Nienke van Hichtum

Sjoukje Bokma de Boer was de vijfde en jongste dochter van Albertus Minderts Bokma de Boer en Dieuwke Jans Klaasesz. Bokma de Boer was een vrijzinnig predikant in een streng Nederlands-hervormde geloofsgemeenschap waar de bevolking, bestaande uit boeren en vissers, niet veel moest hebben van de koers van hun geestelijk leider. Van haar vader erfde Sjoukje haar talent om verhalen te vertellen. Na de lagere school was ze van 1875 tot 1879 intern op de kostschool van dominee Scheltema in Dokkum. Scheltema stimuleerde Sjoukje om te gaan schrijven.

In 1885 verloofde Sjoukje zich met Pieter Jelles Troelstra, die in Groningen rechten studeerde. Ze trouwden in 1888 en kregen twee kinderen, Dieuwke en Jelle. Troelstra werkte mee aan de oprichting van een Fries literair tijdschrift, For hûs en hiem, waaraan ook Bokma de Boer meewerkte. Ze verzorgde onder andere de kinderrubriek. Als pseudoniem gebruikte ze de naam ‘Nienke van Hichtum’. ‘Nienke’ was vermoedelijk afgeleid van een vrouw die vroeger aan Sjoukje verhalen had verteld, Nynke fan Foudgum en van een andere vertelster, Nynke fan Syds, een kennis van haar ouders. Waarschijnlijk is ‘Van Hichtum’ afgeleid van het gelijknamige dorpje ten noorden van Bolsward. Echtgenoot Pieter Jelles wilde graag een belangrijk Fries dichter worden en werd hierin gesteund door Sjoukje. Het echtpaar werd gegrepen door de politiek, Pieter sloot zich aan bij de Socialistische beweging en Sjoukje omarmde de principes van de beweging.

 

Pieter Jelles raakte meer en meer betrokken bij de politiek en vond dat zijn vrouw thuis moest blijven om voor de kinderen te zorgen. Sjoukje, die na twee bevallingen verzwakt was, kreeg nu haar handen vol aan opvoeding en huishouden. Zij zag met lede ogen aan dat haar opgebouwde zelfstandigheid en eigen creativiteit afbrokkelde. Ook het gezinsinkomen ging achteruit en tussen 1891 en 1897 hadden de Troelstra’s moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. In dat laatste jaar werd Pieter Jelles lid van de Tweede Kamer voor het kiesdistrict Tietjerksteradeel. Sjoukje bleef schrijven en probeerde met de kinderboeken en journalistiek werk het inkomen aan te vullen. In 1900 ging Troelstra vanwege de Hogerhuis-affaire een maand de gevangenis in.^[1] In die tijd schreef Bokma de Boer onder haar schrijverspseudoniem Afke's tiental over een familie van straatarme landarbeiders. Het zou haar wereldberoemd maken.

In de periode 1904-1938 legde Bokma de Boer een verzameling van ruim 2600 volksliedjes aan, waaronder kinderliedjes en sinterklaasliedjes. De verzameling is in het bezit van het Meertens Instituut onder de naam: Handschriftencollectie volks- en kinderliederen van Nynke van Hichtum. De liedje zijn ontsloten in de Nederlandse Liederenbank.^[2]

Bokma de Boer bleef ondanks haar kwakkelende gezondheid en haar drukke huishouden trouw aan het socialisme. Ze werkte mee aan het socialistische dagblad Het Volk en recenseerde kinderboeken voor Het Kind. Voor haar gezondheid verbleef Sjoukje voor langere tijd in het buitenland, waarbij de kinderen in zogenaamde 'Landerziehungsheime' werden geplaatst. Dit legde een extra druk op het huwelijk. In 1906 werd Pieter Jelles na de dood van zijn vader, directeur van de verzekeringsmaatschappij Neerlandia. In die tijd kreeg hij ook een relatie met de huishoudster van het gezin. Uiteindelijk leidde dit alles tot een scheiding in 1907 tussen Sjoukje en Pieter Jelles.

