Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Wikipedia

Eerste Kruistocht: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Geen bewerkingssamenvatting
Kontributor 2K (overleg | bijdragen)
422 bewerkingen
k correct wapen x5
 
(17 tussenliggende versies door 9 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1:
{{Infobox militair conflict
| conflict = Eerste Kruistocht
| partof = [[KruistochtenKruistocht]]en
| afbeelding = 1099jerusalem.jpg
| [[Beleg van Jeruzalem (1099)|inname van Jeruzalem]] markeerde het succes van de Eerste Kruistocht
Regel 10:
| result = Massamoorden, duizenden doden, verbanning inwoners, verwoesting (religieuze) gebouwen. Militaire overwinning pauselijke legers en [[Kruisvaardersstaten|christelijke controle over de Levant]].
| combatant1 = '''Kruisvaarders:''' <br />[[Bestand:Banner of the Holy Roman Emperor without haloes (1400-1806).svg|22px]] [[Heilige Roomse Rijk]]<br />
* [[Bestand:CoAArmoiries civ ITA genovaGênes.pngsvg|22px]] [[Republiek Genua|Genua]]
* [[Bestand:Blason Lorraine.svg|22px]] [[Neder-Lotharingen]]
* [[Bestand:ArmoiriesBlason province fr Provence.svg|22px]] [[graafschap Provence|Provence]]
[[Bestand:Royal Standard of the King of France.svg|22px]] [[Frankrijk tijdens de middeleeuwen|Koninkrijk Frankrijk]]<br />
* [[Bestand:Blason Blois Ancien.svg|22px]] [[Lijst van graven van Blois|Blois]]
* [[Bestand:Blason Courtenaycomté fr Boulogne.svg|22px]] [[Graafschap Boulogne|Boulogne]]
* [[Bestand:Blason Nord-Pas-De-CalaisComté de Flandre.svg|22px]] [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]]
* [[Bestand:Blason ville fr PuyVelay (HauteLoire).pngsvg|22px]] Bisdom [[Le Puy-en-Velay]]
* [[Bestand:Armoiries Vermandois.svg|22px]] [[Graafschap Vermandois|Vermandois]]
[[Bestand:Flag of England.svg|22px]] [[Koninkrijk Engeland]]
Regel 27:
| combatant2 = '''Moslims:''' <br />[[Bestand:Flag of the Seljuk.png|22px]] [[Seltsjoeken]]<br />[[Bestand:Flag of None.svg|22px]] [[Danisjmenden]]<br />[[Bestand:Fatimid Flag (Tunis).svg|22px|border]] [[Kalifaat van de Fatimiden|Fatimiden]]<br />[[Bestand:Flag of abbasid caliphate.png|22px]] [[Kalifaat van de Abbasiden|Abbasiden]]
| combatant3 =
| commander1 = [[Bestand:CoAArmoiries civ ITA genovaGênes.pngsvg|22px]] [[Guglielmo Embriaco]]<br />
[[Bestand:Blason Lorraine.svg|22px]] [[Godfried van Bouillon]]<br />
[[Bestand:ArmoiriesBlason province fr Provence.svg|22px]] [[Raymond IV van Toulouse|Raymond IV]]<br />
[[Bestand:Blason Blois Ancien.svg|22px]] [[Stefanus II van Blois|Stefanus II]]<br />
[[Bestand:Blason Courtenaycomté fr Boulogne.svg|22px]] [[Boudewijn I van Jeruzalem|Boudewijn I van Boulogne]]<br />
[[Bestand:Blason Courtenaycomté fr Boulogne.svg|22px]] [[Eustaas III van Boulogne]]<br />
[[Bestand:Blason Nord-Pas-De-CalaisComté de Flandre.svg|22px]] [[Robrecht II van Vlaanderen]]<br />
[[Bestand:Blason ville fr PuyVelay (HauteLoire).pngsvg|22px]] [[Adhemar van Monteil]]<br />
[[Bestand:Armoiries Vermandois.svg|22px]] [[Hugo I van Vermandois]]<br />
[[Bestand:Blason duche fr Normandie.svg|22px]] [[Robert Curthose|Robert II van Normandië]]<br />
Regel 54:
{{Zijbalk Eerste Kruistocht}}
 
De '''Eerste Kruistocht''' van [[1096]] tot [[1099]] was een grootschalige militaire expeditie van [[westers christendom|westerse christenen]], die op vraag en met steun van het [[Byzantijnse Rijk]] gebieden in de [[Levant]] veroverden op de [[islam]]itische [[Seltsjoeken]] en [[Kalifaat van de Fatimiden|Fatimiden]]. Ze richtten er vier [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieke]] [[kruisvaardersstaten]] op. In het [[Heilige Land]] kregen de [[Kruistocht|kruisvaarders]] onder meer [[Jeruzalem]] in handen en maakten ze een einde aan bijna vijf eeuwen moslimheerschappij. Het was de eerste en meest succesvolle van een reeks christelijke oorlogscampagnes in de Levant, die verder ging met de [[Tweede Kruistocht|Tweede]] tot de [[Negende Kruistocht]].
 
