Beste Ijzertijd podcasts (2025)

1
Manipulatie online - Wat is het en wat doet Europa ertegen? Met dr. Marijn Sax 54:36

4d ago54:36

54:36

Wat is manipulatie eigenlijk? Hoe verhoudt het zich tot onze autonomie? En kunnen we ooit echt manipulatievrij leven?Sinds kort beschermt Europese wetgeving ons tegen manipulatie in de digitale wereld. Maar het begrip ‘manipulatie’ dat de EU hanteert is nog lang niet uitgekristalliseerd.Filosoof en onderzoeker Marijn Sax dook erin en vertelt ons al…

1
Vrouwenvoetbal in Nederland - Sport als lens voor gender (on)gelijkheid 50:39

15d ago50:39

50:39

In 2017 werden de Oranje Leeuwinnen voor het eerst Europees kampioen: één van de vele aftrappen (en bewijzen) van het toenemende succes van vrouwenvoetbal in Nederland. Maar vrouwen op het veld (in plaats van naast) is niet altijd vanzelfsprekend geweest. Het vrouwenvoetbal in Nederland kent, anders dan het mannenvoetbal, namelijk een vrij korte do…

1
Historische taalkunde - Proto-Indo-Europees en de oorsprong van onze taal 48:32

21d ago48:32

48:32

Wie spraken er Proto-Indo-Europees? En wordt het Nederlands steeds simpeler?Historische taalkundigen zoeken de oorsprong van alle Indo-Europese talen in een gemeenschappelijke voorouder die zo'n vierduizend jaar geleden werd gesproken. En hoewel deze taal een volledig hypothetische constructie is, spreken zij met zelfvertrouwen over de uitspraak én…

1
Duurzame w(c)etenschap - Amsterdamse plaskrullen en het grote Lowlands urine onderzoek 45:09

1M ago45:09

45:09

Plassen doe je elke dag, en als het goed is ook vaker dan één keer. Een gewoonte - of ritueel - dat als alledaagse activiteit niet snel in de (wetenschappelijke) belangstelling staat. In deze uitzending van Radio Swammerdam duikt redacteur Emerence Kapteijn daarom in de wondere wereld van de w(c)etenschap achter, jawel, urine. Kunnen we bijvoorbeel…

1
De Varsity - Het nut van gejoel bij sportwedstrijden 52:21

1M ago52:21

52:21

De Varsity is de belangrijkste studentenroeiwedstrijd van het jaar. Een cocktail van traditionele corporale en olympische gemoederen, plus een 'muur van geluid', maakt dat de roeiers meer druk voelen dan bij andere wedstrijden.Helpt zo'n sfeer de roeiers ook harder te roeien? Redacteur Tabe Bakker spreekt met sportpsycholoog dr. Gerald Weltevreden,…

1
Banaal nationalisme - Een verwoestende ideologie verpakt in alledaags entertainment 54:27

2M ago54:27

54:27

Nationalistisch vermaak lijkt tandeloos; we grinniken om Frank Lammers als Michiel de Ruyter en Soldaat van Oranje de musical. Maar achter dit simpele vermaak kan een van 's werelds meest verwoestende ideologieën schuilgaan.Momo Schaap spreekt met Joep Leerssen, emeritus hoogleraar Europese studies aan de Universiteit van Amsterdam, over de geschie…

1
De Tand Des Tijds - Over archeologisch isotopenonderzoek naar tandmateriaal 55:00

2M ago55:00

55:00

Met de tand des tijds duiden we aan dat de tijd knagend aan ons bestaan het vergankelijke aantast. Op zoek naar waar dit gezegde zijn oorsprong heeft gevonden, stuit Max Waterreus op verschillende theorieën. De etymologie is interessant, omdat je er ook aan kan zien uit welk taalgebied een woord afkomstig is. Zo is 'radio' een ingeslikte vorm van h…

1
Vriendschap - Het nut, plezier en goede van de belangrijkste mensen in ons leven 53:29

2M ago53:29

53:29

In films en series zijn personages vaak onderdeel van een klein, hecht groepje vrienden dat te pas en te onpas bij elkaar aan de deur staat. Maar de praktijk blijkt weerbarstiger. Vriendschappen veranderen of verwateren, mensen verdwijnen of komen onverwacht dichter bij je te staan. Dat fascineert niet alleen redacteur Maaike Kooijman, maar ook de …

