Verenigde Staten van Indonesië

Op 15 november 1946 werd de Overeenkomst van Linggadjati gesloten tussen Nederland en de opstandige Republik Indonesia. De Republik had het grootste deel van Java, Madoera en Sumatra veroverd. Verschillende deelstaten van deze drie eilanden zouden samen met Borneo en Oost-Indonesië de Verenigde Staten van Indonesië vormen. De Verenigde Staten van Indonesië bestaande uit zijn deelstaten zou samen met het Koninkrijk der Nederlanden bestaande uit Nederland, Suriname, de Nederlandse Antillen en het nog altijd koloniale Nederlands-Nieuw-Guinea de Nederlands-Indonesische Unie vormen (wat een tegenhanger moest worden van het Brits Gemenebest.)

De Tweede Kamer nam echter een motie aan met een interpretatie van het akkoord die Indonesië niet wilde accepteren. Het ging om overname van de staatsschuld, waarborgen voor het Nederlandse bedrijfsleven en een aparte status voor Nieuw-Guinea. Op 25 maart 1947 ratificeerde Nederland dit 'aangeklede' Linggadjati. Ook over de uitvoering ervan ontstonden conflicten. Op 20 juli van dat jaar zegde de Nederlandse regering de overeenkomst op, waardoor de Verenigde Staten van Indonesië nooit gesticht konden worden. De vredesonderhandelingen bleven moeizaam verlopen en het was duidelijk dat Nederland zijn gezag in Nederlands-Indië niet kon herstellen. Als bemiddelaar tussen de Republik Indonesia en Nederland stond de Bijeenkomst Federaal Overleg (BFO). Hierin zaten delegaties van verschillende gebieden buiten de Republik die voorstander waren van een Federatie. Op 2 november 1949 kon Nederland eindelijk, zonder gezichtsverlies succes melden. Tijdens een rondetafelconferentie waaraan Nederland, de Republik Indonesia en de BFO deelnamen, was overeengekomen dat de soevereiniteit zou worden overgedragen aan de Verenigde Staten van Indonesië. Tevens zou dan ook de Nederlands-Indonesische Unie worden opgericht. Nederlands-Nieuw-Guinea zou buiten de overdracht worden gehouden. Over de status van dit gebied zou nog worden besloten. Op 27 december 1949 werd de soevereiniteit overgedragen aan de nieuwe staat, de Verenigde Staten van Indonesië.

De grondwet van de RIS regelde welke gemeenschappelijke instituties de federale staat zou kennen. Dit waren:

• een president
• een ministerraad (zie regering van de Verenigde Staten van Indonesië)
• een senaat
• een volksvertegenwoordiging
• een hoge raad
• een algemene rekenkamer

Iedere deelstaat zou twee senatoren afvaardigen, gekozen door de regering van de deelstaat op voordracht van drie namen door de volksvertegenwoordiging. De volksvertegenwoordiging telde 150 leden, waarvan er 50 door de Republik zouden worden geleverd. De deelstaten kenden geen eigen legers.

Hoewel de RIS niet lang genoeg heeft kunnen bestaan om te functioneren, waren er zeven deelstaten (negara's) opgericht. Een negara kon weer worden onderverdeeld in een aantal kleinere autonome gebieden: de daerahs. Een aantal gebieden besloten nog even te wachten met het vaststellen van hun status, dan wel om zich aan te sluiten bij een andere deelstaat. Tot die tijd zou het verschil tussen negara en daerah verwaarloosbaar zijn, met uitzondering van de situatie in Oost-Indonesië.