De aanzet voor de Eerste Kruistocht was een hulpverzoek van de [[Lijst van Byzantijnse keizers|Byzantijnse keizer]] [[Alexios I Komnenos]] op de [[Synode van Piacenza]] in 1095. Zijn rijk was in kritieke toestand door de [[Byzantijns-Seltsjoekse oorlogen]] en door invallen van de [[ServenServiërs]] en [[Koemanen]] vanuit het noorden.<ref>[[Peter Frankopan]], ''The First Crusade: A Call From the East'' (Vintage Books, London: 2013) 66.</ref> [[Paus Urbanus II]], die na het [[Oosters Schisma|Grote Schisma]] weer een betere verstandhouding wilde met de oosterse christenen en die ook verontrust was door de toenemende gevaren voor [[pelgrimBedevaart|pelgrims]]s naar het Heilig Land, deed op het [[Synode van Clermont|Concilie van Clermont]] een vurige oproep om het kruis op te nemen in een gewapende strijd tegen de andersgelovigen.
 
Het initiatief van de paus kreeg enthousiast gehoor. Naar schatting zeven- tot tienduizend [[Ridder (ruiter)|ridders]], vijfendertig- tot vijftigduizend bewapende voetknechten en zestig- tot honderdduizend ongewapende pelgrims uit vele vorstendommen en heerlijkheden in [[West-Europa]] trokken via diverse land- en zeeroutes naar [[Constantinopel]]. Een groot leger bestaand uit vooral arme [[Horigheid|horigen]], de zogenaamde [[Volkskruistocht]], vertrok eerst. Het was bijeengebracht door volkspredikers als [[Peter de Kluizenaar]] en voerde bij vertrek verschillende [[pogrom]]s uit op de [[joden]] in het Rijnland.<ref>Christopher Tyerman, ''The World of the Crusades: An Illustrated History'' (Yale University Press, New Haven/London: 2019) 79.</ref> Vanuit het verzamelpunt Constantinopel vochten de kruisvaarderslegers zich een weg door [[Anatolië]] (Klein-Azië]]), namen [[Antiochië]] in en rukten verder op langs de Levantijnse kust. De legers van ongeoefende landlieden dunden snel uit, maar de ridderlegers bereikten na vele veldslagen [[Jeruzalem]].
 
Met een [[Beleg van Jeruzalem (1099)|wekenlang beleg]] namen de kruisvaarders de stad in juli 1099 in, om vervolgens moordpartijen aan te richten onder de islamitische en joodse inwoners. In totaal veranderde Jeruzalem vier keer van eigenaar in de periode voorafgaand aan de Eerste Kruistocht en het beeld dat van de Eerste Kruistocht wordt gepresenteerd als een barbaarse interruptie in een periode van vrede in een tolerante Arabische wereld is dan ook misleidend.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 31.</ref> Na het afweren van de Fatimidische tegenaanval in de [[Slag bij Ascalon]] gingen de meeste kruisridders terug naar huis. Volgens schattingen zouden tot driekwart van de deelnemers aan de Eerste Kruistocht zijn gesneuveld.<ref name=":1">{{Citeer web |url=https://isi.org/intercollegiate-review/four-myths-about-the-crusades/ |titel=4 Myths about the Crusades |bezochtdatum=2022-09-24 |auteur=Paul F. Crawford |datum=2014-10-08 |werk=Intercollegiate Studies Institute |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220924232022/https://isi.org/intercollegiate-review/four-myths-about-the-crusades/|archiefdatum=2022-09-24}}</ref>
Regel 65:
 
