Fries Museum

De oorsprong van het Fries Museum begint met de oprichting van het Provinciaal Friesch Genootschap ter Beoefening van Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde in 1827. Dit genootschap, opgericht door Franciscus Binkes, Hendrik Amersfoordt en Freerk Fontein, had als doel om de Friese identiteit te bewaren en waarborgen.

In 1853 werd het Provinciaal Friesch Kabinet van Oudheden opgericht, om voornamelijk Friese voorwerpen te bewaren. Zodoende werden voorwerpen gerelateerd aan de Friese cultuur bewaard voor het nageslacht. Deze collectie werd ook tentoongesteld, eerst in het Paleis van Justitie in Leeuwarden, en later in het Stadhouderlijk Hof.

In 1877 bestond het Fries Genootschap 50 jaar en werd er voor die gelegenheid de Historische Tentoonstelling van Friesland in Leeuwarden gehouden. Dit wordt gerekend als de eerste volkskundige tentoonstelling in Nederland. Op de Historische Tentoonstelling werden voornamelijk voorwerpen uit de collectie van het Fries Kabinet tentoongesteld, maar ook het Friese volk werd gevraagd om voorwerpen in te zenden.

De tentoonstelling was zowel qua opkomst als financieel gezien een groot succes. De opbrengst was zodanig groot, dat het Fries Genootschap in staat was het Eysingahuis in Leeuwarden op te kopen. Op die plek werd op 13 april 1881 het Fries Museum officieel geopend, in die dagen nog bekend als Het Museum.

Vanaf 1992 werd gewerkt aan de uitbreiding en verbouwing van het museum. Aan de Turfmarkt werden aan beide zijden twee kleine bouwvolumes toegevoegd, op ontwerp van architect Gunnar Daan. De twee panden van het museum werden door een tunnel onder de straat met elkaar verbonden en er vonden interne verbouwingen plaats. De verbouwing was in 1995 compleet. In 2006 vierde het museum zijn 125-jarig jubileum.

Het Fries Museum maakt deel uit van het samenwerkingsverband Modemuze sinds 2012, toen het platform werd opgericht.

•  
  Eysingahuis Koningsstraat 1 hoek Turfmarkt
•  
  Entree aan Turfmarkt (2007)
•  
  Panden van het museum aan de Turfmarkt (2013)

Architect Abe Bonnema (1926-2001) liet na zijn overlijden 18 miljoen euro na aan het Fries Museum voor een nieuw gebouw aan het Wilhelminaplein (Zaailand). Het ontwerp moest van architect Hubert-Jan Henket zijn. Over de nieuwbouw is een referendum gehouden, waarbij de overgrote meerderheid van de kiezers zich tegen de nieuwbouw uitsprak. De uitslag van dit referendum was echter conform de referendumverordening nietig, omdat niet voldaan werd aan de eis dat minimaal 30% van de stemgerechtigden tegen (of voor) moeten stemmen voor een geldige uitslag.^[2] Eind 2007 is het Fries Museum voor korte tijd uit het grote bouwproject Nieuw Zaailand gestapt omdat niet voldaan kon worden aan de subsidie-eisen die deadlines met zich meebrachten voor de oplevering van het casco.^[3]

In 2010 werd met de nieuwbouw begonnen.^[4] Het gebouw werd in 2012 opgeleverd. De inrichting van het nieuwe museumgebouw duurde een jaar. Op 13 september 2013 opende koningin Máxima het nieuwe Fries Museum.^[5][6]

• Het Fries Museum is in 2015 de winnaar van de BankGiro Loterij Museumprijs geworden.
• In 2018 kreeg het museum voor de tentoonstelling Alma-Tadema, klassieke verleiding de Global Fine Art Award.^[7]

Het Fries Museum beschikt over een collectie van meer dan 200.000 voorwerpen van meer dan 300 eigenaren. Daarmee is het de grootste regionale collectie van Nederland. De collectie kan opgedeeld worden in vijf onderdelen, elk beheerd door een conservator:^[8]

• Archeologie en terpentijd
• Oude kunst
• Toegepaste kunst en textiel
• Fries Verzetsmuseum (en Mata Hari)
• Moderne en hedendaagse kunst

Tot de collectie behoren onder andere:

• Het (veronderstelde) zwaard van Grote Pier
• De fibula van Wijnaldum
• De Poptaschat
• Een stokbeurs (16e eeuw)
• De bustehouder van de uit Leeuwarden afkomstige exotische danseres Mata Hari (Margaretha Zelle).
• Werken van de kunstenaars Wigerus Vitringa, Willem van Althuis, Wybrand de Geest, Eelke Jelles Eelkema, Adriaen van Cronenburg, Lourens Alma Tadema, Gerrit Benner, Jan Mankes, Willem Bartel van der Kooi, Christoffel Bisschop en Onno Boekhoudt.

Opvallend zijn meer dan 1200 tekeningen die Albert Martin vervaardigde in opdracht van het Fries Genootschap, van voorwerpen uit die collectie maar ook gebouwen, grafzerken, kerksculpturen en -decoraties door heel Friesland. Verder draagt het museum zorg voor een collectie textiel waaronder veel Friese streekdracht, met belangrijk onderdeel sits. Ook is in het museum een Hindelooper kamer ingericht. Het Fries Verzetsmuseum maakt eveneens deel uit van het nieuwe museum.

Het Fries Museum heeft kunstwerken in depot in de Kunstbunker bij Paasloo.

Objecten in het Fries museum met een eigen Wikipedia-artikel:

• Epposteen (reliëf)
• De fibula van Wijnaldum (mantelspeld)
• Hludana-steen (reliëf)
• Leeuwardse koning (beeldwerkje)
• Portret van Jel van Liauckama
• Portret van Sophia Anna van Pipenpoy
• Pipenpoyse bruiloft (schilderijenserie)
• Schrijfplankje van Tolsum

•  
  Hindelooper kamer
•  
  Interieur basiliek San Clemente (1863) door Lourens Alma Tadema
•  
  Portret van Frouk van Haerda door Adriaen van Cronenburg
•  
  Rechterkant van het schrijfplankje van Tolsum
•  
  Epposteen
•  
  Jongen die een Hindelooper wieg beschildert, door Christoffel Bisschop
•  
  Een schilderij van de Pipenpoyse bruiloft
•  
  De Leeuwardse koning
•  
  De Hludana-steen
•  
  Fibula van Wijnaldum
•  
  Portret van Jel van Liauckama
•  
  Portret van Sophia Anna van Pipenpoy

• Lijst van musea in Friesland

• Website Fries Museum

 

Zie de categorie Fries Museum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.