1
(SPECIAL) Einde van de bronstijd 24:50

2M ago24:50

24:50

De tentoonstelling 'Bronstijd - Vuur van verandering' in het Rijksmuseum van Oudheden is bijna afgelopen. Na een lange en mooie winter kijken we met conservator Luc Amkreutz terug én vooruit! Tentoonstelling De tentoonstelling Bronstijd – Vuur van verandering is van 18 oktober 2024 t/m 16 maart 2025 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden. Kijk op …

1
Het duurzaamheidssprookje - Over de grenzen van duurzaamheidsdenken 55:35

2M ago55:35

55:35

Deze week praten we met Shivant Jhagroe, schrijver, onderzoeker, artiest en universitair docent aan de Universiteit Leiden, over de grenzen van duurzaamheidsdenken. In zijn boek 'Voorbij duurzaamheid. Op weg naar radicale ecorechtvaardigheid' haalt hij de rol van kapitalisme, kolonialisme en sociale uitsluiting aan in de strijd voor een eerlijke to…

1
Opgroeien in de drukke stad - (Amsterdamse) kinderen in het stedelijk landschap 48:58

3M ago48:58

48:58

In Amsterdam bezetten kinderen zowel letterlijke als figuurlijke ruimtes die vorm geven aan de levendige, chaotische structuur van de stad. Letterlijk zijn ze aanwezig in parken, speeltuinen of in de bakfiets van hun ouders. Figuurlijk symboliseren kinderen de toekomst van de stad. Net als ouderen, die op hun beurt het verleden representeren, breke…

1
(SPECIAL) Vrede en strijd 19:37

3M ago19:37

19:37

Netwerken, verbinding: termen die passen bij de bronstijd en bij het millennium daar nog voor. Groepen mensen stonden met elkaar in contact, wisten van elkaar en reisden rond. Dat contact kon vreedzaam zijn... maar ook vijandig! Hoe zien we dat terug in bijvoorbeeld de archeologie? Of binnen de taalkunde? Wat weten we over de aard van die contacten…

1
Kapitalisme - Het geweld verminderen met revolutionaire liefde 56:39

3M ago56:39

56:39

In de westerse wereld zitten we in een kapitalistische structuur. Op zoek naar vermeerdering. In deze aflevering praat Rijk Landsmeer met Rogier van Reekum over de mitsen en maren van het kapitalisme en hoe we het gevaar daarvan kunnen verminderen met revolutionaire liefde. Rogier van Reekum is universitair docent bestuurskunde en sociologie aan de…

1
Middeleeuwen - Het lichaam in middeleeuwse kunst 54:20

4M ago54:20

54:20

Een in bloed badende godenzoon en pikante portretten van heiligen – in de late middeleeuwen krijgt christelijke kunst soms een rauw randje, met beeldtenissen die enkel beschreven kunnen worden als body horror of erger.Momo Schaap spreekt met Wendelien van Welie, kunsthistoricus en docent aan de UvA, die in 2020 de publicatie 'Body Language: Het lic…

1
'Homo's kunnen niet fluiten' - Over homoseksualiteit in literatuur en wetenschap 54:17

4M ago54:17

54:17

'Ik moet de gebeurtenissen duidelijk maken die van een verlegen, zachtaardig, ijverig en liefhebbend kind dit verlokkende monster hebben gemaakt', schreef Arthur W. in de 19e eeuw naar de Franse arts Henri Legludic. W. werd herhaaldelijk opgepakt voor onder meer travestie. Artsen maakten in die tijd gretig gebruik van literaire bekentenissen als de…

1
Populisme - Waarom emotie het van argumentatie blijft winnen 56:50

4M ago56:50

56:50

Hoewel populisme vaak wordt gezien als een containerbegrip dat moeilijk te definiëren is, blijft het een centraal thema in de hedendaagse politiek. Hoe komt het dat emoties in het politieke debat zo vaak de overhand krijgen boven argumenten? In deze aflevering van Radio Swammerdam spreekt redacteur Max Waterreus met politicoloog Gijs Schumacher, di…