== Voorgeschiedenis ==
In de jaren na de dood van de profeet [[Mohammed]] werd het [[Arabisch Schiereiland]] onder de [[islam]] verenigd. De kaliefen volgden Mohammed op en onder hun leiding breidde het islamitische rijk zich razendsnel uit. In plaats van totale onderwerping en onmiddellijke bekering naar de islam stonden de moslims de "[[Dhimmi|volkeren van het boek]]", zoals joden en christenen toe om hun geloof te blijven belijden in ruil voor het betalen van een speciale belasting.<ref>{{Aut|auteur=Thomas Asbridge}}, ''The Crusades: The Authoritative History of the War for the Holy Land'' (New York: HarperCollins, 2010) 18.</ref>
De Latijns- of Rooms-katholieke Kerk en de [[Oosters christendom|Byzantijnse (Oost-Romeinse) Kerk]], en dientengevolge ook de Byzantijnse keizers, verschilden van mening over [[Dogma (christendom)|dogmatische]] kwesties. Rome claimde dat het hoofd van de kerk, de paus, als opvolger van de apostel [[Petrus]], de macht had en de Oosterse kerk claimde dat de Byzantijnse keizer de heerser was van alle gelovigen. De Rooms-Katholieke kerk wilde heersen met één stelsel van kerkelijke regelgeving en [[liturgie]], de Oosterse kerk was te uitgebreid en had te veel verschillende stromingen waardoor uniformiteit voor hen niet (politiek) haalbaar was. De Rooms-Katholieke Kerk zocht naar manieren om een uniforme heerschappij binnen de kerkelijke stromingen te verwezenlijken en toch ook verbeterde relaties tussen Oost en West te bewerkstelligen. Dit leidde tot een eeuwenlange strijd om de centrale macht in de katholieke kerk waar over en weer [[Banvloek|banvloeken]] werden uitgesproken, uiteindelijk in 1054 leidend tot de afscheiding van de Oostelijk kerk, het [[Oosters Schisma]].
 
In het jaar 637 [[Beleg van Jeruzalem (637)|veroverden]] de moslims [[Jeruzalem]] op de [[Byzantijnse Rijk|Byzantijnen]] en werd de heilige stad voor de moslims na [[Mekka]] en [[Medina (Saoedi-Arabië)|Medina]]. Na de [[Eerste Fitna]] kwamen de [[Omajjaden]] aan de macht, maar nadat in 750 de [[Kalifaat van de Abbasiden|Abbasiden]] aan de macht kwamen brak het islamitische rijk weldra uiteen. Eerst brak het [[Emiraat Córdoba]] in Spanje los van het Abbasidische Rijk, gevolgd door de [[Kalifaat van de Fatimiden|Fatimiden]] in Egypte die de Abbasiden in Bagdad als hun vijand zagen. Door het schisma in de islamitische wereld konden de islamitische heersers geen gecoördineerd verzet orkestreren tegen de binnenvallende kruisvaarderslegers.<ref>{{Aut|auteur=Asbridge}}, ''The Crusades'', 21.</ref>
De tegenstelling tussen het [[Oost-Romeinse Rijk|Oost-Romeinse]] en [[West-Romeinse Rijk]], in wereldlijke en in [[Religie|religieuze]] zin, de opkomst van grote nieuwe samenbindende religies als [[jodendom]], [[christendom]] en [[islam]] en de machtsverhoudingen binnen het [[Byzantijnse Rijk]] zijn van belang geweest als aanleiding en motief voor de grootschalige militaire expeditie van de Rooms-katholieke kerk. Na de val van het West-Romeinse Rijk maakten de nieuwe overheersers gebruik van de [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieke Kerk]] om hen te helpen bij het besturen van hun gebieden en de kerk kon daardoor uitgroeien tot een grote politieke macht. Het Oost-Romeinse Rijk, door historici ook aangeduid als het Byzantijnse Rijk of Byzantium, overleefde de val van het West-Romeinse Rijk, de voertaal werd onder de [[Heracliden (Byzantijnse Rijk)|Heracliden]] van het [[Latijn]] het [[Grieks]] en het voortaan Grieks-Byzantijnse Rijk fungeerde eeuwenlang als buffer tussen Europa en Azië. In de vijfde eeuw werd op een conferentie van de keizer met bisschoppen, de christelijke wereld officieel opgedeeld in patriarchaten, waaronder dat van [[Rome (stad)|Rome]], [[Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel|Constantinopel]], [[Alexandrië|Alexandria]], [[Patriarchaat Antiochië (pre-Chalcedon)|Antiochië]] en [[Jeruzalem]]. De patriarch van het Roomse gebied ging zichzelf later paus (papa) noemen. Hetzelfde deed de patriarch van Alexandrië. De patriarch van Constantinopel noemde zich de oecumenisch patriarch.
 