 

Bokma de Boer leed zwaar onder de scheiding, maar met hulp van haar zoon Jelle wist zij de crisis te overwinnen. Ze ging sprookjes en volksverhalen uit de hele wereld verzamelen en navertellen in allerlei boeken. Ook vertaalde ze kinderboeken als Winnie de Poeh en Robinson Crusoe. Pas aan het begin van de jaren dertig ging ze weer haar eigen jeugdverhalen schrijven. Hoewel ze inmiddels al jaren in Hilversum woonde, speelden deze jeugdboeken weer in Friesland. Hoewel ze niet deelnam aan de vrouwenstrijd of op een andere manier op de barricade stond, bleef ze het socialisme trouw. Ze overleed in 1939.

• Tineke Steenmeijer-Wielenga De Oare Helte (Nederlandse titel: Eigen Waarde) 2001
• Aukje Holtrop, Nynke van Hichtum. Leven en wereld van Sjoukje Troelstra-Bokma de Boer (1860-1939), 2005 (proefschrift) (online publicatie bij Rijksuniversiteit Groningen)
• Themanummer Bzzlletin 164, april 1989: Nienke van Hichtum. Den Haag: BZZTôH.

Regisseur Pieter Verhoeff gebruikte het boek van Tineke Steenmeijer-Wielenga De Oare Helte (Nederlandse titel: Eigen Waarde) , over de relatie van het echtpaar Troelstra, in het script van de film Nynke.

 

