Johan Cruijff Schaal

Op 25 juni 1949 vond voor het eerst een wedstrijd tussen de Nederlandse landskampioen en bekerwinnaar plaats. Ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de afdeling Nijmegen van de KNVB ontmoetten landskampioen SVV en bekerwinnaar Quick (Nijmegen) elkaar in het Goffertstadion in Nijmegen. SVV won met 2-0, door doelpunten van Jan Schrumpf en Henk Könemann. Hoewel dit voorlopig bij een eenmalige gebeurtenis bleef, wordt deze wedstrijd achteraf beschouwd als eerste Nederlandse supercup.

In 1989 zou voor het 100-jarig jubileum van de KNVB wederom een supercupwedstrijd georganiseerd worden. Deze stond gepland op 8 augustus en zou gespeeld worden tussen landskampioen en bekerwinnaar PSV en de nummer twee Ajax. Nadat eerst de burgemeester van Eindhoven en vervolgens de burgemeester van Amsterdam vanwege veiligheidsredenen geen toestemming gaven, gelastte de KNVB de wedstrijd af.^[1]

Pas in 1991 werd voor de tweede keer een supercupwedstrijd gespeeld in Nederland. In 1990 had de KNVB met PTT een sponsorcontract gesloten voor deze wedstrijd en kreeg de trofee de naam PTT Telecom Cup. Bekerwinnaar Feyenoord won de wedstrijd van landskampioen PSV, door een doelpunt van Marian Damaschin.

Na drie edities stopte de PTT met de sponsoring en kreeg het evenement de naam Super Cup. In de jaren 1991, 1992, 1993 en 1995 vond de wedstrijd plaats in Stadion Feijenoord; in 1994 in het Olympisch Stadion. In 1996 werd de opzet van de wedstrijd veranderd naar een nieuwe vorm. De prijs werd omgedoopt in de Johan Cruijff Schaal en de Amsterdam ArenA werd tot 2016 de vaste locatie. Vanaf 2017 is het stadion van de landskampioen de locatie. Een deel van de opbrengst van het duel gaat sinds 1996 naar de Johan Cruyff Foundation.

Normaal gesproken wordt de wedstrijd gespeeld tussen de landskampioen en de bekerwinnaar. Indien de landskampioen tevens de bekerwinnaar is en daarmee de dubbel heeft gewonnen, dan wordt de nummer twee van de competitie uitgenodigd. Dit gebeurde in 1998, 2002, 2019 en 2021 (PSV tweede), in 2005 (Ajax tweede).

Sinds de editie van 2014 vindt er bij een gelijkspel aan het einde van de reguliere speeltijd geen reguliere verlenging meer plaats, maar gaat men meteen over tot het nemen van strafschoppen om de wedstrijd te beslissen. De KNVB heeft hiertoe besloten om te voorkomen dat de spelers te vroeg in de competitie vermoeid raken.^[2] De laatste winnaar van de schaal is Feyenoord. De bekerwinnaar van het seizoen 2023/24 versloeg op 4 augustus 2024 na strafschoppen landskampioen PSV.

In 2020 werd deze wedstrijd niet gespeeld vanwege de coronapandemie die dat jaar uitbrak, waardoor zowel de Eredivisie als de KNVB-beker voortijdig moesten worden gestaakt. Hierdoor waren er dat seizoen geen landskampioen en bekerwinnaar, waardoor het niet mogelijk was om te spelen om de Johan Cruijff Schaal.

De trofee is meerdere keren van ontwerp veranderd. Het is niet bekend of er in 1949 een prijs is uitgereikt. Vanaf 1991 tot en met 1993, toen de trofee de PTT Telecom Cup werd genoemd, was er sprake van een grote goudkleurige bokaal. In de twee jaren daarna, toen de naam simpelweg Supercup was, was er een kleinere zilverkleurige beker.