=== Nabije Oosten ===
Door interne conflicten was de keizerlijke macht niet altijd stabiel. De Byzantijnse keizers wilden hun gebied uitbreiden, iets wat veel geld kostte. Omdat dat geld werd verhaald op de bevolking, zorgde dit door de belastingsdruk voor veel ontevredenheid. Na eerst een lange aanvalsoorlog tegen de [[Perzen]] gevoerd te hebben, werd het Byzantijnse Rijk zelf bedreigd. Aan oostelijke zijde was een nieuwe economische en militaire macht gegroeid. Onder het politiek en religieus leiderschap van [[Mohammed]] verenigden zich begin 7e eeuw de stammen van [[Arabisch Schiereiland|Arabië]] onder de banier van een nieuwe religieuze stroming, gebaseerd op de leer en overtuigingen van [[Bijbelboek|Bijbelse]] profeten als [[Abraham]], [[Musa (profeet)|Musa]] (Mozes), en [[Isa (profeet)|Isa]] (Jezus) die, zo verkondigde Mohammed, direct aan hem waren overgeleverd. Deze zijn later door zijn volgelingen opgeschreven, wat de [[Koran]] ging heten.<ref name=":2">{{Citeer web |url=https://adamncrawford.com/7-myths-about-the-crusades/ |titel=7 Myths About the Crusades |achternaam=Crawford |voornaam=Adam N. |datum=2014-06-06 |bezochtdatum=2022-11-08 |werk=A Faith-Full Life |taal=en-US}}</ref>
Omstreeks 1020 had het [[Byzantijnse Rijk]] zich de afgelopen vijftig jaar flink kunnen uitbreiden en reikte het rijk van [[Syria]] naar [[Apulië]] en van de [[Donau]] naar [[Cyprus]] en [[Kreta]].<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 39.</ref> Door een periode van politieke onrust kreeg het rijk fiscale problemen die verergerd werden door plagen. Gedurende de elfde eeuw kwam er tot driemaal toe een keizer aan de macht door middel van een militaire coup. Dit had op zijn beurt ook zijn invloed op de territoriale integriteit van het rijk.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 40.</ref>
 
Het Byzantijnse Rijk kreeg in die periode ook te maken met een aantal invallen. De [[Koemanen]] en de [[Petsjenegen]] bedreigden de grens aan de Donau en in 1071 werd [[Bari (stad)|Bari]], de laatste Byzantijnse vesting in Italië, door de Noormannen veroverd. De [[Seltsjoeken]] zouden weldra het Byzantijnse Rijk ook gaan uitdagen. De van de [[Euraziatische steppe|Euraziatische steppen]] afkomstige Seltsjoeken veroverden onder leiding van [[Togrul Beg]] in 1051 [[Isfahan]]. Vier jaar later verjaagden ze de [[Boejiden|Boejjiden]] uit [[Bagdad]] en kreeg Togrul de titel van [[Sultan (rang)|sultan]] van de kalief.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 41.</ref>
Ten tijde van Mohammeds overlijden in 632, heerste hij over het het hele zuiden van Arabië en vertegenwoordigers van hem, als ''legati'', in andere veroverde gebieden; Perzië, Ethiopië en volgens sommige historici het Oost-Romeinse Rijk.<ref name=":3" /> In die gebieden die onder het Oost-Romeinse Rijk vielen, was de geloofsrichting overwegend orthodox-christelijk: Egypte, Palestina, Syrië, Klein Azië, Noord Afrika, Spanje, Frankrijk, Italië en de eilanden Sicilië, Sardinië en Corsica. In een aanzienlijk deel van Perzië woonden [[Nestorianisme|Nestorianen]], een aftakking van het Christendom.<ref name=":1" /> Mohammeds opvolgers voerden stelselmatig veroveringsexpedities uit en het nieuwe [[Islamitische veroveringen|Islamitische Rijk]] groeide binnen een tijdspanne van twee eeuwen vanuit het Midden-Oosten tot aan India, Noord-Afrika en Spanje. Als gevolg van de [[Byzantijns-Arabische oorlogen]] kwam ongeveer twee derde van het Oost-Romeinse Rijk onder controle van moslimleiders, waaronder het Arabisch Schiereiland.<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Citeer web |url=https://www.history.com/this-day-in-history/founder-of-islam-dies |titel=Muhammad, the prophet who spread Islam, dies |bezochtdatum=2022-09-23 |auteur=History com Editors |werk=HISTORY |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220924232022/https://www.history.com/this-day-in-history/founder-of-islam-dies|archiefdatum=2022-09-24}}</ref><ref>(en) Francesco Gabrieli, ''The Arabs: A Compact History'', vertaling Salvator Attanasio (New York: Hawthorn Books, 1963), p. 47.</ref>
 
