Wieuwerd

Wieuwerd is ontstaan op een terp rond het begin van de christelijke jaartelling. De bewoners waren lang gericht op de visserij. Onder meer het Swaanwerdermeer (met het Rietmeer) lag bij het dorp. Vanaf de 18e eeuw werd Wieuwerd steeds meer een agrarisch dorp.

Het dorp in de 13e eeuw vermeld als Wiwerth, in 1335 als Wyewart, in 1370 als Wywerth, in 1503 als Wyuwerd en in 1664 als Wieuwerdt. Mogelijk wijst de plaatsnaam naar de persoonsnaam Wige, Wieu of Wiebe en een bewoonde hoogte/terp (werth).

Ten noorden van Wieuwerd lag de Waltastate, die van 1675 tot 1732 werd bewoond door een religieuze groep, de labadisten. Tot 1984 lag het dorp in de gemeente Baarderadeel. Daarna in de gemeente Littenseradeel, totdat deze in 2018 onderdeel werd van de gemeente Súdwest-Fryslân.

 

De kerk van Wieuwerd is de Nicolaaskerk en stamt uit de 12e of 13e eeuw. De eenbeukige kerk was oorspronkelijk gewijd aan Nicolaas van Myra. In de noordgevel zitten spitsboogvenster en deze dateren uit de 14e eeuw.

In 1609 werd voor de familie Walta een grafkelder gebouwd onder het verhoogde koor van de kerk. In de grafkelder ontdekten timmerlieden in 1765 bij toeval een aantal lijken die op natuurlijke wijze waren gemummificeerd. Vier van deze eeuwenoude mummies zijn in de grafkelder te bezichtigen en vormen sinds jaren een toeristische attractie. Hoe het kan dat deze lijken nooit zijn vergaan is nog niet volledig duidelijk.

Men denkt aan de luchtstroom en vochtigheidsgraad in de graftombe als oorzaak, maar onderzoek dat definitief uitsluitsel kan geven over de oorzaak wordt niet toegestaan door de kerk. Dit omdat men de mystieke sfeer die nu om de natuurlijke mummificatie hangt wil behouden. Daarnaast is de kerk bang dat de mummies gestolen worden. Oorspronkelijk waren er elf mummies, maar door de jaren heen zijn er zeven gestolen; onder andere door geneeskundestudenten uit Franeker en door Franse soldaten in de Franse tijd (1795-1813).^[2]

Over de identiteit van de mummies bestaat geen zekerheid. Het zijn waarschijnlijk de resten van leden van de Walta-familie (volgens Jan Ledder) en/of resten van enkele Labadisten. Zowel deze familie als de religieuze groep bewoonde de Waltastate, iets ten noorden van Wieuwerd. Om te demonstreren dat de merkwaardige bodemgesteldheid en luchtstroom nog steeds hun werk doen, is in de loop der jaren een aantal dode vogels in de ruimte opgehangen. Ook al deze vogels zijn niet vergaan maar gemummificeerd.

 

In 1866 werd bij terpafgravingen een grote goudschat gevonden met byzantijnse en Frankische munten uit de 7e eeuw. Ze werden niet gebruikt in een geldeconomie, maar werden als sieraden gedragen.

De schat bestaat uit een fibula, ringen en oorhangers. In de bracteaten zijn Romeinse munten verwerkt. De munten zijn onder andere van Justinianus uit de 6e eeuw. Ze zijn thans te bezichtigen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Britswerd en Wieuwerd hebben een gezamenlijke kaatsvereniging De Twa Doarpen. In Wieuwerd is verder onder meer een ijsclub, een dartclub en een tafeltennisclub.

 

Sinds 1957 staat basisschool De Pikeloer in Wieuwerd; daarvoor was deze in Britswerd gevestigd. Tot 1914 kende ze aparte scholen. De oude school in Britswerd werd later omgebouwd tot dorpshuis voor de twee dorpen. Dit dorpshuis, Ùs Honk werd in 1982 geopend.

De beide dorpen hebben een gezamenlijke toneelvereniging, de Vriendenkring genaamd.

• Anna Maria van Schurman (1607-1678), humaniste, taalkundige, theologe, dichteres en kunstenares

• Lijn 35: Sneek - Scharnegoutum - Bozum - Wieuwerd - Britswerd - Oosterlittens - Baard - Winsum - Welsrijp - Tzum - Franeker
• Lijn 535: Sneek - Scharnegoutum - Bozum - Wieuwerd - Britswerd - Oosterlittens - Baard - Winsum - Welsrijp - Tzum - Franeker

• Lijst van rijksmonumenten in Wieuwerd

• De gezamenlijke dorpswebsite
• Foto's van de mummies en de vogels

 

Zie de categorie Wiuwert van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.