1
(SPECIAL) Taal en schrift in de bronstijd 15:17

4M ago15:17

15:17

Wat weten we over taal en schrift in de bronstijd - meer specifiek die periode in wat we nu kennen als Nederland? Conservator Luc Amkreutz gaat in deze special met verschillende experts uit de podcastserie 'Bronstijd. Vuur van verandering' in gesprek over de reconstructie van oude talen en een wereld waarin schrift geen rol lijkt te spelen. Tentoon…

1
Mobiele telefoons - Thuis of in de kluis? 31:37

4M ago31:37

31:37

In Nederland is sinds 1 januari 2024 het gebruik van mobiele telefoons niet meer toegestaan op middelbare scholen. Scholen zijn zelf met leraren, leerlingen en hun ouders afspraken gaan maken hoe dit er op hún school precies uit gaat zien. We zijn nu een jaar later en redacteur Daniel Teunissen is benieuwd: Wat zeggen wetenschappers over het nieuwe…

1
(Kerst)muziektherapie - De stressreducerende effecten van toonkunst 48:18

5M ago48:18

48:18

Hoewel kerst veelal geassocieerd wordt met de warmte en gezelligheid van het samenkomen met familie en vrienden, ervaart niet iedereen kerstmis als the most wonderful time of the year. Kerst kan namelijk ook als eenzaam worden ervaren, of als erg stressvol – bijvoorbeeld door de verhitte gesprekken tijdens het kerstdiner. Op welke wijze (kerst)muzi…

1
(SPECIAL) Nacht van de gouden sterren - Hemelschijf van Nebra (2/2) 27:52

5M ago27:52

27:52

De beroemde hemelschijf van Nebra: gevonden in 1999 en nog altijd voer voor vele discussies, theorieën, complotten en controverse. Wat weten we over dit unieke object? En welk spannend verhaal gaat er schuil achter de ontdekking van deze schijf in het Duitse Nebra? In het tweede deel van de tweedelige kerstspecial 'Nacht van de gouden sterren' gaat…

1
Moderne Chinese kunst - Waarom we het weinig tegenkomen 55:18

5M ago55:18

55:18

Moderne Chinese kunst, we weten er maar weinig over en toch speelt er heel veel. Sjoukje van der Meulen is docent hedendaagse Chinese kunst, met haar bespreken we de grote werken in de hedendaagse Chinese kunst en ons perspectief op het land en de sector. Waarom die best wat genuanceerder mag zijn. Met een column van Thomas Misset. Presentatie door…

1
Geld - Het ontstaan van geld in de IJzertijd 54:51

5M ago54:51

54:51

Geld; het is in onze levens zó alomtegenwoordig dat het haast lijkt alsof het er altijd al geweest is. Maar geld kwam er niet vanzelf en op een dag zal het misschien weer verdwijnen.Momo Schaap spreekt met Elon Heijmans, historicus en archeoloog, die in zijn boek The Origins of Money in the Iron Age Mediterranean World (2021) de diepe ontstaansgesc…

1
(SPECIAL) Nacht van de gouden sterren - Staren naar de zon (1/2) 21:10

5M ago21:10

21:10

Hoe bepaalden mensen het ritme van het jaar, van de seizoenen en van het leven in de bronstijd? Welke rol speelden zon, sterren en maan in het ritme van onder ander zaaien en oogsten? En wat hebben plekken als Stonehenge, Pömmelte en Tiel daar eigenlijk mee te maken? In dit eerste deel van de tweedelige kerstspecial 'Nacht van de gouden sterren' ga…

1
Speeksel - De functie van onze mondvloeistoffen 55:57

5M ago55:57

55:57

Vanaf jongs af aan wordt ons al verteld dat we zuinig moeten zijn op ons gebit. De glazuurlaag op onze tanden groeit immers niet terug en daarom moeten we goed poetsen. Maar het lichaam heeft ook zelf een systeem wat ons beschermt tegen gaatjes en infectie, namelijk mondvloeistoffen. In deze aflevering praten we over de samenstelling en functionali…

1
Single zijn in je jongvolwassenheid - Wat zegt de wetenschap? 55:39

6M ago55:39

55:39

Bij het koffieapparaat, in je favoriete serie of door je koptelefoon, in de hedendaagse (pop)cultuur gaat het altijd en overal over de liefde. Het narratief is meestal hetzelfde: mensen in een relatie zijn gelukkig, singles zijn zielig. Juist voor twintigers, waarvoor het pad der liefde regelmatig wordt overwoekerd door onkruid, kan het belangrijk …

