadin, de pèiras negras e blancas, hèit en mila sheis cents setanta nau. Lo devant de la glèisa qu'a sobiron un blason d'Espanha, dilhèu per'mor aqueste monastèri qu'èra dependent d'aceth de Nosta Dauna deu Paular, fondacion reiau. Lo portau deu Neoclassicisme en marme gris que ho dessenhat per Joaquín Hermoso en mila sèt cents navanta quate. L'imatge de Sent Brunon en marme blanc qu'ei degut a Pedro Hermoso, hrair deu precedent.

Un vestibul austèr que'ns mia a un polit claustre d'òrdi doric, comunament conegut com «claustron» entà destrià'u deu gran claustre uei desaparegut. Qu'ei uei lo dia lo center deu monastèri e las pòrtas de totas las pèças que dan sus las soas galerias. D'un deus sons angles que's pòt observar la tor de la glèisa.

Lo refectòri qu'ei ua pèça grana dab vòuta de sonsainas ogivaus e arcs. Que s'i trapa ua catedra entà la lectura durant lo repèish. Lo contracòr qu'a ua crotz pintrada peu hrair laïc Juan Sánchez Cotán, qui ei tanben l'autor de la «Senta Cena» e deus tablèus qui ondran las parets representant diferents episòdis de la fondacion de l'òrdi, scènas de la persecucion sofrida peus chartroses en Anglatèrra durant lo règne d'Enric VIII, e de tres telas de la Passion de Jèsus.

A costat de la sala de minjar deus monastèris que's tròba ua petita sala dab ua hont on los monges e's lavan las mans abans de minjar en tant qui recitan lo psalm De profundis clamavi ad Te, Domine... (De las pregondors que clamèi vèrs Tu, Sénher...). La sala d'aqueste monastèri (ara shens hont) qu'ei ondrada d'un retaule suus «Apòstols Pèir e Pau» pintrat au clarescur per Sánchez Cotán (per'mor aquesta pèça que s'apèra la «Sala deus sents Pèir e Pau»), e d'autes tablèus deu medish autor sus scènas de la construccion de la purmèra chartrosa, la «Senta Fàcia», «Dus avesques de l'Òrdi» e «Nosta Dauna dab l'Enfant». Aquesta pèça gotica que ho la capèra deu monastèri dinc a la construccion de la glèisa ; puish, que ho emplegada com capítol de hrairs laïcs. Los arcs en heishèus de colomnas petitas que s'i redusen a ua sola qui acaba a bona hautor deu sòu. L'autar qu'ei presidit per un tablèu d'autor desconegut. Aus costats, «Nosta Dauna balhant la popa a l'Enfant» e «Nosta Dauna dab lo Crist Mòrt». Los autes que son de Vicente Carducho e que representan scènas restacadas a la vida e a la mòrt deus sents Brunon e Uc.

La sala capitulara qu'ei la pèça on los monges e s'amassavan entà deliberar suus ahars de la comunautat. La pòrta d'entrada, remarcabla peus ornaments e claus de bronze, qu'ei l'òbra deu hrair laïc Juan Martín, com las autas deu claustre. La vòuta qu'a influéncias goticas. Los tablèus qui ara ondran las parets que son de Carducho : «Aparicion de Nosta Dauna a Sent Brunon dens lo lièit de mòrt», «Aparicion de Nosta Dauna a hrair Juan Fort» e divèrses martiris de monges a las mans de turcs e d'uganauds.

Au costat seguent deu claustre que i a tres petitas capèras : l'ua qu'embarra ua escultura de «Nosta Dauna deu Rosari» ; l'auta, ua taula e duas cadièras de marqueteria en mei d'un ancian pabalhon petit entà l'exposicion de l'Eucaristia a l'adoracion deus fidèus ; e la tresau, un «Ecce Homo», òbra deus hrairs García.

Lo temple qu'ei d'ua sola nau, divisada en tres partidas : la purmèra, entau pòble ; la dusau, entaus hrais laïcs ; e la tresau, mei estenuda, entaus monges. Enter la deus hrairs laïcs e la deus monges òm que tròba l'arrèrcòr dab dus retaules d'estil barròc churrigueresc portant dus tablèus de Sánchez Cotán, sensibles per la loa delicadesa e lo lor misticisme : «Lo repaus pendent la huèita en Egipte» e «Baptisme de Jèsus». La pòrta de veire qu'a incrustacions de coscolhas, d'evòri, d'argent, d'ebèn, e de husta de Guaiacum sanctum. Las parets qu'an un sarròt d'ornaments de plastre. Enter los bujaus dab esculturas, tanben de plastre, que i a grans quadres portant sheis telas representant scènas de la vida de Nosta Dauna. Que son degudas a Bocanegra, autor tanben de «l'Immaculada» qui's situa suber la pòrta d'entrada e de la bèra tela de «Nosta Dauna deu Rosari» qui's situa suber un petit retaule a esquèrra.

