Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijziging van 195.222.119.160 (Overleg) teruggedraaid naar de laatste versie van Riki |
|||
| (39 tussenliggende versies door 28 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1:
De '''geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel''' is de tekst waarin voor de eerste keer in de [[christendom
# de leer van de [[incarnatie]]/menswording van [[God (christendom)|God]] in de persoon van [[Jezus (traditioneel-christelijk benaderd)|Jezus Christus]] en
# de [[Drie-eenheid|Triniteitsleer]] (er bestaat maar één God, maar deze bestaat uit drie personen).
== Geschiedenis ==
[[Bestand:Nicaea icon.jpg|thumb|icoon met de voorstelling van [[keizer Constantijn de Grote|keizer Constantijn]] en de bisschoppen van het [[Eerste Concilie van Nicea|Concilie van Nicea]] [[325]] met de tekst van de geloofsbelijdenis versie dd. [[381]], zoals later aangepast voor gebruik in de liturgie (πιστεύω in plaats van πιστεύομεν).]]
De eerste aanzet hiertoe werd gegeven tijdens het eerste [[oecumenisch concilie|oecumenische]] [[Eerste Concilie van Nicea|Concilie van Nicea]] in [[325]], bijeengeroepen door de Romeinse keizer [[Constantijn de Grote|Constantijn I]], waar 312 kerkleiders (later betiteld als [[patriarch]]en) aanwezig waren, waaronder die van drie grote christelijke centra: [[West-Romeinse Rijk|Rome]], [[Alexandrië]] en [[Antiochië]], alsmede van de zetel van [[Jeruzalem]].
Dit concilie rekende af met de christelijke stroming van het [[arianisme]] en verklaarde deze manier van denken en het geloof te belijden tot [[ketterij]]. [[Arius (theoloog)|Arius]], de naamgever van deze stroming en priester in Alexandrië, verkondigde dat [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Christus]] geen [[God (algemeen)|goddelijke]] natuur had maar een door God geschapen - weliswaar superieur - mens was en daarom als "[[Zoon van God]]" ondergeschikt was aan [[God de Vader]].
In antwoord op deze opvatting bepaalde het Concilie van Nicea met grote meerderheid van stemmen dat Christus geen [[halfgod]] maar God was en in essentie één met de God de Vader.
De tekst van de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel is nadien door geen enkel oecumenisch concilie meer gewijzigd. Deze geldt tot op de dag van vandaag formeel (met ondergeschikte tekstuele varianten) als de geloofsbelijdenis van alle christenen.
Een ogenschijnlijk kleine toevoeging in de hiervoor genoemde [[Latijn]]se tekst was een van de oorzaken van het [[schisma]] tussen de [[Kerk van Rome]] en de [[oosters-orthodoxe kerken]] in [[1054]]. Na de woorden "ex patre" ("uit de vader") werd in 589 door het [[Derde Concilie van Toledo]] van de Spaanse kerk het woord [[filioque]] ("en de zoon") aan de geloofsbelijdenis toegevoegd. Onder aanvoering van keizer [[Karel de Grote]] werd dit door de Duitse kerken in 794 als de enig juiste tekst bestempeld. Deze is sindsdien in de tijdens de [[eucharistieviering]] gebruikte [[rooms-katholieke]] geloofsbelijdenis, het [[Credo (mis)|Credo]], blijven staan. Dit hoewel [[paus Leo III]] in 808 aan keizer Karel de Grote schreef dat hij het fout vond om aan de tekst van de geloofsbelijdenis te sleutelen. De Griekse, later [[oosters-orthodoxe kerken]], verwierpen en verwerpen de toevoeging van het 'filioque'. Hiermee wordt gezegd dat de Heilige Geest voortkomt uit de Vader én de Zoon, en zodoende niet gelijkwaardig God zou zijn. De oosterse kerken zagen dit als een ketterse aantasting van de [[Drie-eenheid|Triniteitsleer]].
De geloofsbelijdenis van Nicea moet niet verward worden met de [[apostolische geloofsbelijdenis]]. Deze wordt niet tijdens de [[eucharistie]] gebruikt, maar geldt, onder de naam ''De twaalf artikelen van het geloof'', wel als officiële geloofsbelijdenis voor de rooms-katholieken. Ze is taalkundig enigszins vereenvoudigd, gebaseerd op het Credo, maar in tegenstelling hiermee theologisch niet omstreden. Omdat de tekst van de apostolische geloofsbelijdenis niet expliciet verwijst naar de Triniteit speelt het 'filioque'-probleem hier niet.