  Zie Negara Indonesia Timur

 

De RIS bestond uit de volgende zeven deelstaten (negara's) en negen autonome gebieden (daerahs), met stichtingsdata onder Nederlands bewind^[1] (behalve de Republik Indonesia), staatshoofd en datum inlijving in de Republiek Indonesië^[2]:

Nummer	Naam	Vlag	Hoofdstad	Gebied	Gesticht	Staatshoofd	Periode	Opheffing/Inlijving in de Republiek
-	Verenigde Staten van Indonesië			Geheel Nederlands-Indië, behalve Nieuw-Guinea	27-12-1949	Soekarno		Opheffing 17-08-1950
1	Negara Republik Indonesia Inclusief: 1. Atjeh 2. Yogyakarta 3. Lampoeng 4. Tapanoeli, westkust Noord-Sumatra		Jakarta	Grote delen van Java en Sumatra	17-08-1945	Soekarno Sjafruddin Prawiranegara Assaat Datuk Mudo Soekarno	18-08-1945 - 27-12-1949 19-12-1948 - 13-07-1949 27-12-1949 - 15-08-1950 15-08-1950 - 12-03-1967	-
2	Negara Indonesia Timur		Makassar	Oost-Indonesië inclusief de Zuid-Molukken. Op 25 april 1950 werd de Republiek der Zuid-Molukken uitgeroepen.	24-12-1946	Tjokorda Gde Rake Sukawati (1899 - 1967)	24-12-1946 - 17-8-1950	Opheffing bij ontbinding Verenigde Staten van Indonesië 17-08-1950
3	Negara Pasundan		Bandung	Sundanese republiek, Bandung met regio	24-04-1948	Raden Mohammed Suriakartelegawa	04-05-1947 - ??-??-1947
						Wali negara Raden Ario Adipati Muharram Wiranatakoesoema V[3]	04-03-1948 - 10-02-1950
						Federale commissaris	10-02-1950 - 11-03-1950	Inlijving 11-03-1950
4	Negara Djawa Timur		Surabaya	Oost-Java	26-11-1948	R.T. Achmad Kusumonegoro regent van Banjuwangi	03-12-1948 - 19-01-1950
						Federale commissaris	19-01-1950 - 09-03-1950	Inlijving 09-03-1950
5	Negara Madura		Pamekasan	Madura	20-02-1948	Raden R.A.A. Tjakraningrat	20-02-1948 - 01-02-1950
						Federale commissaris	01-02-1950 - 09-03-1950	Inlijving 09-03-1950
6	Daerah Istimewa Sumatera Timur Negara Sumatera Timur		Medan	Sumatra's Oostkust	08-10-1947 25-12-1947	Tengku Mansur (1897-1955)	11-1947 - 17-08-1950	-
7	Negara Sumatera Selatan		Palembang	Zuid-Sumatra	30-08-1948	Abdul Malik	30-08-1948 - 01-1950
						?	01-1950 - 09-03-1950
						Federale commissaris	09-03-1950 - 24-03-1950	Inlijving 24-03-1950
8	Daerah Djawa Tengah		Semarang	Centraal-Java	02-03-1949	-	-	Inlijving 09-03-1950
9	Daerah Bangka			Banka	12-07-1947	Masjarif gelar Lelo Bandaharo	12-07-1947 - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
10	Daerah Belitung			Billiton	12-07-1947	Masjarif gelar Lelo Bandaharo	12-07-1947 - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
11	Daerah Riouw			Riau	12-07-1947	Masjarif gelar Lelo Bandaharo	12-07-1947 - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
12	Daerah Istimewa Kalimantan Barat		Pontianak	West-Borneo	12-05-1947	Abdul Hamid II (Alkadrie, 1913 - 1978), sultan van Pontianak	15-05-1947 - 24-05-1950
						Federale commissaris	24-05-1950 - 17-08-1950	Opheffing bij ontbinding Verenigde Staten van Indonesië 17-08-1950
13	Daerah Dajak Besar		Banjarmasin	Groot-Dajak, Borneo	07-12-1946	J. van Dyk	07-12-1946 - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
14	Daerah Bandjar		Banjarmasin	Zuid-Borneo	14-01-1948	Mohammad Hanafiah	14-01-1948 - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
15	Daerah Kalimantan Tengara		Kotabaru	Zuidoost-Borneo	27-03-1947	Abdul Gaffar Noor	08-01-1947? - 04-04-1950	Inlijving 04-04-1950
16	Daerah Kalimantan Timur		Samarinda	Oost-Borneo zonder het ex-sultanaat Pasir	12-04-1947	A(d)ji Muhammad Parikesit (1890-1981)[4], sultan van Kutai, Voorzitter Council of Rulers	12-04-1947 - 24-04-1950
						M.D. Saad, Voorzitter Raad Kalimantan Timur	12-04-1947 - 24-04-1950
						Adji Pangeran Sosronegoro, Voorzitter Executive Committee	12-04-1947 - 24-04-1950	Inlijving 24-04-1950
	Federaal District Batavia en Ommelanden		Jakarta		11-08-1948	R.A.A. Hilman Djajadiningrat	11-08-1948 - 1950
	Kotawaringin			Borneo Banka-Billiton?	19-01-1948	-	-	Inlijving 04-04-1950
	Padang en omgeving		Padang	West-Sumatra	-	-	-	Inlijving 09-03-1950
	Sabang		Sabang	Atjeh	-	-	-	Inlijving 09-03-1950