• 1887 - Teltsjes yn skimerjoun. Snits (=Sneek), Pyttersen
• 1897 - Sip-su, "de knappe jongen". Een Eskimo-geschiedenis. Heusden, L.J. Veerman
• 1898 - De geschiedenis van den kleinen Eskimo Kudlago. Amsterdam, S.L. van Looy
• 1898 - De geschiedenis van den kleinen Eskimo Kudlago. Amsterdam, S.L. van Looy
• 1899 - Hoe een kleine Kafferjongen page bij de koning werd. Utrecht, H. Honig. 2e, veel verbeterde druk, 1911
• 1900 - Oehoehoe in de wildernis. Utrecht, H. Honig. 2e druk, 1907
• 1901 - Een Kafferse heldin. Amsterdam, S.L. van Looy. Bevat: Oezinto's vlucht; Oezinto en Oehoehoe. Vervolg op: Oehoehoe in de wildernis
• 1902 - Afke's tiental. Alkmaar, Gebr. Kluitman. 4e druk 1919. Heruitgegeven als De tsien fan Martens Afke. Drachten, Laverman, 1957
• 1905 - Ethel Turner en haar werken. Gouda, G.B. van Goor Zonen
• 1905 - Friesche schetsen. Groningen, J.B. Wolters
• 1905 - Het apenboek. Amsterdam, Elsevier
• 1906 - Kinderleven. 10 schetsjes. Bussum, C.A.J. van Dishoeck
• 1907 - Een bloemensprookje door Agot Gjems Selmer. Voorlichtingsboekje voor kleine kinderen, met inleiding van Nienke van Hichtum
• 1908 - Der wier ris in âld wyfke. Ljouwert (= Leeuwarden, Van der Velde. Oarde utj, ca. 1920
• 1908 - Er was eens een oud vrouwtje. Een oud-Friesch vertelseltje voor Hollandsche kinderen bewerkt. Leeuwarden, R. van der Velde
• 1910 - Fortunatus en zijn zonen. Een oud verhaal. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf. Als herdruk verschenen met de titel: De tooverhoed: een oud verhaal naverteld. Amsterdam , Querido, 1918 (naverteld)
• 1911 - Moeders vertellingen. Alkmaar, Kluitman
• 1911 - Kajakmannen, Groenlandsche avonturen. Gouda, G.B. van Goor Zonen (naverteld)
• 1912 - Tien verhalen uit de duizend-en-één-nacht. Amsterdam, Van Kampen (naverteld)
• 1913 - Oude en nieuwe verhalen. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1913 - Klein-Martje en andere verhalen. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1913 - Om honderd daalders en andere verhalen. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1914 - Zwarte Jakob van den Valkenburg. Een ware geschiedenis. Amsterdam, P.N. van Kampen & Zoon
• 1916 - De booze wolf en de zeven geitjes, en Goudhaar in het berenhuisje. Amsterdam, "Jacob van Campen"
• 1917 - De bewoners van het kleine tuinhuisje. Amsterdam, Jacob van Campen
• 1917 - De wonderbare avonturen van Tom Duim. Een grappige geschiedenis. Amsterdam, J.M. Meulenhoff
• 1917 - Duimelijntje. Amsterdam, Van Campen. Naar het Deens van Hans Christiaan Andersen
• 1917 - Van een soldaat, een vuurslag en drie honden met groote oogen. Amsterdam, "Jacob van Campen"
• 1917 - Sneeuwwit en Rozerood : een oud sprookje. Amsterdam, "Jacob van Campen". Bew. van: Schneeweisschen und Rosenrot. Stuttgart, Urachhaus, 1986
• 1919 - De bengel. Utrecht, A.W. Bruna & Zoon's uitgevers-mij. Vert. van: The cub van Ethel Turner
• 1920 - Amelioranna als koopvrouwtje. Alkmaar, Kluitman
• 1920 - Nieuw vertelselboek. Den Haag, van Goor
• 1920 - Gouden sprookjes van gebrs. Grimm. Gouda, G.B. van Goor Zonen (naverteld)
• 1921 - Amelioranna en de groene parapluie. Vertaling van: Ameliaranne and the green umbrella van Constance Heward, 1920
• 1921 - Vertellingen uit de Duizend en één nacht. (Deel I); (Deel II); (Deel III); (deel IV); (Deel V); (Deel VI); (Deel VII, VIII, IX) (bewerking)
• 1922 - De huisjes van David en Jonathan. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Vert. van: Fair Ines van Ethel Turner. London, Hodder & Stoughton, 1910
• 1922 - Het geheim van de zee. Utrecht, A.W. Bruna & Zoon's uitgevers-mij. Vert. van Ethel Turner
• 1922 - Het groot vertelselboek (Deel 1-3); (Deel 4-6); (Deel 7-9). Utrecht, W. de Haan
• 1923 - Jennifer Dzjin. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Vert. van: Jennifer J van Ethel Turner. London, Ward, Lock & Co., 1922
• 1923 - Het leven en de wonderbare lotgevallen van Robinson Crusoe. Arnhem, H. Ten Brink. Vert. van: The life strange surprizing adventures of Robinson Crusoe ... van Daniel Defoe, 1719 (naverteld)
• 1924 - Jan-Trip Jan-Tree. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1924 - Het nieuw vertelselboek (Deel) *); (Deel) **; (Deel) ***
• 1924 - Vertel-uurtjes. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1924 - Miaula en de tweelingen. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Vert. van: The twins and Tabiffa van Constance Heward. London, Harrap, 1923