=== Leer van de drie-eenheid ===
De leer van de drie-eenheid, ofwel [[Drie-eenheid|triniteitsleer]], werd in Nicea nog niet uitgewerkt, want over de [[Heilige Geest]], de derde Goddelijke persoon, werd nog niet gesproken. Dit gebeurde tijdens het [[concilie van Constantinopel I|oecumenisch concilie van Constantinopel]] in [[381]]. Deze bisschopsvergadering stelde de geloofsbelijdenis van Nicea als onveranderlijk vast, met als belangrijkste toevoeging dat de [[Heilige Geest]] als derde goddelijke persoon evenveel God was als [[God de Vader]], zoals ook Christus, de [[Zoon van God]], die, zo zegt de tekst in het Latijn, "voortkomt uit de Vader" : "qui ex patre procedit".
==Teksten==
=== Griekse tekst ===
Dit is de tekst van het [[Concilie van Constantinopel I|Eerste Concilie van Constantinopel]] ([[381]]).<ref>[https://www.earlychurchtexts.com/public/nicene_creed.htm Early Church Texts: The Nicene Creed – Agreed at the Council of Constantinople in 381]. [https://web.archive.org/web/20230328141642/https://www.earlychurchtexts.com/public/nicene_creed.htm Gearchiveerd] op 28 maart 2023.</ref> De in de [[oosters-orthodoxe kerken]] tijdens de [[liturgie]] gebruikte tekst heeft πιστεύω ... ὁμολογῶ ... προσδοκῶ (ik geloof, etc.), in plaats van πιστεύομεν ... ὁμολογοῦμεν ... προσδοκοῦμεν (wij geloven, etc.).<ref>[https://www.goarch.org/chapel/liturgical_texts/liturgy_hchc-el Greek Orthodox Archdiocese of America, "Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου]</ref> Van de [[Heilige Geest]] wordt dus uitsluitend gezegd dat deze voortkomt uit de Vader (τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον), zonder toevoeging van "en de Zoon" of "alleen".
:Πιστεύομεν εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.
:Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων.
:Φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.
:Τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα.
:Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα.
:Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς Γραφάς.
:Καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
:Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος.
:Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν.
:Εἰς μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν.
:Ὁμολογοῦμεν ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
:Προσδοκοῦμεν ἀνάστασιν νεκρῶν.
:Καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.
:Ἀμήν.
=== Latijnse tekst (het "Credo") ===
In de [[Latijnse Kerk|Latijnse]]/[[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke kerk]] wordt deze tekst, al dan niet vertaald naar de landstaal, gebruikt tijdens liturgievieringen. Dat kan zijn in een Eucharistieviering (de [[Mis]]) of tijdens andere Woord- en/of Communievieringen. Zij is niet identiek aan de Griekse tekst. Behalve de in het oog springende toevoeging van het [[filioque]], waardoor er staat dat de [[Heilige Geest]] voortkomt uit de Vader én de Zoon, is ook de meervoudsvorm vervangen door een enkelvoud: niet meer 'wij geloven' maar 'ik geloof'.
:''
:''Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium.''
:''Et in unum Dominum Jesum Christum, Filium Dei unigenitum.''
:''Et ex Patre natum ante omnia saecula.''
:''Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum verum de Deo vero.''
:''Genitum non factum, consubstantialem Patri: per quem omnia facta sunt.''
:''Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis.''
:''Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: et homo factus est.''
:''Crucifixus etiam pro nobis: sub Pontio Pilato, passus et sepultus est.''
:''Et resurrexit tertia die, secundum Scripturas.''
:''Et ascendit in caelum: sedet ad dexteram Patris.''
:''Et iterum venturus est cum gloria iudicare vivos et mortuos: cuius regni non erit finis.''
:''Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre ''Filioque'' procedit.''
:''Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per prophetas.''
:''Et unam sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam.''
:''Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum.''
:''Et exspecto resurrectionem mortuorum.''
:''Et vitam venturi saeculi.''
:''Amen.''
==Vertalingen==
=== Rooms-katholieke vertaling ===
:''Ik geloof in één God de almachtige Vader''
:''Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.''
:''En in één Heer, Jezus Christus,''
:''eniggeboren Zoon van God,''
:''vóór alle tijden geboren uit de Vader.''
:''God uit God, licht uit licht, ware God uit de ware God.''
:''Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader,''
:''en door wie alles geschapen is.''
:''Hij is voor ons, mensen, en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald.''
:''Hij heeft het vlees aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria''
:''en is mens geworden.''
:''Hij werd voor ons gekruisigd,''
:''Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus en is begraven''
:''Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften.''