Lo presbiterium (aquò vòu díser lo lòc reservat au clergat) qu'ei coronat d'ua copola eliptica. Que's distingueish per l'ornamentacion e la policromia. Qu'a quate esculturas de plastre («avesque chartrós», «Sent Joan Baptista», «Sent Brunon», «Sent Uc»), quate tablèus de Sánchez Cotán sus scènas de la Passion e, au center, «l'Assompcion de Nosta Dauna», de Bocanegra.

L'autar màger qu'ei ondrat d'un baldaquin de husta dab miralhs, qui a l'interior e's tròba «l'Assompcion», de José de Mora.

Après l'autar màger, separat de la glèisa per ua pòrta de veire de Venècia, que's tròba lo tabernacle, on pintrura, escultura e arquitectura e's honen entà crear ua de las òbras mei bèras e sensiblas deu Barròc espanhòu. Que ho bastit per Francisco Hurtado Izquierdo enter mila sèt cents quate e mila sèt cents vint. L'austeritat deus chartroses que vad ací grandor en aunor deu sacrament de l'Eucaristia. Dens cada angle, suber hauts pedestaus, duas colomnas d'òrdi corintian que sostienen arcs suus quaus e's quilha la copola. Dens las travadas, ondradas de pabalhons sostienguts per mainatges nuds, que i a consòlas dab estatuas de «Sent Josèp» (José de Mora), «Sent Joan Baptista» (Risueño), «Sent Brunon» (José de Mora) e «Senta Maria Magdalena» (Duque Cornejo). D'aqueste darrèr autor que son tanben las estatuas de las Vertuts apujadas suus oculus qui dus e dan sus capèras aus costats, çò qui ei caracteristic de las glèisas deus chartroses. Las parets, hèra decoradas, qu'enquadran telas d'Antonio Palomino sus tèmas de l'Ancian Testament. Suus quate triangles curvilinèus qui forman l'anèth de la copola dab los arcs suus quaus aqueth e s'apueja, que son representadas las figuras deus quate evangelistas e, dens la copola, pintrada a la fresca per Palomino, que figuran Sent Brunon, com un Ercules sostienent l'ostensòri suu món, la Trinitat dab Nosta Dauna e Sent Joan Baptista e, a l'entorn, diferents còrs d'anjos e de sents. Au center que's quilha lo tabernacle de marme. Un pedestau que sostien quate estatuetas dauradas dab simbèus eucaristics e ueit colomnas negras salomonicas suber las quaus òm que ved ua rica arquitectura qui a la soa cima e's situa l'imatge de la fe. A l'interior que i a ua estructura dab la forma de temple on e's tròba lo tabernacle (cròfe) on e's guarda l'Eucaristia qui èra adorada peus monges deus oculus deus costats.

La sacristia que ho dessenhada per Hurtado Izquierdo e realizada per diferents mèstes enter mila sèt cents vint-e-sèt e mila sèt cents seishanta quate. Que pareish, per la soa talha ed estructura, ua petita glèisa. La forma, la lutz, la color e los nombroses ornaments barròcs que s'i honen entà dar ua sensacion de grandor, de mobilitat e d'inconsisténcia. Lo sòcle qu'ei de marme de Lanjarón. Qu'ei tanben de marme un retaule on i a un «Sent Brunon», de Ferrer, e ua «Immaculada», d'Alonso Cano. La copola escura que destona : qu'ei ua fresca de Tomás Ferrer. Dens un bujau a esquèrra, au ras deu retaule, que's tròba un imatge de «Sent Brunon», òbra de José de Mora, de beror unica. La decoracion qu'ei completada per òbras deu hrair laïc Francisco Morales representant scènas de Jèsus Crist («Crist de l'Expiracion», «l'Immaculada recebuda peu Crist de l'Expiracion» e «l'Immaculada recebuda peu Pair Eternau») e de sentas chartrosas. Las pòrtas e comòdas, cobèrtas d'acajó, de Guaiacum sanctum, d'ebèn, de coscolhas, d'evòri e d'argent, que son l'òbra deu hrair laïc Manuel Vázquez, qui metó trenta quate ans entà har-las.

• L'arcuelh de la Chartrosa de Granada

• Portal arquitectura e urbanisme