De grens in Syrië tussen het Byzantijnse Rijk en de [[Kalifaat van de Fatimiden|Fatimiden]] was al een tijdje broos. Nadat de Byzantijnen [[Antiochië]] hadden veroverd lag de grens tussen de twee rijken ten noorden van [[Tripoli (Libanon)|Tripoli]]. De verschillende emirs die in de regio de dienst uitmaakten voerden een continue concurrentiestrijd en in 1064 riep de emir van [[Aleppo (stad)|Aleppo]] de hulp in van de Seltsjoeken. De nieuwe Seltsjoekse sultan, [[Alp Arslan]], ging op het aanbod in en incorporeerde de stad in zijn rijk.<ref name=":02">{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 46.</ref> Nadat hij klaar was met zijn invasie in Syrië marcheerde Alp Arslan naar het noorden om een Byzantijns leger van keizer [[Romanos IV Diogenes]] het hoofd te bieden. Dit resulteerde in een nederlaag voor het Byzantijnse rijk en leidde tot een groeiende paniek onder de Grieken.<ref>{{Aut|auteur=Frankopan}}, ''The First Crusade'', 31.</ref> De Seltsjoeken konden hierop ongehinderd Anatolië veroveren en in 1078 viel ook de stad [[Nicea]] in hun handen.<ref name=":02" />
In het midden van de 9e eeuw had het Byzantijnse Rijk zich in militair opzicht genoeg hersteld om in de buitenlandse militaire politiek weer actief te worden. Onder Keizer [[Johannes I Tzimiskes]] (925-976) werd Egypte heroverd en delen van Syrië en Palestina tot aan Nazareth, maar door uitputting van de legers lukte het niet Jeruzalem in te nemen.<ref name=":1" /> Als reactie volgden tegenaanvallen, maar de Byzantijnen konden Aleppo en Antiochië terugwinnen.
 
In de elfde eeuw maakte het Byzantijnse rijk al gebruik van westerse huurlingen in hun leger. Zo vormden Scandinaviërs en Angelsaksen de [[Varangiaanse garde]] en vochten ook Noormannen in hun leger. In 1082 stond keizer [[Alexios I Komnenos]] ook de vestiging van Italiaanse handelsposten toe in [[Constantinopel]] waaraan de nodige privileges aan waren verbonden. De Italiaanse steden moesten op hun beurt hiervoor de Byzantijnen steunen in hun strijd tegen de Noormannen in Zuid-Italië. Door de strategische crisis waarmee het Byzantijnse rijk in de jaren 1090 te maken had keizer Alexios I specifieke interesse in huurlingen uit West-Europa.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 47.</ref>
In het westen en midden langs de Middellandse zee begonnen de Westerse mogendheden weer terrein te winnen. In 1034 belegerden en veroverden legers uit Pisa een moslimsteunpunt in Noord-Afrika en er waren tegenaanvallen op Sicilië in 1062–63. Ook veroverde een verbond van Italiaanse troepen de streek [[Mahdia (stad)|Mahdia]], in het huidige Tunesië, gefinancierd door [[Paus Victor III]] en [[Graaf (titel)|Gravin]] [[Mathilde van Toscane|Mathilda van Toscane]], op dat moment de machtigste heerser in Noord-Italië.
 
=== Europa ===
In het Byzantijnse Rijk was midden van de 11e eeuw [[Romanos IV Diogenes]] aan de macht gekomen. Na de [[Slag bij Manzikert]] (1071) tegen het [[Turken|Turkse]] [[Seltsjoekenrijk]], was hij het Anatolische deel van zijn rijk vrijwel geheel kwijtgeraakt, waar zich veel vruchtbare landbouwgrond bevond en waar vandaan veel soldaten werden gerekruteerd. De Seltsjoeken regeerden op een andere manier dan voor hen de [[Arabieren|Arabische]] moslimleiders deden. Daar konden christenen, joden en moslims op een redelijk normale manier onder het statuut van [[dhimmi]] samenleven, maar onder de [[soennisme|soennitische]] Seltsjoeken die in hun strijd tegen de [[sjiisme|sjiitische]] Fatimiden ook het volgens hen storende dhimmi-probleem wilden oplossen werden uitoefening van het joodse en christelijk geloof en christelijke pelgrimstochten naar de heilige plaatsen bedreigd.<ref name=":1" /> Pelgrims gingen in grotere groepen en begonnen wapens te dragen, bekend zijn bewapende pelgrimstochten uit 1064–65 en 1087–91. Romanos en zijn opvolgers ontbrak het echter aan manschappen om het gebied dat voor het Christendom zo belangrijk was, het [[Heilige Land]], te heroveren. Hij riep daarom de ondersteuning in van de paus. De leiders van de Rooms-Katholieke Kerk zagen zich daarom aan het eind van de 10e eeuw genoodzaakt de verdediging van christenen te gaan organiseren,<ref name=":1" />
Aanvankelijk had West-Europa weinig te bieden aan zijn oostelijke buren. De plattelandseconomie domineerde West-Europa en deze sloot het monetaire systeem van reguliere belastingheffing uit. De aanwezigheid van zilveren munten in deze regio was beperkt en daardoor was het arbeid in Europa goedkoper dan in het zuiden en oosten. Hierdoor waren ook de Europese steden bescheiden van omvang. Daarentegen profiteerde West-Europa van het [[Middeleeuws klimaatoptimum|verwarmde klimaat in deze periode]]. Hierdoor stegen de opbrengsten van het platteland, nam de populatie toe, groeide de handel en ook de vraag naar markten en geld.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 47 & 53.</ref>
[[Bestand:Normans_Bayeux.jpg|miniatuur|Normandische ridders op het [[Tapijt van Bayeux]]]]
De concurrentie om controle over de economische uitbuiting was hevig en werd nagestreefd door technologisch meer geavanceerde feodale elites van [[Ridder (ruiter)|gewapende bereden krijgers]]. De competitieve dynamiek tussen heren, ridders en betaalde gewapende knechten stimuleerde aristocratische sociale en geografische mobiliteit. Deze ridders konden meer sociale status verkrijgen door carrièremogelijkheden in het buitenland. De beschikbaarheid en capaciteiten van westerse ridders, gecombineerd met de mogelijkheid in het Nabije Oosten en de crisis in Byzantium maakten de Eerste Kruistocht mogelijk.<ref>{{Aut|auteur=Tyerman}}, ''The World of the Crusades'', 54.</ref>
 
