Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel: verschil tussen versies

De eerste aanzet hiertoe werd gegeven tijdens het eerste [[oecumenisch concilie|oecumenische]] [[Eerste Concilie van Nicea|Concilie van Nicea]] in [[325]] door de kerkleiders (later betiteld als [[patriarch]]en) van de 3drie grote christelijke centra: [[West-Romeinse Rijk|Rome]], [[Alexandrië]] en [[Antiochië]], alsmede van de zetel van [[Jeruzalem]].

De [[Drie-eenheid|triniteitsleer]] werd in Nicea nog niet uitgewerkt, want over de [[Heilige Geest]], de derde Goddelijke persoon, werd nog niet gesproken. Dit gebeurde pas tijdens het [[concilie van Constantinopel I|oecumenisch concilie van Constantinopel]] in [[381]]. Dit stelde de geloofsbelijdenis van Nicea als onveranderlijk vast, met als belangrijkste toevoeging dat de [[Heilige Geest]] als derde goddelijke persoon evenveel God was als [[God de Vader]], enzoals ook Christus, de [[Zoon van God]] en, die, zo zegt de tekst in het Latijn, "voortkomt uit de Vader". In het [[Latijn]] luidend: "qui ex patre procedit".

Hoewel deDe tekst van de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel is nadien door geen enkel oecumenisch concilie meer is gewijzigd. enDeze geldt tot op de dag van vandaag formeel (met ondergeschikte tekstuele varianten) geldt als de geloofsbelijdenis van alle christenen,. is eenEen ogenschijnlijk kleine toevoeging in de hiervoor genoemde [[Latijn]]se tekst was een van de oorzaken geweest van het [[schisma]] tussen de [[Kerk van Rome]] en de [[oosters-orthodoxe kerken]] in [[1054]]:. naNa de woorden "ex patre" (= "uit de vader") werd in 589 door het [[Derde Concilie van Toledo]] van de Spaanse kerk het woord [[filioque]] ("en de zoon") aan de geloofsbelijdenis toegevoegd. Onder aanvoering van keizer [[Karel de Grote]] werd dit door de Duitse kerken in 794 als de enig juiste tekst bestempeld. en hetDeze is sindsdien in de tijdens de [[eucharistieviering]] gebruikte [[rooms-katholieke]] geloofsbelijdenis, het [[Credo (mis)|Credo]], blijven staan. Dit hoewel [[paus Leo III]] in 808 aan keizer Karel de Grote schreef dat hij het fout vond om aan de tekst van de geloofsbelijdenis te sleutelen. De Griekse, later [[oosters-orthodoxe kerken]], verwierpen en verwerpen de toevoeging van het 'filioque',. omdatHiermee daarmeewordt gezegd wordt dat de Heilige Geest voortkomt uit de Vader én de Zoon, en duszodoende niet gelijkwaardig God iszou zijn. De oosterse kerken zagen dit als een ketterse aantasting van de [[Drie-eenheid|Triniteitsleer]].

DezeDe geloofsbelijdenis van Nicea moet niet verward worden met de [[apostolische geloofsbelijdenis]]. Deze wordt niet tijdens de [[eucharistie]] gebruikt, maar geldt, onder de naam ''De twaalf artikelen van het geloof'', wel als officiële geloofsbelijdenis voor de rooms-katholieken. Ze is taalkundig enigszins vereenvoudigd, wel gebaseerd op het Credo, maar in tegenstelling hiermee theologisch niet omstreden. omdatOmdat de tekst van de apostolische geloofsbelijdenis niet expliciet verwijst naar de Triniteit; speelt het 'filioque' probleem speelt hier dus niet.

In de [[Latijnse Kerk|Latijnse]]/[[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke kerk]] wordt deze tekst, al ofdan niet vertaald naar de landstaal, gebruikt tijdens liturgievieringen. Dat kan zijn in een Eucharistieviering (de [[Mis]]) of tijdens andere Woord- en/of Communievieringen. Zij is niet identiek aan de Griekse tekst. Behalve de in het oog springende toevoeging van het [[filioque]], waardoor er staat dat de [[Heilige Geest]] voortkomt uit de Vader én de Zoon, is ook de meervoudsvorm vervangen door een enkelvoud: niet meer 'wij geloven' maar 'ik geloof'.

De [[Oud-Katholieke Kerk van Nederland]] en de andere oud-katholieke kerken die participeren in de [[Unie van Utrecht (1889)]], hebben het "filioque" uit de geloofsbelijdenis verwijderd ten tijde van wederzijdse toenadering tussen deze kerken en de oosters-orthodoxe kerken.