Vanaf 1996 werden zowel de naam als de prijs aangepast naar een tinnen schaal van ongeveer zestig centimeter in doorsnee. Deze schaal kwam, behalve de tekst, exact overeen met de schalen voor de kampioenen van de Eredivisie en de Eerste divisie. In de schaal was een tekst gegraveerd met de editie in Romeinse cijfers, het logo van de KNVB en de wedstrijddatum. Op de onderrand stonden de namen van de twee deelnemende teams.

Sinds 2017 heeft de trofee een nieuw ontwerp. In de tinnen schaal is de beeltenis van de naamgever verwerkt. Daarnaast heeft de Johan Cruijff Schaal nu veertien hoeken, een verwijzing naar 'zijn' rugnummer. Ook heeft het toernooi sinds 2017 een nieuw logo gekregen van de KNVB, waarin eveneens de beeltenis van Johan Cruijff is verwerkt. De schaal is ontworpen en gemaakt door De Tingieterij in Alphen aan de Maas.^[bron?]

In 2008 is besloten dat gele kaarten niet meer meetellen voor de volgende edities van de Johan Cruijff Schaal. Dubbele gele kaarten leveren echter een schorsing op voor de eerstvolgende wedstrijd om de Johan Cruijff Schaal, met een verjaringstermijn van drie jaar. Een direct gegeven rode kaart kan een schorsing opleveren voor de andere door de KNVB georganiseerde competities.^[3]

Achttien keer won het team dat zich als landskampioen had gekwalificeerd voor de supercupwedstrijd. Dertien keer won de bekerwinnaar en drie keer de nummer twee uit de voorgaande Eredivisiecompetitie. Ajax (zowel 1993-1995 als 2005-2007) en PSV (1996-1998 en 2021-2023) wonnen de trofee drie keer op rij.

• Luuk de Jong is met vijf doelpunten in de edities 2010, 2015 en 2024 topscorer in de Johan Cruijff Schaal. Guus Til (2022, 2024) scoorde vier doelpunten. Til is tevens de enige speler die in één wedstrijd drie doelpunten maakte. De Jong en Mateja Kežman (2001, 2002, 2003) scoorden beiden in drie verschillende edities.
• Het snelste doelpunt werd gemaakt in 2019, toen Kasper Dolberg namens Ajax al in de eerste minuut scoorde. Hij verbrak hiermee het oude record van Ola Toivonen uit 2012, die drie minuten nodig had.
• Ronald Waterreus en Luuk de Jong zijn de spelers die de meeste edities hebben gewonnen. Tussen 1996 en 2003 won Waterreus zesmaal de Johan Cruijff Schaal met PSV, waarvan vijfmaal als basisspeler. Luuk de Jong won hem tweemaal met FC Twente en vier keer met PSV.
• Twee keer werd de wedstrijd beslist na verlenging, in 1995 en in 2013. In 1995 gebeurde dat via de sudden death. De wedstrijd werd in 2017 voor het eerst beslist via een strafschoppenreeks, wat ook het geval was in 2018 en 2024. Feyenoord wist in al deze edities de overwinning te behalen.
• Hoewel de wedstrijd officieel altijd op neutraal terrein zou worden gespeeld, vond deze in 26 van de 34 edities plaats in het stadion van een van de deelnemende ploegen. Zo werden vanaf 1991 drie edities achtereenvolgens in De Kuip gehouden, waardoor Feyenoord altijd het thuisvoordeel had wanneer het aan de wedstrijd deelnam. Van 1996 tot en met de editie van 2016 gold hetzelfde voor Ajax, aangezien de wedstrijd toen altijd in de Amsterdam ArenA werd gespeeld. Ook in de huidige opzet is er altijd een 'thuisvoordeel' voor een van de twee teams, omdat de wedstrijd wordt gespeeld in het stadion van de kampioen. Ondanks dit ogenschijnlijke voordeel heeft de 'uitspelende' ploeg in 17 van de 26 edities de overwinning behaald.