=== KruistochtPositie naar Santiagovan de Compostellapaus ===
Het christendom was opgedeeld in vijf centra van kerkelijke macht, de [[Patriarchaat (kerk)|patriarchaten]] en hiervan was Rome er een. De pausen in Rome maakten onder hen de aanspraak op de meest vooraanstaande positie onder de patriarchen, omdat de apostel [[Petrus]] de eerste bisschop van Rome was geweest en deze apostolische macht zou door de eeuwen heen zijn overgedragen. Hierdoor beschouwden de pausen zichzelf als 's werelds hoogste geestelijken en geloofden ze dat zij gerechtigd waren om de absolute macht uit te oefenen over de Latijnse kerk van Europa.<ref>{{Aut|auteur=Thomas Asbridge}}, ''De eerste kruistocht: De oorsprong van het conflict tussen islam en christendom'' (Amsterdam: Athenaeum - Polak & Van Gennep, 2007) 25.</ref>
Niet alleen in het oosten, in het Byzantijnse Rijk, werd de christelijke macht verkleind door de expansie van het Islamitisch Rijk, ook in westen kwam sinds de 8e eeuw grondgebied in islamitische handen, op het Iberisch Schiereiland (nu [[Spanje]] en [[Portugal]]). Na een periode van relatieve militaire rust en aandacht voor landbouw, wetenschap en handel onder de Kalief [[Al-Hakam II]] van [[kalifaat Córdoba|Córdoba]] werd het gebied in de negende eeuw geregeerd door de agressor [[Abu Aamir Muhammad ibn Abdullah ibn Abi Aamir, al-Hajib al-Mansur]], kortweg Al-Mansur of in het Spaans Almanzor. Almanzor had een groot gebied op christelijke koningen veroverd, waaronder het belangrijke christelijke bedevaartsoord [[Santiago de Compostella]]. In augustus 1002 stierf Almanzor op het slagveld en het Kalifaat van Córdoba viel onder zijn opvolgers uiteen in kleine vorstendommen (''[[taifa]]'').
[[Bestand:Gregor7 Canossa.jpg|miniatuur|De hervormingen van paus Gregorius VII brachten hem ook in [[Investituurstrijd|conflict]] met de Duitse [[Keizer Hendrik IV]]]]
De relatie tussen de pausen van Rome en de [[Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel|patriarchen van Constantinopel]] was er eentje met de nodige rivaliteit. Zo verschilden ze van inzicht over hun positie in de kerk, maar ook over zaken als kerkelijke doctrines en de uitoefening van het geloof. In de negende eeuw had de relatie tussen de twee kerken al een dieptepunt bereikt, maar in de elfde eeuw kwam hier ook een einde aan. Onderhandelingen over de positie van beide kerken in het Byzantijnse Italië leidde in 1054 tot een wederzijdse [[excommunicatie]] waarmee het [[Oosters Schisma]] een feit werd.<ref>{{Aut|auteur=Frankopan}}, ''The First Crusade'', 17-18.</ref>
 