:''Hij is opgevaren ten hemel: zit aan de rechterhand van de Vader.''
:''Hij zal wederkomen in heerlijkheid om te oordelen levenden en doden''
:''en aan zijn rijk komt geen einde.''
:''Ik geloof in de Heilige Geest die Heer is en het leven geeft''
:''die voortkomt uit de Vader en de Zoon''
:''die met de Vader en de Zoon tezamen wordt aanbeden en verheerlijkt;''
:''die gesproken heeft door de profeten.''
:''Ik geloof in de ene, heilige, katholieke en apostolische kerk.''
:''Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden.''
:''Ik verwacht de opstanding van de doden''
:''en het leven van het komend rijk.''
:''Amen.''
=== Vrije vertaling van de Griekse en Latijnse tekst (niet door de Rooms-Katholieke Kerk geaccordeerd) ===
:''Wij geloven in één God, de almachtige Vader, Schepper van de hemel en de aarde, van alle zichtbare en onzichtbare dingen.''
:''En in één Here Jezus Christus, de eniggeboren Zoon van God, geboren uit de Vader voor alle eeuwen, God uit God, Licht uit Licht, waarachtig God uit waarachtig God; geboren, niet geschapen, één van wezen met de Vader; door Hem zijn alle dingen geworden.''
:''
:''En in de Heilige Geest, die Here is en levend maakt, die van de Vader ''en de Zoon'' uitgaat, die samen met de Vader en de Zoon aangebeden en verheerlijkt wordt, die gesproken heeft door de profeten.''
:''En
:''Wij belijden
:''Wij verwachten de opstanding van de doden en het leven van de komende eeuw.''
Regel 108 ⟶ 115:
:''Amen''
=== Oud-katholieke vertaling ===
De [[Oud-Katholieke Kerk van Nederland]] en de andere oud-katholieke kerken die participeren in de [[Unie van Utrecht (1889)]] hebben het "filioque" uit de geloofsbelijdenis verwijderd ten tijde van wederzijdse toenadering tussen deze kerken en de oosters-orthodoxe kerken.
:''Ik geloof in één God, de almachtige Vader''
:''Schepper van hemel en aarde, van alle zichtbare en onzichtbare dingen.''
:''En in één Heer, Jezus Christus, de eniggeboren Zoon van God;''
:''uit de Vader geboren voor alle eeuwen.''
:''God van God, licht van licht, waarachtig God van de waarachtige God; geboren en niet gemaakt;''
:''één van wezen met de Vader; door wie alles gemaakt is.''
:''Die om ons mensen en tot onze zaligheid uit de hemel is nedergedaald''
:''en het vlees heeft aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria. En hij is mens geworden.''
:''Hij is ook voor ons gekruisigd onder Pontius Pilatus;
:''hij heeft geleden en is begraven.''
:''En ten derden dage is hij verrezen volgens de Schrifturen.''
:''Hij is opgeklommen ten hemel en zit aan de rechterhand des Vaders.''
:''Hij zal wederkomen met heerlijkheid om te oordelen levenden en doden;''
:''wiens rijk geen einde hebben zal.''
:''En in de Heilige Geest, die Heer is en het leven geeft;''
:''die uit de Vader voortkomt;''
:''die met de Vader en de Zoon te zamen aangebeden en mede verheerlijkt wordt;''
:''die gesproken heeft door de profeten.''
:''Ik geloof één, heilige, katholieke en apostolische kerk.''
:''Ik belijd één doop tot vergeving der zonden.''
:''Ik verwacht de verrijzenis der doden''
:''en eeuwige leven.''
:''Amen.''
=== De geloofsbelijdenis, zoals gebruikelijk in de protestantse kerken ===
:''Ik geloof in één God, de almachtige Vader, Schepper van de hemel en de aarde, van alle zichtbare en onzichtbare dingen.''
Regel 121 ⟶ 151:
:''En in de Heilige Geest, die Here is en levend maakt, die van de Vader ''en de Zoon'' uitgaat, die samen met de Vader en de Zoon aanbeden en verheerlijkt wordt, die gesproken heeft door de profeten.''
:''En
:''Ik belijd
:''Ik verwacht de opstanding van de doden en het leven van de komende eeuw.''
Regel 134 ⟶ 164:
* [[Chalcedonische geloofsbelijdenis]]
{{Appendix}}
[[Categorie:Christendom in de Romeinse oudheid]]
[[Categorie:Geschrift in het christendom]]
[[Categorie:Geloofsbelijdenis|Nicea-Constantinopel]]
[[Categorie:Document uit de oudheid]]
[[Categorie:Nicea]]
| |||