• 1924 - Baas Casenave en de gauwdieven. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1924 - De verstandige poedel. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Auteursnaam op omslag: L. van Ankum, waarschijnlijk ook pseudoniem van Sjoukje Maria Diderika Troelstra-Bokma de Boer
• 1924 - Kleine Niklaas. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1924 - Het aardmannetje. Alkmaar, Gebr. Kluitman
• 1924 - Jetse, een Friesche vertelling. Santpoort, C.A. Mees (Later uitgebreid tot Jelle van Sipke-Froukjes.)
• 1925 - Het Hoetselmannetje van Stuttgart. Santpoort, C.A. Mees. Vert. van: Das Stuttgarter Hutzelmännlein van Eduard Mörike, 1852
• 1925 - Het groot winteravondboek. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Bevat: De gouden appelen (I) ; Koenraad en de ooievaar (II) ; De twee wenschen (III) ; Hoe vader het huiswerk deed (IV)
• 1926 - Het Soria Maria slot. Sprookjes en vertellingen uit de landen der middernachtzon. Utrecht, W. de Haan
• 1926 - Sprookjes uit verre landen. Amsterdam, Mij. voor goede en goedkoope lectuur
• 1928 - Amelioranna als koopvrouwtje. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Vertaling van: Ameliaranne keeps shop van Constance Heward. London, Harrap, 1928
• 1928 - Het wereldsprookjesboek. Sprookjes en vertellingen uit vele verre landen. Utrecht, W. de Haan
• 1929 - Winnie de Poeh, voor Nederlandse kinderen naverteld door Nienke van Hichtum. Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar. Vert. van: Winnie-the-Pooh van A.A. Milne, 1926
• 1930 - Geplukte bloempjes. Een bundel heel kleine verhaaltjes. Assen, De Torenlaan
• 1930 - Vier duizend kilometer door de Poolwoestijn. 2e druk 1934. Groningen, P. Noordhoff. Ook verschenen o.d.t.: De Poolzee ontvlucht. Groningen, P. Noordhoff, 1955
• 1930 - De avonturen van Kek, den jongen Koper-eskimo. Alkmaar, Gebr. Kluitman. Vertaling van: Kak the copper eskimo van V. de Waal-Irving. Mac Millan
• 1930 - De prinses op de erwt. Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar. Vert. van: Prinsessen på aerten van H.C. Andersen, ca. 1835 (naverteld)
• 1932 - Jelle van Sipke-Froukjes. 's-Gravenhage, Van Goor
• 1932 - Oom Remus vertelt sprookjes van de oude plantage aan den kleinen jongen. Amsterdam, Arbeiderspers. Vert. van: Uncle Remus and the little boy van Joël Chandler Harris. - Boston, Small & Maynard, 1910
• 1933 - Russische sprookjes. 's-Gravenhage, G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij
• 1936 - De droom van een herdersjongen. Amsterdam, J.M. Meulenhoff
• 1936 - (met Jop Pollmann), Het Spel van Moeder en Kind. Oude kinderrijmen voor jonge ouders.
• 1936 - Schimmels voor de koets of ... vlooien voor de koekepan? Een schets uit het Friese dorpsleven. 's-Gravenhage, G.B. van Goor Zonen's U.M.
• 1937 - Speelmakkers. Verhaaltjes en versjes voor de kleintjes. s̕-Gravenhage, Van Goor
• 1937 - Drie van de oude plaats. 's-Gravenhage, G.B. Van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij. Bewerkt als Jonge Jaike fan it Aldhiem. De Haech, Van Goor Soannen, 1950
• 1937 - Oude bekenden. Amsterdam, H.J.W. Becht. Heruitgegeven als Alde kunde, in mearkeboek. Ljouwert (=Leeuwarden), Afûk, 2003
• 1938 - Dierenvriendjes. Verhaaltjes en versjes voor de kleintjes. 's-Gravenhage, G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij
• 1939 - Nienke van Hichtum vertelt weer. 's-Gravenhage, G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij
• 1939 - De jonge priiskeatser (Friese versie van Jelle van Sipke-Froukjes.)
• 1939 - De kerstroos. Sprookjes en vertellingen. 's-Gravenhage, G.B. van Goor Zonen's Uitgeversmaatschappij
• 1962 - Sprookjes van Hauff. Den Haag, Van Goor Zonen (bewerking)

• 2000 - Aukje Holtrop. "Denk nooit: een kinderhand is gauw gevuld." Over leven, werken en opvattingen van Nienke van Hichtum.

• Geheugen van Nederland: Tresoar - Collectie: Nynke van Hichtum, Nederlands- en Fries kinderboekenschrijfster^{[dode link]}
• Biografie van het BWSA
• Pagina over Nynke fan Hichtum bij Tresoar
• Portret in Digitaal Vrouwenlexicon Nederland
• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)

 

Zie de categorie Nynke van Hichtum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.