Halverwege de elfde eeuw werden er pogingen ondernomen om de positie van de paus te versterken. De beweging van Cluny inspireerde de hervormingsbeweging in Rome. Een nieuwe procedure voor het verkiezen van de paus werd ingesteld en huwelijken van geestelijken werden openlijk bekritiseerd. Uit deze hervormingsbeweging kwam ook [[Paus Gregorius VII]] voort en hij ontwierp ook het eerste idee van een pauselijk leger. Zijn latere opvolger [[Paus Urbanus II|Urbanus II]] was een bekwamere diplomaat dan Gregorius en stelde onder andere de [[Romeinse Curie|Romeinse curie]] in.<ref>{{Aut|auteur=Asbridge}}, ''De eerste kruistocht'', 28.</ref>
De katholieke Spaanse koningen leek de tijd rijp voor een tegenaanval en zij zochten daarvoor steun bij de invloedrijke benedictijnerabdij [[Abdij van Cluny|Cluny]]. Deze abdij ontving jaarlijks vele [[Bedevaart|pelgrims]] en was er bij gebaat dat zij weer vrij naar het bedevaartsoord konden reizen. De Cluniacenzers spoorden veel vorsten en ridders aan zich te verenigen en met de koningen te vechten tegen de moslimrijkjes in Iberië. Toen de monniken van Cluny in het midden van de 11e eeuw een dominante rol binnen het pauselijk hof begonnen te krijgen, kreeg de onderneming de pauselijke zegen. [[Paus Alexander II]] gaf een [[aflaat]] aan alle mensen die wilden vechten, na overlijden zouden zij niet in het hellevuur hoeven te branden voor zonden, zo leerde de kerk, ze gingen direct als christelijke strijders door naar de hemel. Zijn opvolger [[paus Gregorius VII]] gaf [[absolutie]] aan hen die stierven in hun strijd voor het Kruis, land dat werd veroverd kwam in eigendom van de paus, maar ging in bruikleen aan de legeraanvoerders.
 
De combinatie van Gods werk verrichten en land veroveren bleek populair onder de ridders van het Westen en de onderneming, in het Spaans [[Reconquista (Iberië)|reconquista]] of conquista geheten, was een succes, zowel voor de ridders als voor de katholieke kerk. Er was een methode gevonden om voor een oorlog internationaal samen te werken, aanvoerders te rekruteren, een groot leger bijeen te krijgen en door oorlogsvoering onder pauselijke leiding ook de (geo)politieke agenda van de katholieke Kerk te verwezenlijken, in dit geval herovering van Compostella en het beveiligen van pelgrimsroutes.
 
== Diplomatie en publiciteit voor de Eerste Kruistocht ==
Regel 123 ⟶ 127:
 
==== Moordpartijen op Joodse gelovigen in Duitsland ====
{{Hoofdartikel|Pogroms van 1096}}
In Duitsland viel in mei en juni 1096 een leger van de Volkskruistocht mensen met het Joodse geloof aan en vermoorden naar schatting 2.000 - 2.800 burgers van [[Keulen (stad)|Keulen]], [[Worms (stad)|Worms]], [[Speyer]] en [[Mainz]], sommige schattingen spreken over 5.000 of 10.000 vermoorde mensen. Alle bezittingen werden geconfisqueerd. Deze moordaanslagen zijn in het Jodendom bekend als ''Gzerot Tatnó'' (Hebreeuws: גזרות תתנ"ו, Edicten van 4856).<ref>Salomo ben Simson, Bericht über die Verfolgung der jüdischen Gemeinden im deutschen Reich während des Ersten Kreuzzugs 1096, http://www.geschichtsquellen.de/werk/4282. [https://web.archive.org/web/20230326022308/http://www.geschichtsquellen.de/werk/4282 Gearchiveerd] op 26 maart 2023.</ref> Deze groep van in totaal ongeveer 10.000 man werd aangevoerd door hertog [[Emich von Flonheim|Emicho von Leiningen]] die de mensen hiertoe doelgericht aanzette. De basis hiervoor was gelegd door eeuwenlang anti-Joodse preken in de rooms-katholieke kerk.<ref name=":0">{{Aut|K.A.D. Smelik}}, ''Herleefde tijd. Een Joodse geschiedenis'', 2004, [https://books.google.be/books?id=97hSIPZO5MIC&pg=PA185#v=onepage&q&f=false p. 185-189]</ref> Als reactie werd in 1120 een pauselijke bul uitgevaardigd waar christenen werden aangemoedigd Joden te beschermen, genaamd [[Sicut Judaeis]]. in 1205 schreef de paus de Franse koning echter een brief, genaamd [[Etsi non displaceat]], waarin hij hem aanzette alle mensen met het Joodse geloof op zijn grondgebied te straffen.
 