1
Van brons naar ijzer 44:32

6M ago44:32

44:32

Aan al het goede komt een einde, dus ook aan de bronstijd. Van brons gaan we naar ijzer. Maar hoe verliep die overgang van late bronstijd naar vroege ijzertijd? Wat veranderde er en welke dingen bleven hetzelfde? En waarom zijn de beroemde vorstengraven uit Nederland, waaronder de ‘Vorst van Oss’, zo kenmerkend voor deze periode? Over deze vragen g…

1
Leven in de bronstijd 42:24

7M ago42:24

42:24

Conservator Luc Amkreutz vervolgt zijn gesprek met Liesbeth Theunissen en Stijn Arnoldussen, waarbij ze met elkaar op zoek gaan naar een reconstructie van het leven in de bronstijd. Hoe moeten we ons het leven in de periode van de geschiedenis voorstellen in wat we nu kennen als Nederland? Hoe zagen gehuchten, gemeenschappen, huizen en het landscha…

1
Tussen feit en fictie - De functie én het belang van roddelen 55:05

7M ago55:05

55:05

Het gefluister dat zich als een lopend vuurtje verspreidt en gewone verhalen in sappige geheimen verandert - iedereen heeft vast weleens met roddelen te maken, of je nu deelneemt aan de conversatie of onderwerp van gesprek bent. Het is de brandstof voor elk drama, het sensationele gerucht dat mensen geboeid houdt; het kan ons verbinden, maar het ka…

1
Brons 34:33

7M ago34:33

34:33

We vervolgen het verhaal in deze podcastserie met de volgende stap in de tijd: naar de vroege bronstijd. Conservator Luc Amkreutz zal in deze aflevering aan tafel gaan met twee nieuwe gasten: Liesbeth Theunissen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Stijn Arnoldussen van de Rijksuniversiteit Groningen. Wat is brons eigenlijk? Hoe kwam he…

1
Rewilding - Het verwilderen van de Nederlandse natuur 56:22

7M ago56:22

56:22

Onderweg naar je werk fietsend langs de beverdammen en meanderende rivieren. Met aan de zijkant enorme holle zomereiken, eekhoorns en vliegende gele kwikstaarten. Of het spotten van een Eland en een Pelikaan onderweg. De natuur in Nederland is niet meer wild, maar dat kan het wel weer worden. Rewilding is de term voor het verwilderen van onze natuu…

1
Migratie 40:58

7M ago40:58

40:58

Het gesprek tussen conservator Luc Amkreutz van het Rijksmuseum van Oudheden met wetenschappers Quentin Bourgeois en Guus Kroonen van de Universiteit Leiden gaat verder. In de vorige aflevering spraken ze uitgebreid over de migratie van groepen mensen uit het oosten die we de Yamnaya noemen, maar ook over het onderzoek naar en de verspreiding van t…

1
Windhandel - Aandelen en de beurs in de zeventiende eeuw 54:42

7M ago54:42

54:42

De Amsterdamse beurs, een gebouw waar mensen, goederen en geld van over de hele wereld bijeenkwamen -- mensen, geld en goederen, ja, maar vanaf de zeventiende eeuw was er natuurlijk ook die spiksplinternieuwe financiële innovatie: het aandeel. Er ontstond een handel in immateriële dingen: de windhandel.Momo Schaap spreekt met Inger Leemans, o.a. ho…

1
Geschiedenis in beweging - Sport als lens voor historische context 55:42

7M ago55:42

55:42

Op een bombardement na, is er niets dat een stad zó snel kan veranderen als een Olympische Spelen. Op welke manier vinden we de spelen van 1928 terug op a.o. Politiek, Sociaal of Architecturaal vlak in het hedendaagse Amsterdam? Sporthistoricus Jurryt van de Vooren vertelt hoe sport een lens kan zijn voor historische context.…