•  
  De Wali Negara (staatshoofd) R.A.A. Tjakraningrat van Madura bij de installatie van het 1e Infanterie Veiligheids Bataljon. Links van de spreker met baard de Recomba van Oost-Java, Ch.O. van der Plas, 15 juni 194?, Bangkalan
•  
  Tjokorda Gde Rake Sukawati, president van Oost-Indonesië in 1947
•  
  Tengku Mansur of Mansoer (1897 - 1955), staatshoofd van Oost-Sumatra
•  
  Wali Negara Soematera Timoer (Hoofd van Oost-Sumatra) dr. Mansoer (Mansur) met een krans op het vliegveld van Medan, 27 december 1947
•  
  Hilman Djajadiningrat (tweede van links) en generaal-majoor E. Engles (rechts), commandant C-Divisie, bezoeken Bantam, Java, 21 december 1948
•  
  Soekarno, president van de Republik Indonesia (links), met Agus Salim, 1949
•  
  Assaat Datuk Mudo als president van de Republik Indonesia (27-12-1949 — 17-08-1950), mei 1950
•  
  Raden Adipati Aria Muharam Wiranatakusumah, rond 1954.
•  
  Wali Negara Pasundan R.A.A. Wiranatakusumah (Wiranatakoesoemah, links) met zijn secretaris, 17 april 1948
•  
  Sultan Ali Muhammad Parikesit (links) en Aji Pangeran Ratu lopen de assistent-resident tegemoet bij de overdracht van het nieuwe paleis van de sultan te Tanggarong Borneo, voor 1944
•  
  Prinsen van Kutai Borneo met Sultan Ali Muhammad Parikesit (rechts), voor 1944

Na de soevereiniteitsoverdracht werd de nieuwe federale staat in hoog tempo door de nieuwe machthebbers afgebroken. In maart 1950 werden de deelstaten op Sumatra, Java, Madoera, Banka, Billiton en Riouwarchipel opgeheven en bij de Republik Indonesia gevoegd. Op 16 maart 1950 volgde het Federaal District Jakarta. Op 7 april van dat jaar verdwenen Bandjar, Dajak Besar, Kalimantan Tengara en Kotawaringin van de kaart. De grote deelstaat Oost-Indonesië begon eind april uiteen te scheuren, toen twee gebieden zich afscheidden en zich ook bij de Republik aansloten. Op 19 mei 1950 besloten de RIS en de Republik Indonesia, die nu nagenoeg samenvielen, tot het vormen van een eenheidsstaat. Deze werd datzelfde jaar op 15 augustus uitgeroepen. De eerder dat jaar onafhankelijk geproclameerde Republik Maluku Selatan wilde niet opgaan in de eenheidsstaat en verzette zich na de inval van het Indonesische leger, dat op 28 september met de invasie van Ambon was begonnen.