==== Plunderingen en nederlaag ====
Regel 136 ⟶ 141:
 
==== Massamoord op moslim- en joods gelovigen ====
Zij veroverden [[Jeruzalem]] op 15 juli 1099 (zie [[Beleg van Jeruzalem (1099)|Beleg van Jeruzalem]]) en stichtten er een koninkrijk dat standhield van 1099 tot 1187. De inname van Jeruzalem was een van de grootste slachtingen uit de middeleeuwse geschiedenis. Hier werden moslimgelovigen en joodse gelovigen vermoord of gevangen genomen en als [[Slavernij|slaven]] verkocht, moskeeën en synagogen geplunderd en afgebrand.<ref name=":0">{{Aut|K.A.D. Smelik}}, ''Herleefde tijd. Een Joodse geschiedenis'', 2004, [https://books.google.be/books?id=97hSIPZO5MIC&pg=PA185#v=onepage&q&f=false p. 185-189]</ref> Dit bloedvergieten was in de ogen van de overwinnaars een geheiligde, ofwel gerechtvaardigde daad in een Heilige Oorlog die God wilde (''Deus io vult!'' was hun strijdkreet). De [[onthoofding]] van onschuldige burgers werd beschouwd als boetedoening van de tegenstander.
 
Keizer Alexius had nauwelijks reden om tevreden te zijn. Het [[Seltsjoeken|Seltsjoekse Rijk]] bestond nog, was niet verslagen, al was het wel behoorlijk verzwakt. Bovendien kreeg Byzantium nu te maken met de nieuw ontstane [[kruisvaardersstaten]]. Het was maar de vraag of zij vriend of vijand waren.
 
== Mogelijke verklaringen voor het succes ==
Het politieke en militaire succes van de Eerste Kruistocht werd nogal eens verklaard door de verdeeldheid in de islamitische wereld. Verklaringen moeten echter ook aan de andere kant worden gezocht. Naast het motief van waarachtige vroomheid en ijver om de christelijke broeder in verre streken te bevrijden, waren er ook economische motieven zoals [[bevolkingsdruk]], landloosheid, het gegeven dat jongere zonen en alle dochters van de adel geen grond, of de gebruiksrechten daarop erfden. Preken waarin werd gezegd dat er ver weg een land van melk en honing was, waar mensen in vrijheid konden leven, waren voor veel horigen en slaven reden om uit hun arme bestaan weg te komen. Sommigen gingen mee uit louter eigenbaat en anderen uit een vorm van [[godsdienstwaanzin]]. De drijfveren van de meesten waren meervoudig. Volgens de regels der krijgskunst was de missie gedoemd te mislukken, omdat de soldaten verschillende talen spraken en werden aangevoerd door een raad van edelen. De factor die tot nu toe onderbelicht bleef bij de verklaring van het succes is brandende motivatie, aldus wetenschapper [[Thomas Asbridge]]. De Pruisische Generaal [[Carl von Clausewitz]] ziet omstreeks 1830 als bijdrage aan het militaire succes, het precies omschreven en haalbare einddoel, namelijk de verovering van de Heilige Stad [[Jeruzalem]].
 
== Politieke betekenis van de Eerste Kruistocht ==
Regel 163 ⟶ 168:
* De Eerste Kruistocht is het onderwerp van diverse opera's, zoals [[Giuseppe Verdi|Verdi]]'s ''[[I Lombardi alla prima crociata]]''.
* De kruistochten is een van de meest bestudeerde onderwerpen onder historici.
* Het begrip kruistocht werd niet gebruikt in de periode dat deze plaatsvonden, de paus noemde het bewapende pelgrimstocht. Het begrip kruistocht verspreidde zich pas in de 18e eeuw.<ref name=":2">{{Citeer web |url=https://adamncrawford.com/7-myths-about-the-crusades/ |titel=7 Myths About the Crusades |achternaam=Crawford |voornaam=Adam N. |datum=2014-06-06 |bezochtdatum=2022-11-08 |werk=A Faith-Full Life |taal=en-US}}</ref>
* De begrippen moslim en islam werden niet gebruikt in de periode dat de kruistochten plaatsvonden.<ref name=":2" />
* Nederlandse deelname aan de Eerste Kruistocht is bekend. Van ondere ander de uit Tulder, nabij Esbeek, afkomstige Ridder "''Heer Reinerus ("Reinout") van Thulden alias van Tulder alias van Beeck alias van Beek"'' (als achternaam ook wel bekend onder ''<nowiki>''Beek ou Beka''</nowiki>)'' is bekend dat deze deelnam aan de Eerste Kruistocht van 1096-1099 n. Chr., overleefde en nog nageslacht had.<ref>{{Citeer boek |titel=Voorheen van Tuldel |achternaam=Adriaenssen |voornaam=Leo |url=http://www.leoadriaenssen.nl/files/TULDEL.pdf |taal=nl |uitgever=Stichting Brabantse Geschiedenbeoefening |datum=2011 |pagina=12-15}}</ref> Dit in het grote succesvolle leger van [[Godfried van Bouillon]], als Vlaams-Nederlandse edele onder leiding van [[Robrecht II van Jeruzalem|Robrecht II van Vlaanderen.]]
 
{{Appendix|2=
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Kruistocht"