1
Koperen Dageraad 35:18

7M ago35:18

35:18

Het verhaal over de bronstijd begint eigenlijk in de periode ervóór, wat we binnen dit project de ‘Koperen Dageraad’ noemen. Meer dan 5000 jaar geleden begint er een grote migratie vanaf de Pontische steppe. Die migratie van groepen mensen die we kennen als de Yamnaya zal de geschiedenis op cultureel, taalkundig en genetisch gebied veranderen. In d…

1
Vuur van verandering 31:46

7M ago31:46

31:46

De bronstijd (2000 – 800 v. Chr.) was een sleutelperiode in onze geschiedenis. De introductie van het nieuwe metaal brons (een combinatie van koper en tin) leidde tot ingrijpende maatschappelijke, economische en religieuze vernieuwingen. In de eerste aflevering gaan conservator Luc Amkreutz en assistent-conservator Sasja van der Vaart – Verschoof m…

1
'Koopt Nederlandsch Waar' - Waar komt de burgerconsument vandaan? 54:57

8M ago54:57

54:57

'Koopt Nederlandsch Waar, Dan Helpen Wij Elkaar!' Die boodschap verspreidde de in 1915 opgerichte Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat. De vereniging verspreidde propaganda, organiseerde fabrieksbezoeken voor kinderen en staan aan de wieg van de jaarbeurs in Utrecht.Joep Onstenk, docent Nederlandse Geschiedenis aan de UvA, onderzocht hun geschiedenis…

1
De koe achter de veestapel 57:42

8M ago57:42

57:42

We zijn bijna allemaal opgegroeid met haar melk, ze hoort bij het Nederlandse landschap, ze heeft ons de cappuccino gegeven en Parmezaanse kaas, haar poep vervuilt het grondwater, haar scheten verandert het klimaat. We refereren naar haar met het woord veestapel, maar wie is de koe achter de veestapel? Hoe meer we weer leren over haar hoe meer het …

1
Vanaf 11 oktober: Bronstijd. Vuur van verandering 0:58

8M ago0:58

0:58

De bronstijd was een sleutelperiode in onze geschiedenis. De introductie van het nieuwe metaal brons (een combinatie van koper en tin) leidde tot ingrijpende maatschappelijke, economische en religieuze vernieuwingen. Handel, migratie en intensieve netwerken legden een belangrijk fundament voor het huidige Europa. Luister vanaf vrijdag 11 oktober 20…

1
Klimaat en voedsel - Eten we over tien jaar allemaal veganistisch? 53:21

8M ago53:21

53:21

Vorige week ging Radio Swammerdam over CO2 en de opwarming van de aarde. Nu kijken we naar de relatie tussen die klimaatverandering en onze voedselvoorziening. Als oogsten mislukken door droogtes en overstromingen en de veestapel moet krimpen, heeft iedereen dan straks nog wel genoeg te eten?Redacteur Maaike Kooijman in gesprek met UU-wetenschapper…

1
Kunnen we CO2 uit de atmosfeer halen? (en andere klimaatvragen) 54:51

8M ago54:51

54:51

Om de wereldwijde opwarming van de aarde binnen te perken te houden moeten we de uitstoot van broeikasgassen drastisch verlagen en misschien zelfs CO2 uit de lucht halen. Maar hoe doen we dat? Hoe meten we CO2 en wat is de rol van oceanen hierin? Maaike Kooijman en Momo Schaap in gesprek met NIOZ-directeur Han Dolman en hoogleraar atmosfeer, broeik…

1
Jazz: van muziek uit de marge tot wereldwijd fenomeen 56:13

11M ago56:13

56:13

De wondere tonen van jazz op Radio Swammerdam! Invloeden van jazz - en andere delen van Afro-Amerikaanse cultuur - zijn terug te horen in bijna alles wat we vandaag de dag luisteren. Hoe kon muziek uit de marge zo groot worden?Redacteur Maaike Kooijman gaat erover in gesprek met hoogleraar jazz Walter van de Leur, dansschooleigenaar Teodora Kasabov…

1
Luisteren naar wetenschap | Extra lange jubileumuitzending vanuit Pakhuis de Zwijger 1:46:10

12M ago1:46:10

1:46:10

Radio Swammerdam bestaat 15 jaar! Dat vierden we op maandagavond 3 juni met onze allereerste uitzending met publiek, live vanuit de IJzaal in Pakhuis de Zwijger. Een avond vol lezingen, panelgesprekken, columns en muziek over het thema 'Luisteren naar wetenschap'. Wat verwachten niet-wetenschappers van de wetenschap? Staan we (nog) open voor waarhe…

1
Omgaan met de dood 55:28

12M ago55:28

55:28

Op begrafenissen van Sinti komen honderden mensen af, sommige Afro-Surinamers dansen hun overledenen naar het graf, in Mexico vieren ze jaarlijks Día de los Muertos. Hoe gaan mensen om met de dood in verschillende culturen en perioden? Radio Swammerdam-redacteuren Maaike Kooijman en Momo Schaap in gesprek met Karin Anema, schrijver van 'Kraaienmars…

1
Heimwee en vertepijn 43:38

12M ago43:38

43:38

Het Duitse woord ‘Heimweh’ is een samenstelling van ‘Heim’ (thuis) en ‘Weh’ (pijn): het Nederlandse 'heimwee' zou daarom beschreven kunnen worden als het verlangen naar of het gemis van een thuis. ‘Fernweh’, daarentegen, is samengesteld uit ‘Fern’ (ver) en ‘Weh’ (pijn). ‘Fernweh’, oftewel ‘vertepijn’, kan worden opgevat als het tegenovergestelde va…

1
TMF en de Nederlandse popcultuur 54:29

1y ago54:29

54:29

Kent u TMF nog? The Music Factory, het Nederlandse antwoord op internationale popzenders als MTV, werd na de start in 1995 al snel immens populair. Vooral onder millennials roept de muziekzender veel nostalgie op. Tegelijkertijd is muziekzender ook de voorloper geweest van huidige ontwikkelingen en media praktijken. Mediawetenschapper Jaap Kooijman…

1
Oude muziek 50:54

1y ago50:54

50:54

Wist je dat er tijdens moderne uitvoeringen van Bach en Monteverdi bijna altijd wordt geïmproviseerd? En dat het zo waarschijnlijk meer lijkt op hoe de muziek vroeger klonk, dan bij concerten van vijftig jaar geleden?De term ‘oude muziek’ stond oorspronkelijk voor alle muziek die in Europa gemaakt werd tot de barok, rond 1650. Inmiddels kan die van…

1
Mindfulness in de zorg 58:00

1y ago58:00

58:00

Steeds meer mensen doen aan mindfulness vandaag de dag. Mindfulness kan zorgen voor meer rust, minder stress en een betere ademhaling en slaap. Minder bekend is dat mindfulness ook steeds vaker wordt ingezet voor medische doeleinden. Zo kunnen therapieën gebaseerd op mindfulness depressies temperen, rust brengen voor mensen met ADHD en dementie kla…

1
Ongelijkwaardigheid in de geboortezorg 55:15

1y ago55:15

55:15

Zwangeren en baby’s met een niet-westerse migratieachtergrond lopen meer risico om tijdens de zwangerschap en baring ziek te worden en te overlijden. Mensen van kleur krijgen vaker een keizersnede die niet nodig is, maar krijgen mínder vaak pijnmedicatie als ze daarom vragen. En de technologie die wordt gebruikt om het zuurstofgehalte te meten, wer…

1
Piet van Eeghen en de metamorfose van Amsterdam 51:57

1y ago51:57

51:57

Zijn nalatenschap is overal in Amsterdam terug te zien, toch weten maar weinig mensen wie hij was. Christiaan Pieter van Eeghen was een negentiende eeuwse zakenman, met oog voor stadsgroei in de breedte. Zo verrijkte hij de stad met het Vondelpark, sociale huurbouw en het prinsengrachtziekenhuis. Ook was hij medeoprichter van zowel het Stedelijk al…

1
Bier van monniken 56:32

1y ago56:32

56:32

Welkom bij de rijke geschiedenis van bier. De grootste bierkenner van Nederlands, dr. Leendert Alberts, legt uit waar het beeld van de brouwende monnik vandaan komt, terwijl bier niet bepaald past bij het contemplatieve leven van de monnik. Ook proeven we het 'beste biertje' ter wereld, de Westvleteren 12. Proost!Door Tabe Bakker, co-host Momo Scha…

Podcasts die het beluisteren waard zijn

Ijzertijd Podcasts

Podcasts die het beluisteren waard zijn

Korte handleiding